Η χούντα ως προοικονομία της τρόικας

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΙΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ*

Σωστά έχει επικριθεί το σύνθημα που συχνά ακούστηκε κατά τη μνημονιακή εξαετία: «Η χούντα δεν τελείωσε το '73». Αλλά δεν έχει επικριθεί για τους σωστούς λόγους. Είναι ανακριβές γιατί σηματοδοτεί μονοσήμαντα το 1973 ως το τέλος της μισητής δικτατορίας. Κι όμως, το 1973 και τα έξι χρόνια προ αυτού μπορούν να εκληφθούν ως προοικονομία του μνημονιακού μας παρόντος. Αυτή την αγνοημένη- ή ηθελημένα κρυμμένη- διάσταση της χούντας αποκαλύπτει γλαφυρά ο Διονύσης Ελευθεράτος, στο βιβλίο του Λαμόγια στο Χακί: Οικονομικά "θαύματα" και θύματα της χούντας (εκδόσεις Τόπος).

Το βιβλίο έφτασε φρέσκο στα χέρια μου και απορρόφησε μερικές ώρες από τις μέρες της πασχαλινής ανάπαυλας. Τις απορρόφησε συναρπαστικά. Δεν προτίθεμαι να κάνω βιβλιοκριτική εδώ, δεν μου πέφτει λόγος άλλωστε. Οφείλω, όμως, να καταθέσω δημόσιο έπαινο για το εγχείρημα: ο Διονύσης Ελευθεράτος ενορχήστρωσε ένα μεγάλο όγκο στοιχείων έρευνας, δημοσιογραφικής και επιστημονικής, δικής του και άλλων, σε μια εκτενή νωπογραφία της οικονομικής πολιτικής της χούντας, της ταξικής της φύσης και των ιδεολογικών συντεταγμένων της.

Το κίνητρο και ο στόχος προκαταβάλλεται από την εισαγωγή: ο συγγραφέας θέλει να αποδομήσει τον μύθο που επιχειρήθηκε να εδραιωθεί πάνω στη συλλογική μας αμνησία, σύμφωνα με τον οποίο η χούντα, αν και αποτέλεσε θλιβερή απόκλιση από τη μεταπολεμική δημοκρατική «κανονικότητα», παραδόξως ήταν μια ευτυχής οικονομική παρένθεση. Με βάση τον μύθο αυτό, δημοφιλή ανάμεσα σε νεοφιλελεύθερους απολογητές των Μνημονίων, μεθοδεύτηκε ο καθαγιασμός της χούντας, η απαξίωση της μεταπολίτευσης και η εξοικείωση όχι μόνο με την τρόικα, αλλά και με τη νεοναζιστική Χρυσή Αυγή. Το υπονοούμενο του μύθου για το «θαύμα» της χούντας είναι ότι τελικά η πολλή δημοκρατία βλάπτει σοβαρά την οικονομία.

Ο Δ.Ε. μας θυμίζει στο βιβλίο του ότι η χουντική επταετία ήταν μια σκανδαλώδης, βίαιη, ταξική παρέμβαση υπέρ του κέρδους και μιας ολιγάριθμης επιχειρηματικής ελίτ. Και μάλιστα με καταστροφική έκβαση κατά την κορύφωση της διεθνούς κρίσης 1973-1974. Η οικονομική ιστορία της χούντας μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους, όλους εξίσου εξοργιστικούς:

Ως μια ατέλειωτη σειρά σκανδάλων, κραυγαλέας φαυλοκρατίας, διαφθοράς και διαπλοκής με πρωταγωνιστές αξιωματούχους, συγγενείς και φίλους του καθεστώτος και με συμπρωταγωνιστές επώνυμους Κροίσους του εφοπλισμού, της βιομηχανίας, του τραπεζικού συστήματος.

Μπορεί να διαβαστεί ακόμη ως μια άθλια συναλλαγή των δικτατόρων με μια δράκα ολιγαρχών(Ωνάσης, Νιάρχος, Λάτσης, Ανδρεάδης, Σκαλιστήρης) που παράγγελναν στο καθεστώς εξόφθαλμα χαριστικές ρυθμίσεις για να χτίσουν τις αυτοκρατορίες τους.

