Γιατί οι επενδυτές εγκαταλείπουν τις BRIC

Του Paul Krugman / Τhe New York Times

Την έπαθε μια ακόμη χώρα από τις BRIC. Επί της ουσίας, ουδέποτε μου άρεσε η σύλληψη της ιδέας των BRIC, δηλαδή της ενσωμάτωσης των ισχυρότερων οικονομιών του αναδυόμενου κόσμου -Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα- σε μια ομάδα. Η Ρωσία, μια οικονομία εξαρτώμενη από το πετρέλαιο, δεν ανήκει καθόλου στην ίδια συνομοταξία με τις άλλες. Υπάρχουν, παράλληλα, αρκετές διαφορές ανάμεσα και στις υπόλοιπες τρεις χώρες. Παρόλα αυτά δεν δύναται να διαφωνήσει κανείς με το γεγονός ότι η Βραζιλία, η Ινδία μαζί με κάποιες άλλες οικονομίες αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Και αυτά τα κοινά προβλήματα προσδιορίζουν τη σημερινή οικονομική κρίση. Τι συμβαίνει ακριβώς; Πρόκειται για μια διαφορετική εκδοχή της ίδιας ιστορίας. Οι επενδυτές έτρεφαν θερμά, αν και όχι ενάρετα, αισθήματα γι’ αυτές τις οικονομίες. Σήμερα γυρίζουν την πλάτη σε αυτά τα «αντικείμενα του πόθου» τους. Δύο με τρία χρόνια πριν, οι επενδυτές του δυτικού κόσμου -αποθαρρυμένοι από τις χαμηλές αποδόσεις των τίτλων στις ΗΠΑ και τις χώρες της Ευρώπης εκτός κρίσης χρέους- άρχισαν να διοχετεύουν τεράστια κεφάλαια στις αναδυόμενες αγορές. Σήμερα, η πορεία αυτών των κεφαλαίων μετατρέπεται από μαζικές εισροές σε μαζικές εκροές. Κατά συνέπεια, η ρουπία Ινδίας και το ρεάλ Βραζιλίας βυθίζονται, μαζί με τη ρουπία Ινδονησίας, το ραντ Νότιας Αφρικής, τη λίρα Τουρκίας και άλλα νομίσματα του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Μήπως αυτή η αλλαγή της τύχης αυτών των χωρών μπορεί να εξελιχθεί σε νέα απειλή για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας; Δεν νομίζω, είπε κάποιος με επιφυλάξεις. Βασικά αίτια στην ασιατική κρίση του 1997-98 ήταν η ξαφνική απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών και η συνακόλουθη πτώση των ισοτιμιών. Τότε, όμως, οι επιχειρήσεις στις χώρες που επλήγησαν από την κρίση διατηρούσαν μεγάλο μέρος των χρεών τους σε δολάρια. Κατά συνέπεια, η απότομη διολίσθηση των ισοτιμιών στις χώρες αυτές προκάλεσε εκτίναξη του χρέους στον ιδιωτικό τομέα, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στην πραγματική οικονομία. Αυτή η παράμετρος συνεχίζει να υφίσταται στην τρέχουσα συγκυρία, αλλά δεν είναι τόσο απειλητική.

Μάλιστα, η μεγαλύτερη απειλή σήμερα θα ήταν μια υπερβολική αντίδραση εκ μέρους των ανώτατων αξιωματούχων στις χώρες αυτές, αποφασίζοντας, για παράδειγμα, την απότομη αύξηση των επιτοκίων για την αναχαίτιση της πτώσης των ισοτιμιών τους, κάτι που δεν θα ωφελούσε τις οικονομίες αυτές, ούτε τον υπόλοιπο κόσμο. Ιδιαίτερα όταν η ανάπτυξη στον ανεπτυγμένο κόσμο παραμένει εύθραυστη, με τις οικονομίες να παραμένουν εκτεθειμένες σε δυσάρεστες ανατροπές.

Οι τελευταίοι κραδασμοί στις αγορές εγείρουν ένα ευρύτερο ερώτημα: γιατί υπάρχουν τόσες φούσκες στις αξίες των περιουσιακών στοιχείων; Μια αρκετά διαδεδομένη απάντηση είναι η απόδοση ευθυνών στους επικεφαλής της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, δηλαδή στον Αλαν Γκρίνσπαν και στον Μπεν Μπερνάνκι. Είναι αλήθεια ότι η Fed έχει υιοθετήσει δραστικά μέτρα για να διατηρήσει σε χαμηλά επίπεδα το κόστος δανεισμού στο διατραπεζικό σύστημα. Και τα χαμηλά επιτόκια αναγκάζουν τους επενδυτές να αναζητήσουν υψηλότερες αποδόσεις στις αναδυόμενες αγορές ανάμεσα σε άλλες επιλογές. Τελικά, όμως, η Fed έκανε απλά τη δουλειά της. Και η πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης δεν έχει οδηγήσει σήμερα στον εκτροχιασμό των πληθωριστικών πιέσεων. Εξάλλου, έχουν σκάσει αρκετές άλλες φούσκες τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για μια ολόκληρη γενιά από αλλεπάλληλες φούσκες που έχουν συνυπάρξει με χαμηλό πληθωρισμό.

Είναι προφανές ότι η απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού κλάδου, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης κάθε υποτυπώδους ορίου στην κίνηση των κεφαλαίων έχει παίξει μείζονα ρόλο. Οι τράπεζες εκτροχιάστηκαν με την ανεξέλεγκτη χορήγηση δανείων στη φούσκα της αγοράς εμπορικών ακινήτων τη δεκαετία του ’80 και τις υπεραξίες στην αγορά κατοικίας πριν από το 2007. Οι διασυνοριακές ροές καυτού χρήματος αποτέλεσαν την καρδιά της ασιατικής κρίσης το 1997-98 αλλά και της σημερινής στις αναδυόμενες αγορές. Συνέβαλαν δραματικά στην υφιστάμενη κρίση της Ευρώπης. Το βασικό δίδαγμα στην εποχή των υπεραξιών είναι ότι όταν το χρηματοπιστωτικό σύστημα απολαμβάνει απόλυτη ελευθερία κινήσεων μεταπηδά από τη μια κρίση στην άλλη.

http://news.kathimerini.gr/