Χρεοκοπία, μνημόνια, «κουρέματα» -και μετά, τι;

Του Γιώργου Παυλόπουλου

Τα κάστρα είναι για να πέφτουν και τα ταμπού για να σπάνε. Το απέδειξε και συνεχίζει να το αποδεικνύει, άλλωστε, η πρωτοφανής σε βάθος και σε διάρκεια κρίση η οποία πλήττει την Ευρωζώνη. Μια κρίση που εκδηλώθηκε παγκοσμίως με την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008, για να φτάσει σαν τσουνάμι στην Ευρώπη το 2009 -με επίσημη έναρξη την απειλή κατάρρευσης της Ελλάδας.

Στα τρεισήμισι περίπου χρόνια τα οποία έχουν μεσολαβήσει μέχρι σήμερα, στη Γηραιά Ήπειρο κοντεύει να παραβιαστεί καθετί... ιερό και όσιο που είχε συνδεθεί με τη μεταπολεμική της ιστορία και τις αρχές ίδρυσης της ΕΟΚ. Με εμπροσθοφυλακή τα γερμανικά «πάντσερ» και αρχιστράτηγο τη «σιδηρά καγκελάριο» Μέρκελ, οι ηγέτες των 27 εταίρων της Ε.Ε. και, κυρίως, των 17 μελών της Ευρωζώνης δεν έχουν αφήσει κυριολεκτικά τίποτα όρθιο και έχουν μετατρέψει μεγάλα τμήματα της ευρωπαϊκής ενδοχώρας σε... έρημη γη. Αν, μάλιστα, τα όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα οφείλονται στην... αντιμετώπιση της κρίσης, αξίζει να αναρωτηθεί κανείς πόσο χειρότερη θα ήταν η κατάσταση εάν δεν είχαν εφαρμοστεί οι συνταγές του Βερολίνου και της ΕΚΤ. Η απάντηση ενδέχεται να τρομάξει πολλούς...

Η χρεοκοπία

Η σκληρή γραμμή του Βερολίνου Μέρκελ και Σόιμπλε σε θέση ισχύος

Το πρώτο κάστρο (ή ταμπού) που έπεσε ήταν αυτό της χρεοκοπίας ενός ανεπτυγμένου ευρωπαϊκού κράτους. Μέχρι το 2009, οι ιστορίες των κραχ στη νοτιοανατολική Ασία, τη Λατινική Αμερική ή τη Ρωσία έμοιαζαν σαν... παραμύθια για τους περισσότερους Ευρωπαίους, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ζουν σε μια όαση ευημερίας και αέναης ανάπτυξης -παρά τα μικροπροβλήματα και διαλείμματα. Σχεδόν κανείς «κοινός θνητός» δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μια χώρα-μέλος της Ε.Ε. και ειδικά της Ευρωζώνης θα μπορούσε να βρεθεί στην θέση της Αργεντινής, της Ταϊλάνδης ή της Lehman.

Εάν κάποιος ισχυριζόταν τότε ότι μια ευρωπαϊκή χώρα θα κατέφευγε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προκειμένου να μην χρεοκοπήσει, πιθανότατα θα αντιμετωπιζόταν ως μισότρελος. Όμως, η υπόθεση της Ελλάδας έφερε τα πάνω κάτω. Το ΔΝΤ εγκαταστάθηκε για τα καλά στην Ευρώπη, με τις ευλογίες και του Βερολίνου, το οποίο βρήκε το κατάλληλο άλλοθι και τον αναγκαίο πολιορκητικό κριό για να εφαρμόσει τις πολιτικές του. Μέσω δε της τρόικας και των μνημονίων, καταστρατήγησε (εκβιαστικά και όχι εκουσίως) και άλλες ακρογωνιαίες λίθους του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, όπως η δημοκρατία και η εθνική κυριαρχία.

