Tο «αντίπαλον δέος» του ΔΝΤ

Στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής, την περασμένη εβδομάδα, απέκτησε νέα σημασία ο όρος Big Five (Μεγάλοι Πέντε), που έως τότε αφορούσε τα πιο δύσκολα και επικίνδυνα να θηρευτούν ισχυρά ζώα της ηπείρου – τον βούβαλο, το λιοντάρι, τον ελέφαντα, τη λεοπάρδαλη και τον ρινόκερο. Αφορμή στάθηκε η διεξαγωγή εκεί της πέμπτης ετήσιας συνόδου των BRICS, των πέντε μεγαλύτερων αναδυομένων οικονομιών του πλανήτη – Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής – στις 26 και 27 Μαρτίου. Οι πέντε ηγέτες των χωρών – οι οποίες αντιστοιχούν στο 43% του πληθυσμού της Γης, συγκεντρώνουν περίπου το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ και δραστηριοποιούνται στο 17% του διεθνούς εμπορίου – για πρώτη φορά συναντήθηκαν όλοι μαζί επί αφρικανικού εδάφους προκειμένου να συζητήσουν και να συμφωνήσουν τρόπους αύξησης της συνεργασίας για να πετύχουν τον δεδηλωμένο διπλό στόχο τους: επιτάχυνση της αναπτυξιακής τους πορείας, αλλά και μεταρρυθμίσεις στο διεθνές σύστημα οικονομικής εξουσίας. Οι... Ζουλού Ομάδες Ζουλού πολεμιστών χόρευαν παραδοσιακούς πολεμικούς χορούς κραδαίνοντας τα ασενγκάι, τα ακόντιά τους με τη μεγάλη κοφτερή λάμα, και τις δερμάτινες ασπίδες τους στο αεροδρόμιο King Shaka του Ντέρμπαν, ως επικεφαλής των επιτροπών υποδοχής των τεσσάρων ηγετών - φιλοξενουμένων του Νοτιοαφρικανού προέδρου Τζέικομπ Ζούμα, προεδρεύοντος των BRICS για το 2013: των προέδρων της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, της Κίνας Ζι Τζινπίνγκ και της Βραζιλίας Ντίλμα Ρούσεφ, καθώς και του πρωθυπουργού της Ινδίας Μανμοχάν Σινγκ. Και ενώ, με το πέρας της συνόδου, οι πέντε πόζαραν σε μία «οικογενειακή» φωτογραφία, χαμογελώντας θριαμβευτικά και ενώνοντας όλοι μαζί τα χέρια, οι επιτελείς τους είχαν από πριν διοχετεύσει στα διεθνή ΜΜΕ ότι συμφώνησαν για τη δημιουργία ενός κοινού ταμείου με κεφάλαια 100 δισ. δολαρίων ως μέτρο εναντίον της εξελισσόμενης οικονομικής κρίσης. Το δραστικότερό τους «φάρμακο» αποτροπής κρίσεων στα ισοζύγια πληρωμών ή νομισματικών κρίσεων ανακοινώθηκε πως θα αποτελέσει η ίδρυση μίας νέας κοινής αναπτυξιακής τράπεζας, για την οποία όλοι τους «επί της αρχής» έχουν συμφωνήσει. Η τράπεζα αυτή των BRICS θα χρηματοδοτεί και θα επενδύει στον αναπτυσσόμενο κόσμο, λειτουργώντας ως «αντίπαλο δέος» στην Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στη, δι’ αυτών των δύο θεσμών, διεθνή στρατηγική οικονομική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, του ευρωπαϊκού Βορρά και της Ιαπωνίας. 4,4 τρισ. δολάρια Οι πέντε ηγέτες – στις χώρες των οποίων οι κρατικοί κουμπαράδες περιέχουν συναλλαγματικά αποθέματα πάνω από 4,4 τρισ. δολάρια συνολικά – βρέθηκαν ομονοούντες στο ότι μία ξεχωριστή αναπτυξιακή τράπεζα γι’ αυτό που κάποτε ονομαζόταν Τρίτος Κόσμος είναι «εφικτή και ζωτικής σημασίας». Όμως, στο Ντέρμπαν δεν κατάφεραν να προχωρήσουν ουσιαστικά τις διαδικασίες δημιουργίας της και, κυρίως, να οριστικοποιήσουν την έδρα της και να υπολογίσουν το ανά χώρα ποσοστό της χρηματοδότησής της. Αυτό παρότι, όπως εκ των υστέρων ανακοινώθηκε, επί έναν χρόνο οι πέντε χώρες εκπονούσαν σχετικές μελέτες και σχέδια επί χάρτου. Η Ινδία (αν και είναι ο κοντινότερος σύμμαχος των ΗΠΑ μέσα στις BRICS) είχε προτείνει ως ιδέα την τράπεζα, επικαλούμενη την κοινή διάγνωση πολλών