Η ώρα του Τσίπρα: Η διελκυστίνδα στις σχέσεις Ελλάδας-Ευρωζώνης

Του Σταύρου Λυγερού

Τα μαύρα σύννεφα που συσσωρεύονται την τελευταία εβδομάδα στις σχέσεις της Αθήνας με το ευρωιερατείο έχουν υποχρεώσει τον Τσίπρα να βγάλει από το συρτάρι τα σενάρια για την περίπτωση που η ρήξη καταστεί αναπόφευκτη. Είναι ενδεικτική η δήλωσή του στο γερμανικό Σπήγκελ ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει περάσει θηλιά στον λαιμό της Ελλάδας και εάν δεν ανεβάσει το όριο για τα έντοκα γραμμάτια θα αναλάβει την ευθύνη για τις συνέπειες. «Θα επιστρέψουμε στο θρίλερ που είδαμε πριν την 20η Φεβρουαρίου».

Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η δήλωση του υπουργού Εσωτερικών Βούτση στη Βουλή. Είπε ωμά ότι η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο με τους δανειστές, προσθέτοντας ότι «σ’ αυτό τον πόλεμο δεν θα πάμε σαν χαρούμενοι πρόσκοποι με πρόθεση να συνεχίσουμε τις μνημονιακές πολιτικές». Και οι δύο αυτές δηλώσεις είναι μία έμμεση πλην σαφής αναφορά στο σχέδιο Β.

Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εσωτερικών επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες, στις οποίες είχαμε αναφερθεί την προηγούμενη Κυριακή, ότι η κυβέρνηση επεξεργάζεται μυστικά κινήσεις για να αντιμετωπίσει ακραία σενάρια εξελίξεων, τα οποία μπορεί να προκύψουν από την εκβιαστική τακτική του ευρωιερατείου. Η Αθήνα επιθυμεί διακαώς να αποφύγει τέτοιες εξελίξεις, αλλά οι πληροφορίες από το μέγαρο Μαξίμου είναι σαφείς: κάναμε βήματα πίσω για να φθάσουμε σ’ ένα συμβιβασμό, αλλά δεν πρόκειται να παραδοθούμε άνευ όρων.

Η κυβέρνηση είχε την εντύπωση πως με τη μεταβατική συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου και την αποδοχή του ελληνικού καταλόγου των υπό δρομολόγηση μεταρρυθμίσεων, είχε εξασφαλίσει την πολυπόθητη τετράμηνη εκεχειρία. Οι εξελίξεις, όμως, την διαψεύδουν.

Οι Βαρουφάκης και Τσίπρας είχαν επιπολαίως θεωρήσει πως με τη συμφωνία στο Eurogroup είχαν εξασφαλίσει την αναγκαία διευκόλυνση από την ΕΚΤ για να ανταποκριθεί η Ελλάδα στις δανειακές υποχρεώσεις της μέχρι το καλοκαίρι. Υποτίμησαν ανεπίτρεπτα την εμφανή πρόθεση του ευρωιερατείου να κρατήσει τη θηλιά γύρω από τον λαιμό της νέας ελληνικής κυβέρνησης.

Κι αυτό παρότι ο Σόιμπλε έδειξε εξαρχής τις προθέσεις του. Υπενθυμίζουμε την επιθετική δήλωσή του για το πώς η κυβέρνηση Τσίπρα θα εξηγήσει στους ψηφοφόρους της όσα υπέγραψε στο Eurogroup. Ήταν μία πρωτοφανής στα διπλωματικά χρονικά παραβίαση του άγραφου κανόνα πως όταν συνάπτεται μία συμφωνία αυτή εμφανίζεται και από τα δύο μέρη ως αμοιβαία επωφελής, έστω κι αν αυτό δεν ισχύει.

Το γεγονός ότι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών συνέχισε καθημερινά να κάνει δηλώσεις που ουσιαστικά υπονομεύουν την εκεχειρία όφειλε να είχε θέσει την Αθήνα σε κατάσταση συναγερμού. Ήταν ορατό δια γυμνού οφθαλμού πως οι δηλώσεις Σόιμπλε (κι όχι μόνο) έχουν στόχο να συντηρήσουν το κλίμα αβεβαιότητας για την πορεία της Ελλάδας και ως εκ τούτου να την κρατούν γονατισμένη.

Είναι ενδεικτικό πως ενώ αμέσως μετά τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου άρχισαν να επιστρέφουν καταθέσεις στο τραπεζικό σύστημα, αυτή η επιστροφή ανακόπηκε λόγω ακριβώς του κλίματος αβεβαιότητας. Το ίδιο συνέβη και με την αγορά. Ενώ αρχικά έδειξε σημάδια ότι θα άρχιζε να ανακάμπτει, ξαναπάγωσε. Και βεβαίως ούτε λόγος για επενδύσεις.