Φρ. Ολάντ και Αγκ. Μέρκελ. Ο Γάλλος πρόεδρος βρίσκεται πλέον σε δύσκολη θέση

Τα κρατικά ομόλογα
Δεν χρειάζεται να έχει διατελέσει κάποιος υψηλόβαθμος παράγοντας των αγορών για να γνωρίζει ότι, μέχρι να ξεσπάσει η κρίση, τα κρατικά ομόλογα των ανεπτυγμένων χωρών (στις οποίες ανήκαν το σύνολο των μελών της Ευρωζώνης) θεωρούνταν η πλέον ασφαλής επένδυση. Γι' αυτό, άλλωστε, προσέφεραν τις πιο χαμηλές αποδόσεις, ενώ κάθε επενδυτής του οποίου το χαρτοφυλάκιο περιείχε κυρίως τέτοια χρεόγραφα χαρακτηριζόταν «συντηρητικός» -ως κάποιος, δηλαδή, που δεν ήθελε να ρισκάρει να χάσει τα λεφτά του.

Η ίδια ακριβώς λογική -η οποία ενισχυόταν από βαρύγδουπες κρατικές διαβεβαιώσεις, αλλά και από το αίσθημα του... πατριωτικού καθήκοντος- οδηγούσε τα διάφορα ταμεία να επενδύουν τη μερίδα του λέοντος από τα κεφάλαια των ασφαλισμένων τους στο δημόσιο χρέος. Είναι, κατά συνέπεια, προφανές, ότι το ελληνικό PSI, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή την Ανοιξη του 2012, οδήγησε στην άλωση και αυτού του κάστρου -βυθίζοντας, παράλληλα, τους μικροεπενδυτές στα Τάρταρα και στέλνοντας τους ασφαλισμένους στον Καιάδα.

Τα χαμόγελα με τον Ν. Αναστασιάδη τελείωσαν. Η Γερμανία επιβάλλει τη θέλησή της

Οι καταθέσεις
Η αλήθεια είναι ότι μέχρι πρόσφατα, υπήρχε ακόμη μία τοποθέτηση χρημάτων η οποία θεωρούνταν πιο συντηρητική και ασφαλής ακόμη και από τα κρατικά ομόλογα. Πρόκειται, φυσικά, για τις καταθέσεις στις εμπορικές (κυρίως) τράπεζες, οι οποίες διασφάλιζαν ένα σχετικά χαμηλό μεν, αλλά εγγυημένο επιτόκιο. Μάλιστα, στις χώρες των οποίων οι τράπεζες βρέθηκαν αντιμέτωπες με σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης απευθείας από τις αγορές, προσφέρθηκαν σταδιακά πολύ πιο ελκυστικοί όροι, ειδικά για προθεσμιακές καταθέσεις, με στόχο να διασφαλιστεί η αναγκαία ρευστότητα.

Με αφορμή την... πολιορκία της Κύπρου, όμως, έπεσε ξαφνικά (ή, μήπως, όχι τόσο ξαφνικά;) και αυτό το κάστρο. Η απόφαση του Eurogroup να προχωρήσει σε «κούρεμα» της τάξης του 35 - 40% (το αντίστοιχο ποσοστό για την χρεοκοπημένη Λαϊκή μπορεί να αποδειχθεί τελικώς υπερδιπλάσιο) άνοιξε τον Ασκό του Αιόλου.

Οι διαβεβαιώσεις περί «μοναδικής περίπτωσης» δεν πείθουν, καθώς ο πρόεδρος του Eurogroup αποκάλυψε (τυχαία ή από λάθος;) ότι ετοιμάζεται σχέδιο που θα εγκριθεί την κατάλληλη στιγμή και θα παγιοποιήσει την πρακτική του «κουρέματος» των καταθέσεων. Παρά δε το γεγονός ότι, για την ώρα, αυτό αφορά ποσά άνω των 100.000 ευρώ, είναι περίπου βέβαιο ότι θα βρεθεί τρόπος ώστε να ακολουθήσουν και τα μικρότερα «ψάρια».