αναπτυσσόμενων χωρών ότι οι δανειστές τους δεν κάνουν αρκετά για να αντιμετωπιστεί η υπανάπτυξη και ότι η Δύση θέλει να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Η Βραζιλία και η Νότια Αφρική είχαν τις λιγότερες επιφυλάξεις. Παρεμπιπτόντως το ίδιο διάστημα Βραζιλία και Κίνα συνυπέγραψαν συμφωνία χρηματοπιστωτικών ανταλλαγών (swap deal) ύψους 30 δισ. δολαρίων, που προβλέπει η μία χώρα να μπορεί να δανείζεται στο νόμισμα της άλλης σε περιπτώσεις σοβαρών κρίσεων του διεθνούς τραπεζικού συστήματος. Κινεζικά γουάν θα μετατρέπονται σε βραζιλιάνικα ρεάλ και το αντίστροφο, χωρίς την παρέμβαση του δολαρίου. Παρότι, στον δρόμο για το Ντέρμπαν, ο Ζι Τζινπίνγκ είχε σταματήσει, λίγες μέρες πριν, πρώτα στη Μόσχα για τη συνυπογραφή με τον Βλαντίμιρ Πούτιν του «έπους» της στενότερης ρωσοκινεζικής συμφωνίας στρατηγικής συνεργασίας που συνήφθη ποτέ, η ρωσική πλευρά εξέφρασε τις πλέον καίριες επιφυλάξεις ως προς το πώς θα δημιουργηθεί και θα λειτουργήσει η τράπεζα. Δυσκολίες Ο Πούτιν, ηγέτης της πρώην σοβιετικής υπερδύναμης και της μόνης χώρας των BRICS που δεν έρχεται από τον αναπτυσσόμενο κόσμο, έχει ξεκαθαρίσει ότι θέλει τους «Πέντε» να μεταβληθούν σε «μηχανισμό στρατηγικής συνεργασίας πλήρους βεληνεκούς, που θα μας επιτρέψουν να αναζητήσουμε από κοινού λύσεις σε θεμελιώδη ζητήματα παγκόσμιας πολιτικής», όπως το διατύπωσε. Που σημαίνει και κοινή εξωτερική πολιτική, όχι μόνο επιλεκτικός συντονισμός δράσης. Αυτά ωστόσο παίρνουν χρόνο. Και έχουν δυσκολίες. Ο Πούτιν έχει κάνει επίσης σαφές ότι... δεν βιάζεται. Όταν μάλιστα είπε πως δεν βλέπει τις BRICS ως «γεωπολιτικό ανταγωνιστή» της Δύσης, έριξε κάτι περισσότερο από ένα «καρφί». Η επόμενη σύνοδος των BRICS θα γίνει στη Βραζιλία το 2014, όμως οι πέντε ηγέτες θα ξαναβρεθούν μαζί στη Ρωσία τον Σεπτέμβριο, στο περιθώριο της G20. Η Κίνα, οι άλλοι και η αναβολή των σχεδιασμών Το ότι μέσω της συγκεκριμένης αναπτυξιακής τράπεζας θα μπορούσαν οι BRICS να γίνουν απλώς «η Κίνα και οι άλλοι» είναι η κύρια αιτία αναβολής στην υλοποίηση των συγκεκριμένων σχεδιασμών. Η οικονομία της Κίνας είναι κάπου 20 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Νότιας Αφρικής και τετραπλάσια από εκείνες της Ρωσίας και της Ινδίας, επομένως είναι δύσκολο για το Πεκίνο του ιδιόμορφου κρατικού «άγριου» καπιταλισμού, υπό την οξύμωρη αιγίδα του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, να παραιτηθεί από την πρωτοκαθεδρία στη λειτουργία της τράπεζας. Ειδικά τώρα που η Κίνα έχει λάβει κορυφαία θέση εμπορικού και επενδυτικού εταίρου στην αφρικανική ήπειρο. Σύμφωνα με επίσημα κρατικά στοιχεία, ο τζίρος του εμπορίου της Κίνας με όλες τις αφρικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της Βόρειας Αφρικής, όπως η Αίγυπτος και η Λιβύη, έφθασε περίπου τα 200 δισ. δολάρια το 2012, εμφανίζοντας αύξηση 19% από τα αντίστοιχα νούμερα του 2011. Εν τω μεταξύ διαρκώς αυξάνονται όσοι υποστηρίζουν ότι η εισδοχή της Νότιας Αφρικής το 2010 (με κινεζικό δάκτυλο, επί προεδρίας Χου Ζιντάο) έγινε κατά βάθος προκειμένου να αποτελέσει η χώρα εφαλτήριο για την εντατικοποίηση και διεύρυνση της εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πόρων της Αφρικής από την Κίνα. Και, όντως, στη σύνοδο του Ντέρμπαν οι άνθρωποι του Τζέικομπ Ζούμα επισημάνθηκαν ως πρώτοι λομπίστες υπέρ των κινεζικών επιδιώξεων. Οι