Ο άνθρωπος που προέβλεψε την οικονομική 'φούσκα' της Κίνας

To Fortune συνάντησε τον αναλυτή που από το 2012 έβλεπε τα προβλήματα που έρχονται στην Κίνα

news247

* του Κρις Μάθιους

Πίσω στο 2012, όταν οι τιμές του πετρελαίου ήταν πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι και η κινεζική οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμό 10% ετησίως, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να πείσεις κάποιον ότι μια κατάρρευση των τιμών των βασικών προϊόντων, τροφοδοτημένη από μια παραπαίουσα Κίνα, θα ήταν το γεγονός που θα έφερνε τον κόσμο πίσω στην ύφεση.

Εκτός, βεβαίως, κι αν αυτός ο κάποιος παρακολουθούσε τις αναλύσεις του Μάικλ Πέτις, πρώην trader της Wall Street και Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Guanghua του Πανεπιστημίου του Πεκίνου.

Εδώ και χρόνια, ο Πέτις προειδοποιούσε για τις διογκούμενες ανισότητες της κινεζικής οικονομίας και προέβλεψε την κατάρρευση των τιμών των βασικών προϊόντων ήδη από το 2012.

Ο Πέτις υποστηρίζει ότι η κινεζική οικονομία ακολουθεί το παράδειγμα πολλών χωρών που προηγήθηκαν, όπως η Σοβιετική Ένωση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οικονομία της Βραζιλίας τη δεκαετία του 1970, και η Ιαπωνία τη δεκαετία του 1980. Σε καθεμιά απ’ αυτές τις περιπτώσεις, οι κυβερνήσεις προώθησαν πολιτικές που τεχνητά τροφοδότησαν την επένδυση και συμπίεσαν την κατανάλωση – πολιτικές οι οποίες οδήγησαν σε ταχεία ανάπτυξη και μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα. Κάποια στιγμή, όμως, αυτές οι ανισότητες αντιστρέφονται, κι αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα.

Το Fortune συνάντησε τον Πέτις, και ιδού τι μας είπε σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί με την Κίνα και την επίδρασή της στην παγκόσμια οικονομία.

Fortune: Πότε καταλάβατε ότι το μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας δεν ήταν βιώσιμο;

Μάικλ Πέτις: Αρκετά νωρίς – ήταν εμφανές ήδη από το 2006.

Τι σας έκανε να συνειδητοποιήσετε ότι το μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας έμοιαζε με τα αποτυχημένα πειράματα σε χώρες όπως η Βραζιλία;

Ο οικονομολόγος Αλεξάντερ Γκέρσενκρον υποστηρίζει ότι υπάρχουν δύο θεμελιώδεις πτυχές μιας ραγδαίας ανάπτυξης που τροφοδοτείται από την επένδυση. Κατ’ αρχάς, πρέπει να ωθήσεις προς τα πάνω το ποσοστό αποταμίευσης, περιορίζοντας την ανάπτυξη της κατανάλωσης των νοικοκυριών. Και το επόμενο βήμα είναι να διαχειριστείς τη διαδικασία της επένδυσης. Αν κοιτάξεις όλες τις περιπτώσεις ανάπτυξης μέσω επενδύσεων, όλοι το έκαναν αυτό.

Ένα από τα πράγματα που πραγματικά με εντυπωσίασε ήταν ότι κατά τη διάρκεια των «θαυματουργών» περιόδων, όταν αρχικά οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι πολύ υψηλοί, όλοι είναι σοκαρισμένοι. Και στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της περιόδου προσαρμογής, το πράγμα επιβραδύνει τόσο γρήγορα και είμαστε πάλι όλοι σοκαρισμένοι. Δεν έχει υπάρξει καμία εξαίρεση. Είναι πάντα έτσι. Συγκλονιζόμαστε στη φάση της ανάπτυξης και συγκλονιζόμαστε εξίσου στη φάση της καθόδου.

Αυτό συμβαίνει και σε μεμονωμένες επιχειρήσεις. Ας πάρουμε μια εταιρεία όπως η Enron, η οποία είναι μια πολύ κοινή ιστορία. Πριν καταρρεύσει, η Enron αναπτυσσόταν θεαματικά. Νομίζω ότι ήταν η πιο αξιοθαύμαστη εταιρεία στην Αμερική τα οχτώ από τα δέκα χρόνια που προηγήθηκαν της κατάρρευσης.

Διαβάστε ακόμη: Οι δέκα χειρότερες οικονομίες του 2015

Εδώ και χρόνια, προβλέπετε μια κατάρρευση των τιμών των βασικών προϊόντων. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι δεν βλέπουν το κραχ που «μολύνει» μεγάλες οικονομίες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Γιατί έχουν άδικο;

Σε μέρη όπως η Κίνα και η Γερμανία, παρατηρούμε υψηλή εισοδηματική ανισότητα ενώ το μερίδιο των νοικοκυριών στο ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλό. Η ανισότητα έχει τον ίδιο αντίκτυπο. Ωθεί προς τα πάνω το ποσοστό αποταμίευσης επειδή οι πλούσιοι αποταμιεύουν περισσότερο από τους απλούς ανθρώπους. Είναι αυτό καλό ή κακό; Οι θεωρητικοί της προσφοράς μας λένε ότι είναι πάντα καλό να αυξάνεται το ποσοστό αποταμίευσης. Οι κεϋνσιανοί θα μας πουν πως όχι, πρέπει να αυξηθεί η ζήτηση.