Και μετά τι;
Οι πάντες σχεδόν συμφωνούν ότι, ακόμη και ύστερα από όλες αυτές τις συγκλονιστικές αλλαγές, παρά το σοκ και τον πόνο που έχουν προκαλέσει, δεν διακρίνεται φως στην άκρη του τούνελ -ή, όπως έλεγε πρόσφατα Έλληνας (φιλοκυβερνητικός) βουλευτής σε «πηγαδάκι», αυτό που φαίνεται προέρχεται από την νταλίκα η οποία έρχεται κατευθείαν πάνω μας!

Η κρίση συνεχίζεται, το 2014 θα είναι μια ακόμη κακή και υφεσιακή χρονιά για τις οικονομίες των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών (πλην Γερμανίας...), αρκετές από τις οποίες ετοιμάζονται να υπογράψουν τα δικά τους μνημόνια (Σλοβενία, Μάλτα κ.λπ.). Μέχρι και η Ιταλία και η Γαλλία γνωρίζουν ότι έρχεται και η δική τους σειρά.

Λογικά, λοιπόν, τίθεται το εξής ερώτημα: Ποιο είναι το επόμενο κάστρο που θα πέσει στην Ευρώπη; Όσο για την απάντηση, έχει αρχίσει να διαφαίνεται στον ορίζοντα και καθημερινά να γίνεται πιο καθαρή: Αργά ή γρήγορα, θα έρθει η στιγμή η αποχώρηση μιας ή περισσότερων χωρών από την Ευρωζώνη. Κι αυτή ακριβώς η εξέλιξη θα κρίνει κατά πόσο το ενιαίο νόμισμα είναι βιώσιμο και θα έχει τη δυνατότητα να ενηλικιωθεί ή θα αποτελέσει το πιο διάσημο «θύμα» της μεγαλύτερης από το 1929 παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Η γερμανική απάντηση
Βεβαίως, η Μέρκελ, ο Σόιμπλε και οι σύμμαχοί τους θέλουν να πιστεύουν ότι υπάρχει και άλλος δρόμος. Είναι ο δρόμος της υποταγής ολόκληρης της Ευρώπης στο γερμανικό «άρμα», η συνέχιση της μεταφοράς πλούτου από τον Νότο προς τον Βορρά, η καταστροφή της παραγωγικής βάσης στις περισσότερες χώρες κάτω από το βάρος του ευρώ και η μετατροπή τους σε οικονομίες υπηρεσιών και «ειδικών ζωνών».

Εφόσον αυτό το σχέδιο ευωδοθεί, οι Γερμανοί πιθανότατα δεν θα έχουν αντίρρηση να βάλουν την υπογραφή τους και στην έκδοση ευρωομολόγων, -ήτοι, στην αμοιβαιοποίηση του χρέους με χώρες των οποίων θα ελέγχουν ήδη τις οικονομίες.

Υπάρχουν, μάλιστα, ορισμένοι οι οποίοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η σύμπλευση με το Βερολίνο είναι ο μόνος ρεαλιστικός δρόμος για να αποφευχθούν τα χειρότερα, καθώς η παγκόσμια οικονομία κρύβει πολλούς κινδύνους. Πλανώνται, όμως, πλάνην οικτράν. Διότι τα όσα έχουμε ζήσει στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Κύπρο δεν αποτελούν παρά σκηνές από ταινία τρόμου που θα προβληθεί προσεχώς σε όλη την Ευρώπη.

Οι αριθμοί είναι, άλλωστε, αμείλικτοι: Το δημόσιο χρέος των χωρών της Ευρωζώνης αγγίζει ήδη τα 9 τρισ. ευρώ, ενώ το συνολικό ποσό εκτινάσσεται κοντά στα 30 τρισ. εάν συνυπολογιστεί και το ιδιωτικό χρέος -το οποίο αρκετοί επιμένουν, αυθαίρετα, να μην βάζουν στον λογαριασμό. Μόνο η εξυπηρέτηση και αναχρηματοδότηση αυτού του ιλιγγιώδους ποσού -για εξόφληση ούτε λόγος, φυσικά...- απαιτεί κεφάλαια που δεν υπάρχουν σήμερα στην αγορά και ρυθμούς ανάπτυξης τους οποίους δεν θα δουν ούτε στα καλύτερά τους... όνειρα οι Ευρωπαίοι, για τα πολλά επόμενα χρόνια.