Υπό την πίεση και των εσωκομματικών αντιδράσεων για τη μεταβατική συμφωνία, η κυβέρνηση έπεσε στην παγίδα του Σόιμπλε. Ο Βαρουφάκης αντέδρασε με δηλώσεις που λειτούργησαν σαν μπούμεραγκ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν η δήλωσή του για την αύξηση του ΦΠΑ σε κάποιο περιθωριακό είδος και κυρίως η δήλωσή του ότι την ηθελημένη δημιουργική ασάφεια του την ζήτησαν οι εταίροι για να περάσουν τη συμφωνία από τα Κοινοβούλιά τους. Το κλίμα αντιπαράθεσης συντήρησε με τις ομιλίες του και ο ίδιος ο πρωθυπουργός.

Αντί να εισέλθει σε πιγκ-πογκ αντιπαράθεσης, ο Τσίπρας έπρεπε να έχει απαγορεύσει δηλώσεις εκ μέρους υπουργών του και να έχει αντεπιτεθεί με θεσμικό τρόπο. Μία πρόταση ήταν να στείλει απόρρητη επιστολή στους ομολόγους του και στους προέδρους της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ).

Με την επιστολή του να τους επισημαίνει ότι η αλυσίδα των επιθετικών δηλώσεων εκ μέρους Ευρωπαίων αξιωματούχων υπονομεύει την προσπάθεια για σταθεροποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και ευρύτερα της οικονομίας και να απαιτεί αλλαγή συμπεριφοράς. Να προσθέτει, μάλιστα, πως εάν οι επιθετικές δηλώσεις συνεχισθούν θα θεωρήσει πως πρόκειται για ασύμμετρο οικονομικό πόλεμο εναντίον της Ελλάδας με σκοπό την πολιτική φθορά της κυβέρνησής του και ως εκ τούτου θα δημοσιοποιήσει την επιστολή και θα λάβει τα αναγκαία μέτρα για να προστατεύσει τη χώρα.

Κοινοτική πηγή ομολογεί πως μία τέτοια θεσμική και εκτός δημοσιότητας αντίδραση θα έβρισκε πολιτική ανταπόκριση στους παράγοντες του ευρωιερατείου, οι οποίοι και τώρα απεύχονται τη ρήξη των σχέσεων Ελλάδας-Ευρωζώνης. Ως εκ τούτου θα έφερνε σε μειονεκτική θέση τον Σόιμπλε και πιθανότατα θα τον υποχρέωνε να αναδιπλωθεί.

Εάν, μάλιστα, η κίνηση αυτή συνδυαζόταν με την κατάθεση τεκμηριωμένων προτάσεων θα άμβλυνε το αρνητικό κλίμα και κατ’ αυτό τον τρόπο θα ενίσχυε τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας και στο καυτό μέτωπο της χρηματοδότησης. Η ίδια κοινοτική πηγή εκφράζει την απορία της για το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση επιδεικνύει μία ακατανόητη δυστοκία να παρουσιάσει ξεκάθαρες προτάσεις για τις μεταρρυθμίσεις με τις οποίες και η ίδια συμφωνεί, όπως είναι η πάταξη της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς και ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης.

Η κυβέρνηση Τσίπρα επιπολαίως δεν φρόντισε να συμπεριλάβει στη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου δέσμευση της Ευρωζώνης ότι θα εξασφαλίσει με κάποιον τρόπο τη χρηματοδότηση της Ελλάδας για να αντιμετωπίσει τις δανειακές υποχρεώσεις της μέχρι το καλοκαίρι. Είχε αυταπάτες για τον ρόλο του Ντράγκι, όπως φάνηκε και από σχετικές δηλώσεις. Κυβερνητικές πηγές αποδίδουν κι αυτές τις αυταπάτες στην επιρροή του υπουργού Οικονομικών.

Είναι αληθές ότι η μακρά μνημονιακή περίοδος είχε εδραιώσει την εντύπωση στο ευρωιερατείο πως στην Αθήνα δίνεις εντολές, δεν διαπραγματεύεσαι μαζί της. Η εντύπωση αυτή ήταν αδύνατο να αλλάξει χωρίς να μεσολαβήσει αντιπαράθεση. Ο Βαρουφάκης διεκπεραίωσε την αποστολή αυτή με σχετική επιτυχία. Μόνο αυτός θα μπορούσε στην πρώτη φάση να ασκήσει τη δημόσια διπλωματία που ήταν αναγκαία για να επέλθει μία νέα ισορροπία στις σχέσεις της Ελλάδας με την Ευρωζώνη.

