Η εκλογική επέλαση της Πολιτικής Οικονομίας

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΙΟΥΛΟΥ*

Λίγες μόνο μέρες μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και καθώς εξελίσσεται η διεθνής συζήτηση για τη διευθέτηση του προβλήματος του δημόσιου χρέους και το οικονομικό μέλλον της χώρας, αξίζει να τονιστεί μια ιδιαίτερη διάσταση του εκλογικού αποτελέσματος που σχετίζεται όχι τόσο με το άμεσο διακύβευμα των εκλογών όσο με το ευρύτερο πλαίσιο προβληματισμού για την πορεία της οικονομικής επιστήμης.

Η ιδιαίτερη αυτή διάσταση είναι η εκλογική επέλαση της Πολιτικής Οικονομίας. Τι εννοούμε με αυτό; Οι κ. Βαρουφάκης, Σταθάκης, Τσακαλώτος και Λαπαβίτσας, οι οποίοι έλαβαν πολύ σημαντικό αριθμό ψήφων από το εκλογικό σώμα, είναι πανεπιστημιακοί που θεραπεύουν τα οικονομικά μέσω μιας ευρύτερης προσέγγισης που προσιδιάζει περισσότερο στην κλασική παράδοση της επιστήμης, αυτή της Πολιτικής Οικονομίας.

Από την σχετική ιστοσελίδα του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών πληροφορούμαστε ότι η πολιτική οικονομία αντιμετωπίζει τα μεγάλα θεωρητικά ζητήματα της οικονομικής επιστήμης, συνδυάζοντας την οικονομική θεωρία και ιδιαίτερα τις σύγχρονες ποσοτικές μεθόδους με την Ιστορία, τη Φιλοσοφία και τις άλλες κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες, ακολουθώντας την παράδοση των Σμιθ, Ρικάρντο, Μάλθους, Μίλ και φυσικά του Μάρξ¹. Η παραπάνω λογική έρχεται σε αντιπαράθεση με το κυρίαρχο παράδειγμα της οικονομικής επιστήμης, αυτό των νεοκλασικών οικονομικών της ελεύθερης αγοράς, του θετικισμού, του μαθηματικού φορμαλισμού και της υπέρμετρης ποσοτικοποίησης των μεθόδων της.

Η αντιπαράθεση των δύο αυτών προσεγγίσεων αντικατοπτρίζει τη διαμάχη στο εσωτερικό της οικονομικής επιστήμης, η οποία αφορά όχι μόνο το περιεχόμενό της, τη μέθοδο διδασκαλίας της, την κατεύθυνση της επιστημονικής έρευνας και την αναπαραγωγή τής κυριαρχίας μεταξύ διαφορετικών σχολών σκέψης, αλλά επίσης την εφαρμογή της και την πρακτική της χρησιμότητα. Η μάχη για την προνομιακή θέση του κυρίαρχου παραδείγματος αποτυπώνεται στους χαρακτηρισμούς «ορθόδοξα» και «ετερόδοξα» οικονομικά, τα οποία, σε λεκτικό - ρητορικό επίπεδο και με όλες τις επιφυλάξεις που μπορεί κάποιος να διατυπώσει για την ουσία και το περιεχόμενο αυτών των χαρακτηρισμών, προσδιορίζουν τον κυρίαρχο και νομιμοποιούν τον αγώνα του να περιορίσει τις δυνατότητες των άλλων να δοκιμαστούν τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη.

Η διαμάχη αυτή έχει ενταθεί ιδιαίτερα μετά την κρίση του 2008 και έχει φτάσει μέχρι τις πύλες των campus φημισμένων πανεπιστημίων με φοιτητές², βραβευμένους οικονομολόγους³, και επιφανείς δημοσιογράφους⁴ να μιλούν για «λοβοτομή» αντί εκπαίδευσης, να ζητούν με επιμονή την αλλαγή των προγραμμάτων σπουδών⁵ προς μια πλουραλιστική κατεύθυνση, με σκοπό τον περιορισμό της διδασκαλίας των θετικιστικών - φορμαλιστικών οικονομικών, την αύξηση της διδασκαλίας της Φιλοσοφίας και της Ιστορίας, και την εισαγωγή στα προγράμματα σπουδών εναλλακτικών σχολών σκέψης.

Σχηματικά, η κρίση του 2008 ενέτεινε την αμφισβήτηση του κυρίαρχου νεοκλασικού οικονομικού παραδείγματος, επανέφερε την αναγκαιότητα εισαγωγής της Πολιτικής, της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας στο επίκεντρο της οικονομικής σκέψης και ανέδειξε την καθοριστική σημασία της οικονομικής εκπαίδευσης για την ευημερία των οικονομιών και των κοινωνιών.

Η «ψήφος εμπιστοσύνης» του εκλογικού σώματος της Ελλάδας στην Πολιτική Οικονομία αποτελεί ένα απρόσμενο στιγμιότυπο στην, κατά Κουν, πορεία προς την «αλλαγή παραδείγματος»⁶ της οικονομικής σκέψης, έστω και αν προέρχεται όχι από τον χώρο της επιστήμης και του πανεπιστημίου, αλλά από τον χώρο της πολιτικής και της καθημερινότητας των πολιτών.

Είναι τελικά η καθημερινότητα των πολιτών και η πραγματική οικονομία που απαιτούν την «αλλαγή παραδείγματος», καθώς εκεί διαπιστώνονται τόσο τα προβλήματα εφαρμογής της νεοκλασικής οικονομικής σκέψης όσο και η αδυναμία της να αναζητήσει εναλλακτικές, αποτελεσματικές κοινωφελείς λύσεις σε αυτά τα προβλήματα.

Η απλοϊκή, φαινομενικά, ερώτηση της Βασίλισσας Ελισάβετ κατά την επίσκεψή της στο London School of Economics «Γιατί κανείς δεν είδε (την κρίση) να πλησιάζει;»⁷ εξακολουθεί να διατηρεί τόσο την πραγματική όσο και τη συμβολική της σημασία, καθώς ανακαλεί το αίτημα της καθημερινότητας για τη διεύρυνση του επιστημονικού πεδίου των οικονομικών, ώστε να αποτελούν τόσο μια κοινωνικά χρήσιμη όσο και μια χρήσιμη κοινωνική επιστήμη.

* Ο Γιώργος Γιούλος είναι κοινωνιολόγος, MPhil in Econ., πρόεδρος του Κοινωνικού Πολύκεντρου της ΑΔΕΔΥ

^1. http://www.econ.uoa.gr/to-tmima/organwsh-kai-dioikhsh/tomeis/tomeas-i-politikis-oikonomias.html

^2. http://www.theguardian.com/business/2013/oct/24/students-post-crash-economics

^3. http://www.nytimes.com/2009/09/06/magazine/06Economic-t.html

^4. http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/may/09/university-economics-teaching-lobotomy-non-mainstream

^5. http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/oct/28/economics-students-neoclassical-theory

^6. Kuhn, S.Thomas (1997) Η Δομή Των Επιστημονικών Επαναστάσεων, Σύγχρονα Θέματα, Αθήνα

^7. http://www.theguardian.com/commentisfree/2008/nov/12/queen-economy-recession-lse

http://www.avgi.gr/article/5312528/i-eklogiki-epelasi-tis-politikis-oikonomias