Στο πλαίσιο δε του υπάρχοντος συστήματος και νομίσματος, δύο τρόποι υπάρχουν για να αντιμετωπίστεί αυτό το πρόβλημα: Είτε η διαρκής και άνευ ορίου και όρων εκτύπωση χρήματος από την ΕΚΤ -που θα σήμαινε την κατάρρευση του γερμανικού μοντέλου- είτε η βίαιη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και η αφαίμαξη του κοινωνικού πλούτου. Ακόμη και απευθείας, μέσω του «κουρέματος» των τραπεζικών καταθέσεων.

Προφανώς, η πρώτη απόφαση μπορεί να ληφθεί μόνο από τους ισχυρούς και κυρίως τους Γερμανούς, ενώ η δεύτερη ενέχει τον κίνδυνο μιας «κοινωνικής εξέγερσης», όπως διαπίστωσε πρόσφατα και ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Γι' αυτό, ολοένα πιο πολλοί -και σίγουρα, όχι μόνο ή κυρίως αριστεροί- ψάχνουν ήδη να δουν τι υπάρχει έξω από το κάστρο του ευρώ...

Κρίσιμες εξελίξεις...
Το μοντέλο της Μέρκελ κρίνεται στην Ιταλία

Μία περίεργη ηρεμία δείχνει να επικρατεί στο ιταλικό μέτωπο τις τελευταίες ημέρες. Παρά το αδιέξοδο στις προσπάθειες για σχηματισμό κυβέρνησης -προχθές το βράδυ, ο Πιερλουίτζι Μπερσάνι παρέδωσε και επισήμως την εντολή στον Τζόρτζιο Ναπολιτάνο- τόσο η αντίδραση των αγορών όσοι και οι τόνοι από τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Το κόστος δανεισμού απέχει πολύ από τα επίπεδα συναγερμού του 2012, ενώ Μέρκελ και Σόιμπλε μοιάζει να έχουν... ξεχάσει τους εκβιασμούς που διατύπωναν πριν από τις εκλογές, όταν απειλούσαν ότι η Ιταλία θα καταστραφεί εάν δεν εκλεγεί ισχυρή κυβέρνηση που θα εφαρμόσει τα σκληρά μέτρα.

Δεν θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε ότι, στην περίπτωση της Ιταλίας, φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη.

Διότι εδώ, οι Γερμανοί και οι άλλοι Ευρωπαίοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν έχουν να κάνουν με ένα ασήμαντο μέγεθος όπως είναι η Κύπρος, ούτε καν με μια χώρα σαν την Ελλάδα, της οποίας το ΑΕΠ αντιπροσωπεύει μόλις το 2% του αντίστοιχου της Ευρωζώνης. Διότι η Ιταλία, εφόσον το επιλέξει η κοινωνία της και βρεθεί πολιτική ηγεσία για να το στηρίξει, αντιπροσωπεύει εκείνο το κρίσιμο μέγεθος εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης που μπορεί να συγκροτήσει συμμαχίες οι οποίες θα αμφισβητήσουν την ηγεμονία του Βερολίνου -ενώ από την άλλη, στην περίπτωση που επιλέξει να πει «αντίο» στο ευρώ, θα παρασύρει μαζί της ολόκληρο το οικοδόμημα.

Το επόμενο διάστημα είναι εξαιρετικά κρίσιμο για το πώς θα διαμορφωθεί το σκηνικό στην τρίτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρωζώνης και μέλος της ομάδας των G7. Οι πρώτες ενδείξεις μετά τις εκλογές και τις «αψιμαχίες» γύρω από τον σχηματισμό κυβέρνησης έδειξαν ότι το ρεύμα ανυπακοής στις εντολές λιτότητας είναι αρκετά ισχυρό και ανθεκτικό -απόδειξη ότι, για την ώρα τουλάχιστον, έχουν πέσει στο κενό οι προσπάθειες διεμβολισμού του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, το οποίο, παρά την ανομοιογένειά του, διατηρεί και ανεβάζει τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις, λόγω της σκληρής στάσης που τηρεί απέναντι στα παραδοσιακά κόμματα.