Μπορεί επίσης να διαβαστεί ως μια γενικευμένη παρέμβαση υπέρ των πιο επιθετικών μερίδων του κεφαλαίου, που τότε εδραίωσαν κραυγαλέα προνόμια, όπως π.χ. η φορολογική ασυλία του εφοπλισμού, η ένωση του οποίου μάλιστα ανακήρυξε ισόβιο επίτιμο πρόεδρό της τον Παπαδόπουλο.

Η οικονομική ιστορία της χούντας μπορεί ακόμη, όπως μας θυμίζει ο Δ.Ε., να διαβαστεί ως εμβάθυνση της αποικιοποίησης της χώρας μέσα από σκανδαλώδεις συμβάσεις με πολυεθνικές όπως η Πεσινέ, η Litton, η Nestle, η Renault και Peugeot. Ακόμη και την KfW συναντάμε σε τοκογλυφικά δάνεια προς τη ΔΕΗ, την ίδια κρατική γερμανική τράπεζα μέσω της οποίας η Γερμανία μετέχει στην ισχύουσα σήμερα δανειακή σύμβαση με την Ελλάδα!

Μπορεί, τέλος, να διαβαστεί ως η πρώτη, ευρεία «μνημονιακή» επίθεση στην εργασία, που κατάργησε την ελευθερία των διαπραγματεύσεων, επέβαλε κρατικό καθορισμό του κατώτατου μισθού, συγκράτησε τους μισθούς σταθερά κάτω από την παραγωγικότητα, κατέλυσε το οκτάωρο, επιδίωξε την «κινητικότητα» της εργασίας και την «απαλλαγή» των επιχειρήσεων από τους περιορισμούς στις απολύσεις, ανακάλυψε την «απασχολησιμότητα», επέτρεψε ασυδοσία στην υγιεινή και ασφάλεια, απογειώνοντας τα εργατικά ατυχήματα και δη τα θανατηφόρα.

Οι αναλογίες, ακόμη και οι ρητορικές, ανάμεσα στα πεπραγμένα της χούντας και την ατζέντα εργασιακής απορρύθμισης της τρόικας ξεδιπλώνονται ανατριχιαστικές. Και απ' αυτή την άποψη σωστά επισημαίνει στο βιβλίο του ο Διονύσης Ελευθεράτος, δανειζόμενος τον σχετικό νεολογισμό του Ηλ. Νικολακόπουλου, ότι τα πρωτοπαλίκαρα της χούντας λειτούργησαν ως «πρωτονεοφιλελεύθεροι»,αρκετά πριν ο νεοφιλελευθερισμός εδραιωθεί ως κυρίαρχο δόγμα του κεφαλαίου.

Η πολιτική χρησιμότητα του βιβλίου Λαμόγια στο χακί είναι πολλαπλή. Προσωπικά θα ξεχώριζα μια διάστασή της: ανασύροντας από τη λήθη την οικονομική πολιτική της χούντας αντιλαμβάνεται κανείς ότι ανάμεσα στους αληθινούς πρωταγωνιστές της βρίσκονται κορυφαίοι της ολιγαρχίας που σήμερα -οι ίδιοι, οι απόγονοι ή οι επίγονοί τους- ξεπλένουν τη βρόμικη ιστορία τους σε ευεργεσίες, φιλανθρωπίες, πολιτιστικά ιδρύματα, επενδυτικές δράσεις και γκρίζες συναλλαγές με το κράτος. Δεν λογοδότησαν ποτέ για εγκλήματα που η χώρα πληρώνει ακριβά ακόμη και στην ύστατη κρίση της. Απ' αυτή την άποψη πράγματι «η χούντα δεν τελείωσε το '73». Θα τελειώσει αν και όταν πληρώσουν οι κρυφοί και φανεροί χορηγοί της.

*Δημοσιεύτηκε στην ''ΑΥΓΗ'' (19/4/15) μέσω http://www.iskra.gr/