Από ένα σημείο και πέρα, όμως, έπεσε θύμα του ναρκισσισμού του και έχασε την μπάλα, με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε εύκολο θύμα της εκστρατείας που έχει εξαπολυθεί με σκοπό την αποδόμησή του. Όπως λέει συνάδελφός του, «ο Γιάνης έχει μαγευτεί από τον εαυτό του και δεν ήξερε πότε να σταματήσει. Ούτε, όμως, ο Αλέξης φρόντισε να τον μαζέψει εγκαίρως. Το έπραξε με πολύ καθυστέρηση κι αφού έχει γίνει πολιτική ζημιά».

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, το Μαξίμου δέχεται πιέσεις και από το εξωτερικό και από το εσωτερικό να αντικαταστήσει τον υπουργό Οικονομικών. Δεν αναμένεται, όμως, να το κάνει το επόμενο διάστημα. Θα ήταν, άλλωστε, μία ομολογία του ίδιου του Τσίπρα ότι έκανε λάθος επιλογή για το πιο κρίσιμο χαρτοφυλάκιο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι τελευταίες εξελίξεις είναι χωρίς επιπτώσεις στο ενδοκυβερνητικό “χρηματιστήριο”.

Καλά ενημερωμένοι κύκλοι υποστηρίζουν ότι ο περιστασιακός έρωτας του Τσίπρα με τον Βαρουφάκη είχε εκ των πραγμάτων ωθήσει σε δεύτερη μοίρα τον Δραγασάκη, ο οποίος ήταν όλα τα προηγούμενα χρόνια ο αναμφισβήτητος επικεφαλής του κομματικού επιτελείου για την οικονομία. Οι ίδιοι κύκλοι διαβεβαιώνουν ότι εδώ και μερικές ημέρες ο αντιπρόεδρος ανακτά συνεχώς έδαφος, με την έννοια ότι ο ρόλος του στη λήψη των αποφάσεων γίνεται ολοένα και πιο αποφασιστικός, ενώ αντιστρόφως ο υπουργός Οικονομικών διακριτικά, αλλά σαφώς περιορίζεται.

Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, για να τα καταφέρει, η κυβέρνηση έχει ζωτική ανάγκη από τη συλλογική πολιτική πείρα, σοφία και εμπειρογνωμοσύνη. Αντ’ αυτού –όπως με κριτική διάθεση τονίζουν στελέχη της συμπολίτευσης– το παιχνίδι το κάνει κατά κύριο λόγο η ολιγομελής και άπειρη ομάδα γύρω από τον Τσίπρα με τη σύμπραξη του αντίστοιχου υπουργού. Της προσάπτουν πως έχει περιχαρακωθεί στο μέγαρο Μαξίμου, πως με περισσή αυταρέσκεια αυτοσχεδιάζει και κάνει λάθος χειρισμούς.

Είναι αξιοσημείωτο πως οι μέχρι πρότινος δειλές και πάντα σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις αυτές εσωτερικές κριτικές τις τελευταίες ημέρες έχουν επεκταθεί και ενταθεί. Υποστηρίζουν πως ειδικά στη σχέση της με την Ευρωζώνη, η Ελλάδα είναι η αδύνατη πλευρά κι ακριβώς γι’ αυτό δεν έχει περιθώρια για σημαντικά λάθη.

Κυβερνητικό στέλεχος ομολογεί πως «δια της διολισθήσεως εγκλωβισθήκαμε και τώρα αναγκαζόμαστε να τρώμε τις σάρκες της χώρας για να πληρώσουμε τις υποχρεώσεις του Μαρτίου. Η τακτική τους είναι να μας κρατάνε ζωντανούς με το σταγονόμετρο για να μας υποχρεώσουν να αποδεχθούμε τους μνημονιακούς όρους. Δεν μπορεί να συνεχίσουμε σ’ αυτή την αβεβαιότητα, να μας κρατάνε στην άκρη του γκρεμού. Θέλουν να μας φθείρουν και τον Ιούνιο να μας τραβήξουν το χαλί. Ο Αλέξης πρέπει να τους πει ξεκάθαρα ότι εάν δεν λύσουν τώρα το πρόβλημα της χρηματοδότησης θα προκηρύξει δημοψήφισμα και θα πάει σε στάση πληρωμών. Είναι το μόνο όπλο μας. Εάν δεν το χρησιμοποιήσουμε θα έχουμε υπογράψει την καταδίκη μας».