Η αλήθεια είναι ότι έχουν άδικο, ή ότι έχουν δίκιο και οι δύο μόνο υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες.

Για το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα, υπήρχε ένα τεράστιο «πρόβλημα» εισοδηματικής ανισότητας στην Αγγλία, και έτσι το ποσοστό αποταμίευσης ήταν πολύ υψηλό. Αλλά είχες …τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ήταν αξιόπιστες και χρειάζονταν επειγόντως πλεονάζουσα αποταμίευση από την Αγγλία για τη χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων. Εκεί πήγε η πλεονάζουσα αποταμίευση και έγιναν πλουσιότεροι οι Άγγλοι, και έγιναν πλουσιότεροι και οι Αμερικάνοι.

Εάν έχεις παραγωγικές επενδύσεις που είναι αξιόπιστες και περιορίζονται από την έλλειψη αποταμίευσης, τότε η εισοδηματική ανισότητα είναι στην πραγματικότητα καλή για την οικονομία. Αλλά αν δεν έχεις, τότε θα έχεις τα προβλήματα που είδαμε στη δεκαετία του 1930, όταν η πλεονάζουσα αποταμίευση συμπίεσε το ποσοστό αποταμίευσης της μεσαίας τάξης μέσω της αύξησης της κατανάλωσης. Η αποταμίευση πηγαίνει σε κερδοσκοπικές αγορές. Οι χρηματιστηριακές αγορές ανεβαίνουν, τα ακίνητα ανεβαίνουν, όλοι αισθανόμαστε πλουσιότεροι, όπως και κατά τη διάρκεια της φούσκας των ακινήτων. Αλλά μόλις το παιχνίδι διακοπεί εξαιτίας του χρέους, τότε πρέπει ακόμα να ισορροπήσεις αποταμίευση και επενδύσεις. Αλλά επειδή κανείς δεν επενδύει, τότε πρέπει να μειώσεις την αποταμίευση. Και ο τρόπος που επιτυγχάνεις μείωση της αποταμίευσης είναι οι απολύσεις εργαζομένων.

Και αυτό είναι που βλέπουμε σε όλο τον κόσμο, με τις απώλειες θέσεων εργασίας να αρχίζουν στον κλάδο των βασικών προϊόντων. Νομίζω ότι ο Λάρι Σάμερς έχει δίκιο όταν λέει ότι η γη πεινάει για ζήτηση.

Αντιλαμβάνεστε όλο αυτό ως την αρχή μιας μακράς περιόδου χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης παγκοσμίως;

Ναι, είμαστε σε μια περίοδο ασθενούς παγκόσμιας ανάπτυξης, στην οποία το εμπόριο πρόκειται να πάει χειρότερα. Και πρόκειται να δούμε ένα κύμα κρατικών χρεοκοπιών. Αυτό που πραγματικά με ανησυχεί είναι ότι οι Ευρωπαίοι έχουν υπάρξει απίστευτα ανεύθυνοι. Τα τεράστια γερμανικά προβλήματα, τα οποία χρεοκόπησαν πρώτα την Ευρώπη, στη συνέχεια εξάχθηκαν στο εξωτερικό. Και η Κίνα έχει επίσης ένα τεράστιο πλεόνασμα, και η Ιαπωνία έχει και χρειάζεται ένα αυξανόμενο πλεόνασμα. Ποιος θα το απορροφήσει; Τα τελευταία χρόνια ήταν οι παραγωγοί μετάλλων και ενέργειας – τα ελλείμματα του εμπορικού ισοζυγίου τους αυξήθηκαν. Αλλά δεν μπορούν να το κάνουν αυτό πλέον. Στην πραγματικότητα, η Βραζιλία θα παρουσιάσει πλεόνασμα το τρέχον έτος, από έλλειμμα πέρυσι. Άρα, κάτι πρέπει να γίνει. Αριθμητικά, μόνο δύο πράγματα μπορούν να συμβούν: είτε τα πλεονάσματα της Ευρώπης και της Κίνας θα μειωθούν, είτε κάποιου άλλου το έλλειμμα θα αυξηθεί. Η χώρα αυτή είναι πάντα η πιο ανοικτή οικονομία που επιτρέπει την εισροή κεφαλαίων: οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Και η πραγματικά μεγάλη ανησυχία μου είναι ότι πρόκειται να δούμε μια ραγδαία αύξηση του εμπορικού ελλείμματος στις ΗΠΑ η οποία θα μπορούσε να εκτροχιάσει την αμερικανική οικονομία.

