ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΙΟΥΛΟΥ*
Στην εισαγωγή του Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος1 γίνεται αναφορά σε ένα φάντασμα που πλανάται πάνω από την Ευρώπη, το φάντασμα του κομμουνισμού. Δεν ήταν ακόμη εκεί, παρόν, ζωντανό, αλλά είχε αναγγελθεί, ερχόταν. Μετά από πολλές περιπέτειες και λίγο πριν από το τέλος του 20ού αιώνα, ιεροκήρυκες του «τέλους της Ιστορίας» πίστεψαν πως ξόρκισαν μια για πάντα αυτό το φοβερό φάντασμα και ότι σε αυτή την τελευταία σελίδα της Ιστορίας καταγράφηκε και η επερχόμενη απουσία του.
Πριν από είκοσι χρόνια, ο Ντερριντά στο έργο του «Τα Φαντάσματα του Μαρξ»2, ξαναδιαβάζοντας το Μανιφέστο προειδοποιεί: το φάντασμα είναι ακόμα εδώ, «υπάρχουν πλείονα του ενός, πρέπει να υπάρχουν πλείονα του ενός»3. Η επόμενη διαπίστωσή του παραμένει καθοριστικά επίκαιρη: «Τη στιγμή που μια νέα παγκόσμια αναστάτωση τείνει να εγκαθιδρύσει τον νεο-καπιταλισμό και τον νεο-φιλελευθερισμό της, καμιά απάρνηση δεν κατορθώνει να απαλλαγεί από όλα τα φαντάσματα του Μαρξ»4.
Σήμερα, σε μια τέτοια στιγμή για την Ελλάδα και την Ευρώπη, ένα τέτοιο φάντασμα φαίνεται να έχει ήδη αναγγελθεί. Η απόφαση για επίσπευση εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας ανάγκασε την Wall Street Journal5 να κάνει λόγο για «το φάντασμα των Χριστουγέννων που λέγεται Ελλάδα». Χρησιμοποιώντας το πασίγνωστο παραμύθι του Ντίκενς, ως αλληγορία για την κατάσταση στην Ευρωζώνη, καλεί τις οικονομίες του «κέντρου» να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Εμπενίζερ Σκρουτζ, ο οποίος, μπροστά στον φόβο του φαντάσματος του μέλλοντος, μπροστά στο πλιάτσικο της περιουσίας του αλλά και τον ίδιο τον θάνατό του, αλλάζει την «καρδιά του» και βγάζει από τη μίζερη φτώχεια όλους αυτούς που αποτελούν τον κοινωνικό του περίγυρο.
Είναι όμως το φάντασμα του Ντίκενς ένα από τα φαντάσματα του Μαρξ για την ύπαρξη των οποίων προειδοποιεί ο Ντερριντά; Ή μήπως το φάντασμα του Ντίκενς στην Wall Street Journalδεν είναι τίποτε άλλο παρά η αγωνία των εξουσιαστικών ελίτ και του πολιτικού τους ιερατείου, από το Βερολίνο έως την Αθήνα, να ξορκίσουν μια για πάντα, όλα τα φαντάσματα του Καρόλου του «Μανιφέστου». Μήπως είναι δηλαδή η αγωνία τους να ματαιώνουν, να αναβάλλουν διαρκώς, την έλευση της Αριστεράς ως παρούσας πραγματικότητας, δηλαδή ως «ζώσας Αριστεράς», ως Αριστεράς της εργασίας, ως αριστεράς της εξουσίας.
Το ερώτημα που εκκρεμεί πέρα από αυτόν τον εξορκισμό και στοιχειώνει την καθημερινότητα, αλλά και το αύριο, είναι ποια θα είναι αυτή η «ζώσα Αριστερά», πώς θα πραγματωθεί ως εξουσία. Αντί απάντησης, ο Ντερριντά οραματίζεται μια «νέα Διεθνή» ως μια μακροπρόθεσμη μετατροπή του διεθνούς δικαίου, των εννοιών του και του πεδίου παρέμβασής του. Μια «νέα Διεθνή» που θα ανανεώσει και θα ριζοσπαστικοποιήσει την κριτική στη φιλελεύθερη δημοκρατία και την καπιταλιστική αγορά και η οποία θα «ανακαλεί τη φιλία μιας συμμαχίας χωρίς θέσμιση ανάμεσα σε εκείνους που εξακολουθούν να εμπνέονται από ένα τουλάχιστον από τα πνεύματα του Μαρξ ή του μαρξισμού»6.
Για την αναμενόμενη Αριστερά στην Ελλάδα και την Ευρώπη, από τον ΣΥΡΙΖΑ έως τους Podemos, έχει ιδιαίτερη σημασία η προηγούμενη επισήμανση, καθώς, για να ξεπεραστεί η χειρότερη κρίση στη νεότερη Ιστορία, απαιτείται μια «νέα Διεθνής», κριτική και ριζοσπαστική, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, η οποία θα επιστρέψει με άλλη οπτική και θα διαπραγματευτεί με άλλο προσανατολισμό τα κύρια ζητήματα του χρέους, της λιτότητας, των διακρατικών σχέσεων, της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών, της κρίσης γενικότερα, με σκοπό τη δημοκρατική μεταμόρφωση τόσο της Ευρώπης όσο και της διεθνούς κοινότητας.
Η διεθνής διάσταση των αξιών της Αριστεράς, αυτή που ενυπάρχει ήδη στο «φάντασμα» του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, και όχι στο φάντασμα του Ντίκενς, είναι αυτή που χαρακτηρίζει ή θα πρέπει να χαρακτηρίζει κάθε Αριστερά που αναμένεται, που επέρχεται, που θέλει να πραγματωθεί ως «ζώσα Αριστερά» και όχι ως «φάντασμα».
1 Καρλ Μαρξ, Φρήντριχ Έγκελς, Το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, Θεμέλιο, Αθήνα 2004
2 Ζακ Ντερριντά, Τα Φαντάσματα του Μαρξ, Εκκρεμές, Αθήνα 2000
3 ό.π., σ.26
4 ό.π., σ.52
6 ό.π., Τα Φαντάσματα του Μαρξ, σ.110
* Ο Γ. Γιούλος είναι κοινωνιολόγος, MPhil Econ., αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων υπουργείου Εσωτερικών
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ας είμαστε ευγενείς στο σχολιασμό.