περισσότεροι Αφρικανοί ηγέτες – που επίσης κάνουν μπίζνες με το αζημίωτο, για τους ίδιους κυρίως, με τους Κινέζους – αναγνωρίζουν μεν τον ηγετικό ρόλο της νοτιοαφρικανικής οικονομίας στην υποσαχάρια Αφρική, ωστόσο δεν παύουν να αμφισβητούν το μέγεθος της νοτιοαφρικανικής επιρροής. Είναι αμείλικτα τα οικονομικά στοιχεία για την οικονομία της Νότιας Αφρικής τα τελευταία χρόνια. Η ανεργία καλπάζει πια για τα καλά, ο τρέχων δείκτης ανάπτυξης είναι μόλις 2,5% και, με τον ρυθμό αυτό, προβλέπεται πως δεν αποκλείεται καθόλου η Νιγηρία να είναι η μεγαλύτερη αφρικανική οικονομία μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Πάντως, ουδείς εκ των 15 Αφρικανών ηγετών που είχε με αβροφροσύνη καλέσει ο Ζούμα στο Ντέρμπαν για να συναντήσουν τους «μεγάλους» BRICS στο περιθώριο της συνόδου φρόντισε να εκφράσει δημοσίως κάποιας μορφής σκεπτικισμό για τον ρόλο της Κίνας στην Αφρική. Μοναδική ίσως πρόσφατη δημοσίως εκπεφρασμένη εξαίρεση ήταν ο κυβερνήτης της Κεντρικής Τράπεζας της Νιγηρίας Λαμίντο Σενούσι. Σε άρθρο του παραμονές της συνόδου κατηγορούσε την Κίνα ως «σημαντικό συντελεστή της αποβιομηχάνισης και υπανάπτυξης της Αφρικής», με τα φθηνά κινεζικά προϊόντα που πλημμυρίζουν κάθε αγορά και τη ραγδαία κατανάλωση των αφρικανικών πρώτων υλών. Η κινεζική προσέγγιση στην Αφρική «έχει οσμή αποικιοκρατίας», υποστήριξε. Αξίζει με το παραπάνω η επισήμανση ότι αμέσως πριν και μετά το Ντέρμπαν ο Ζι Τζινπίνγκ είχε επισκεφθεί αντιστοίχως το Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας και την Μπραζαβίλ της Δημοκρατίας του Κονγκό, εποπτεύοντας την υπογραφή διμερών συμφωνιών δεκάδων δισ. δολαρίων στον τομέα της ενέργειας (φυσικό αέριο), των κατασκευών και των συγκοινωνιών. Στην ίδια τη Νότια Αφρική, στην πρωτεύουσα Πρετόρια, στις 27 Μαρτίου υπογράφηκε συμφωνία - πλαίσιο 10 δισ. δολαρίων μεταξύ της νοτιοαφρικανικής κρατικής εταιρείας PetroSA και του κινεζικού ομίλου Sinopec Group για την κατασκευή του μεγαλύτερου διυλιστηρίου πετρελαιοειδών στην ενεργειακή ιστορία της αφρικανικής ηπείρου, του προγράμματος Mthombo στο Πορτ Ελίζαμπεθ στο Ανατολικό Ακρωτήριο (Eastern Cape). Η «ταυτότητα» των BRICS • Κίνα: Με ΑΕΠ 8,25 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2011, το ΔΝΤ εκτιμά ότι η οικονομία της θα σημειώσει ανάπτυξη 8,2% το 2013. Φυσικά, πρόκειται για την πολυπληθέστερη χώρα του πλανήτη, με 1,34 δισ. κατοίκους. • Βραζιλία: Το ΑΕΠ της έφθασε τα 2,425 τρισ. το 2012 και είναι η έβδομη μεγαλύτερη οικονομία της υφηλίου. Κρατά ακόμα σχετικά «χαμηλό προφίλ» στις παγκόσμιες εμπορικές δραστηριότητες και ο ρυθμός ανάπτυξής της πέρσι δεν ξεπέρασε το 1%. Πληθυσμός 194 εκατομμύρια. • Ρωσία: Ένατη οικονομική δύναμη στον κόσμο, συγκέντρωσε ΑΕΠ 1,953 τρισ. το 2012, χάρη κυρίως στην αύξηση των εξαγωγών της φυσικού αερίου (όγδοη στην παγκόσμια κατάταξη). Πληθυσμός 143,3 εκατομμύρια. • Ινδία: Παρά τον πληθυσμό της των 1,24 δισ. κατοίκων (δεύτερη πολυπληθέστερη της υφηλίου), η Ινδία παραμένει μικρότερος παίκτης ανάμεσα στις ισχυρές παγκόσμιες οικονομίες, στη 10η θέση με ΑΕΠ ύψους 1,946 τρισ. δολάρια. • Νότια Αφρική: Η μικρότερη οικονομία των BRICS κατατάσσεται 41η στους παγκόσμιους εξαγωγείς. Το ΑΕΠ της έφθασε πέρσι τα 390 δισ. δολάρια και ο πληθυσμός της φθάνει τα 50,5 εκατομμύρια. http://www.topontiki.gr/article/51502/To-antipalon-deos-tou-DNT