Ο ευρωβουλευτής Χρυσόγονος, μάλιστα, μίλησε προχθές δημοσίως για δημοψήφισμα, διευκρινίζοντας ότι η ουσία του ερωτήματος θα είναι «υποταγή ή Κούγκι». Άλλα στελέχη μιλάνε γενικά για προσφυγή στον λαό, τροφοδοτώντας τη φιλολογία για το ενδεχόμενο προκήρυξης εκλογών, ενώ δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα.

Στο κυβερνητικό στρατόπεδο συνειδητοποιούν ότι ακόμα κι αν ξεπερασθεί η τωρινή δυσκολία, στις διαπραγματεύσεις με το ευρωιερατείο τον Μάιο και Ιούνιο για το νέο συμβόλαιο θα αντιμετωπίσουν εκβιαστικά διλήμματα. Συνειδητοποιούν ακόμα ότι τότε η κυβέρνηση θα είναι πιο ευάλωτη, αφού ο ακήρυχτος ψυχρός πόλεμος προκαλεί παρατεταμένη φθορά, γεγονός που προκαλεί κόπωση και μειώνει τη λαϊκή υποστήριξη.

Ο Τσίπρας δεν θέλει να περάσει το σημείο μη επιστροφής. Γι’ αυτό θα επιχειρήσει με μία σειρά επαφών υψηλού επιπέδου την επόμενη εβδομάδα να εξασφαλίσει κάποια λύση στο χρηματοδοτικό πρόβλημα. Κι αυτό, επειδή τα μηνύματα από την Ευρώπη προεξοφλούν πως στο αυριανό Eurogroup η ελληνική πλευρά θα βρεθεί απέναντι σε τείχος. Θα της θέσουν νέους όρους (και στο μέτωπο των ιδιωτικοποιήσεων) για να της παραχωρήσουν μία ανάσα.

Προς το παρόν, τα αφεντικά της Ευρωζώνης μιλάνε γενικώς για συμφωνηθέντα, αλλά ολοένα και περισσότερο η ρητορική τους παραπέμπει στην αποδοχή όρων της 5ης μνημονιακής αξιολόγησης που εκκρεμεί από το περασμένο φθινόπωρο. Αυτός είναι εμμέσως πλην σαφώς και ο όρος για να εκταμιευθεί μέρος της δόσης των 7,2 δισ. Το επιχείρημα που λανσάρουν για να παρακάμψουν την πρόσφατη εντολή του ελληνικού λαού είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε προεκλογικές δεσμεύσεις, τις οποίες δεν μπορεί ως κυβέρνηση να υλοποιήσει.

Αυτή, ωστόσο, είναι η μία όψη του νομίσματος και όχι η σημαντικότερη. Η σημαντικότερη είναι το γεγονός πως το ευρωιερατείο, παρά τις όποιες εσωτερικές διαφωνίες, έχει επιδοθεί σ’ ένα ακήρυχτο ασύμμετρο πόλεμο με σκοπό ή να οδηγήσει την κυβέρνηση Τσίπρα σε παράδοση ή να την φθείρει και τελικώς να την ανατρέψει.

Η στάση του Ντράγκι είναι ενδεικτική. Η ΕΚΤ αποφάσισε να σταματήσει πριν το τέλος Φεβρουαρίου να δέχεται ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρα για να δίνει ρευστότητα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα με το τραβηγμένο από τα μαλλιά επιχείρημα ότι οι πρώτες δηλώσεις των νέων υπουργών έδειχναν πως η Ελλάδα θα έβγαινε από το πρόγραμμα.

Μετά το ελληνικό αίτημα για παράταση του προγράμματος και τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου που ενέκρινε την παράταση, η ΕΚΤ όφειλε σύμφωνα με τους κανόνες της να αποδεχθεί και πάλι τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο. Παρόλα αυτά αρνείται να τα δεχθεί.

Ο Ντράγκι δηλώνει πως δεν λειτουργεί με πολιτικά κριτήρια, αλλά στην πραγματικότητα είναι ο παράγοντας-κλειδί στην επιχείρηση εκβιασμού της Αθήνας με την απειλή του οικονομικού στραγγαλισμού. Το αποδεικνύει περίτρανα το γεγονός ότι αυθαιρέτως αρνείται να δώσει στην Ελλάδα τα 1,9 δισ που της οφείλει και τα οποία δεν συνδέονται με όρους.

Κοινοτικές πηγές αναφέρουν ότι το εχθρικό κλίμα έναντι της Αθήνας δεν έχει προηγούμενο. Οι πρόσφατες δηλώσεις του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) Ρέγκλινγκ δίνουν μία γεύση αυτού του κλίματος, αλλά κατά τις ίδιες πηγές τα χειρότερα είναι μπροστά.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα την Κυριακή 8 Μαρτίιου 2015 – www.protothema.gr