Θα ήταν λογικό για τους αμερικανικούς φορείς χάραξης πολιτικής να θεσπίσουν πολιτικές προστατευτισμού για να αποφευχθεί η ραγδαία αύξηση του εμπορικού ελλείμματος;

Όλοι γνωρίζουμε από τον οικονομολόγο Ντέιβιντ Ρικάρντο ότι το ελεύθερο εμπόριο ενισχύει τον πλούτο, αλλά στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, όταν οι χώρες αντί να δημιουργούν εγχώρια ζήτηση προσπαθούσαν να αυξήσουν το μερίδιό τους της παγκόσμιας ζήτησης, στην πραγματικότητα κατέληξαν στη μείωση της συνολικής ζήτησης. Αν χαμηλώσεις τους μισθούς ή υποτιμήσεις το νόμισμά σου, η συνολική παγκόσμια ζήτηση μειώνεται αλλά λαμβάνεις ένα μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας ζήτησης. Και κάπως έτσι παγιδεύεσαι σε μια κατάσταση όπως αυτή που συνέβη στη δεκαετία του 1930.

Το καλύτερο θα ήταν ο κόσμος να μαζευτεί και να πει ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συμβεί αυτό, ότι είναι απίστευτα ηλίθιο. Αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό θα συμβεί.

Πώς αισθάνεστε με την προσπάθεια της κινεζικής κυβέρνησης να «ελαφρύνει» την «προσγείωση»;

Αφηρημένα, είναι εύκολο να πούμε στους Κινέζους τι να κάνουν. Θα πρέπει να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις που είναι συνεπείς με τους δύο πιο σημαντικούς στόχους: ο στόχος νούμερο 1 πρέπει να είναι να βρεθεί μια νέα πηγή ζήτησης που δεν προέρχεται από το χρέος, και ο στόχος νούμερο 2 είναι να μειωθούν τα επίπεδα του χρέους.

Πρέπει να αυξηθεί το μερίδιο των νοικοκυριών στο ΑΕΠ. Αυξάνεται με αργό ρυθμό, αλλά θα πρέπει να επιταχυνθεί, και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να μεταφερθεί πλούτος από τον δημόσιο τομέα. Αλλά, όπως γνωρίζετε, πολιτικά αυτό είναι πολύ δύσκολο.

Πώς γίνεται να μεταφερθεί πλούτος στα κινεζικά νοικοκυριά;

Καταρχήν, θα μπορούσαν να μειωθούν οι φόροι για τους φτωχούς, αλλά δεν πληρώνουν πολλά φόρους, και άρα αυτό δεν πρόκειται να βοηθήσει πολύ. Θα μπορούσε να εξαλειφθεί το σύστημα χούκου. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει τους φτωχούς μετανάστες πλουσιότερους, άμεσα, επειδή πλέον θα μπορούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο και να βρουν καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Αυτό είναι πραγματικά δύσκολο πολιτικά να γίνει.

Θα μπορούσαν να ιδιωτικοποιηθούν επιχειρήσεις και απλά να δοθούν οι μετοχές στα νοικοκυριά, όπως έγινε με επιτυχία στην Αυστρία.

Θα μπορούσαν να μεταφερθούν μετοχές στον τοπικό κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας. Η Επαρχία Σαντόνγκ το έκανε αυτό τον Μάρτιο. Το πρόβλημα είναι ότι το συνταξιοδοτικό ταμείο έχει πολύ χαμηλή αξιοπιστία.

Αν κοιτάξετε τις μεταρρυθμίσεις της 3ης Ολομέλεια το 2013, σχεδόν όλες τους στόχευαν στην τόνωση της κατανάλωσης. Αλλά για να πετύχεις πραγματικά αυτούς τους στόχους, θα πρέπει να μειώσεις τον πλούτο κάποιου, και μαντέψτε ποιανού είναι ο πλούτος: της κυβέρνησης και των πλουσίων. Έτσι, προκύπτει ένα πλήθος αντιδράσεων.

Οι οικονομολόγοι συνεχίζουν να δίνουν στην κυβέρνηση φριχτές συμβουλές, όπως το ότι αν βελτιώσεις την αποτελεσματικότητα του κλάδου π.χ. των φιστικιών τότε αυτό πρόκειται να κάνει τη διαφορά. Πρέπει να καταλάβουν ότι οι μεταρρυθμίσεις που δεν μειώνουν το χρέος ή δεν αυξάνουν τον πλούτο των νοικοκυριών απλά δεν πρόκειται να έχουν καμία σημασία. Αυτό είναι όλο.

Αν η αύξηση του ΑΕΠ είναι υψηλότερη από την αναμενόμενη κατά 1/10 της μονάδας, τότε αντί να χειροκροτούμε θα πρέπει να αναστενάζουμε. Μπορείτε να πάρετε οποιοδήποτε επίπεδο ανάπτυξης θέλετε, αρκεί να αυξάνετε το χρέος. Ο Ομπάμα θα μπορούσε να εξασφαλίσει ανάπτυξη 7% αν ήθελε, αν γκρέμιζε το Σικάγο και το ξανάχτιζε. Είναι απλά ένας ηλίθιος τρόπος για να εξασφαλίσεις ανάπτυξη.