Φυσικά, η Μέρκελ και οι σύμμαχοί της στη Ρώμη δεν θα εγκαταλείψουν αυτή τη μάχη, έστω κι αν χρειαστούν νέες εκλογές τον Ιούνιο. Ομως, γνωρίζουν ότι εάν τραβήξουν υπερβολικά το σκοινί, ενδέχεται να στραφεί εναντίον τους ακόμη και ένα τμήμα της ιταλικής ελίτ. Και τότε, οι συσχετισμοί θα αλλάξουν πιο γρήγορα...

Καταθέσεις
«Θησαυρός» 18 τρισ. ευρώ στην Ευρωζώνη

Ποιοι ήταν, άραγε, αυτοί που αποφάσισαν να ανοίξουν την... Κερκόπορτα στο κάστρο των τραπεζικών καταθέσεων; Και ποιοι είναι αυτοί που θεωρούν ότι το μοντέλο της Κύπρου πρέπει να γενικευτεί, με αντίστοιχη θεσμική ρύθμιση; Μήπως κάποιοι άφρονες και ανίδεοι, οι οποίοι δεν έχουν συνείδηση του ρόλου και των ευθυνών τους; Ή μήπως κάποιοι ακραίοι, οι οποίοι δεν εκφράζουν τις απόψεις της πλειονότητας στην Ευρωζώνη;

Η αλήθεια είναι ότι τα μεγέθη της κρίσης και του χρέους είναι τόσο μεγάλα ώστε θα συνιστούσε αφέλεια ο ισχυρισμός ότι τα κέντρα αποφάσεων θα μπορούσαν να αγνοήσουν τον... θησαυρό που βρίσκεται κρυμμένος στις τράπεζες της Ευρωζώνης.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΚΤ, το σύνολο των καταθέσεων σε αυτές ανέρχεται σε περίπου 18 τρισ. ευρώ -είναι, δηλαδή, σχεδόν διπλάσιες από ό,τι στις ΗΠΑ, όπου φτάνουν τα 10,5 τρισ. (οι Ευρωπαίοι αποταμίευαν παραδοσιακά μεγαλύτερο μέρος των εισοδήμάτων τους σε σχέση με τους Αμερικανούς). Αξίζει δε να σημειωθεί ότι μόνο στις χώρες της ομάδας των PIIGS -Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία- οι καταθέσεις ανέρχονται σε 4 τρισ. ευρώ.

Προφανώς, λοιπόν, ο πειρασμός για ορισμένους είναι μεγάλος. Διότι αν μέχρι σήμερα η αφαίμαξη γινόταν μέσω των αναλήψεων για την πληρωμή των έκτακτων φόρων και χαρατσιών, η περίπτωση της Κύπρου απέδειξε ότι υπάρχει ένας πολύ πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος για να μπει χέρι στις καταθέσεις: όχι από το... παράθυρο, αλλά από την κύρια είσοδο!

Ολοκληρώνεται, έτσι, το παζλ που περιγράφει τι εννοεί η γερμανική ηγεσία όταν λέει ότι το κόστος της διάσωσης πρέπει να επιμεριστεί: Εννοεί στα ασφαλιστικά ταμεία και τους ιδιώτες, που βρίσκονται χαμένοι από το «κούρεμα» τόσο των ομολόγων όσο και των καταθέσεών τους. Εννοεί στους φορολογούμενους, οι οποίοι καλούνται να καλύψουν τις μαύρες τρύπες στους προϋπολογισμούς κρατών και τραπεζών.

Ακόμη και στις επιχειρήσεις των χωρών που πλήττονται, οι οποίες έχουν κατατεθειμένα τα κεφάλαια κίνησης στις τράπεζες και ενδέχεται, από τη μία μέρα στην άλλη, να βρεθούν χωρίς ρευστό -με άλλα λόγια, να κινδυνεύσουν άμεσα με λουκέτο, όπως συμβαίνει στην Κύπρο.

http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26517&subid=2&pubid=113017708