Συρία και Ιράν: Το Μεγάλο Παιχνίδι

thesantosrepublic.com

Του Alastair Crooke

Μετάφραση inprecor

Το περασμένο καλοκαίρι, ένας ανώτερος Σαουδάραβας αξιωματούχος είπε στο John Hannah, πρώην προϊστάμενο του προσωπικού του Dick Cheney, ότι από την αρχή της αναταραχής στη Συρία, ο βασιλιάς (της Σ. Αραβίας) θεωρεί ότι η αλλαγή καθεστώτος θα ήταν ωφελήσει ιδιαιτέρως τα σαουδαραβικά συμφέροντα: «Ο βασιλιάς ξέρει ότι εκτός από την κατάρρευση της ίδιας της ισλαμικής Δημοκρατίας, τίποτα δεν θα αποδυνάμωνε το Ιράν περισσότερο από το να χάσει την Συρία.»

Αυτό είναι σήμερα το «μεγάλο παιχνίδι» – να χάσει το Ιράν τη Συρία. Και παίζεται κατά τον εξής τρόπο: με το να στηθεί εσπευσμένα ένα μεταβατικό συμβούλιο που αντιμετωπίζεται ως μοναδικός αντιπρόσωπος του συριακού λαού, ανεξάρτητα από το εάν το Συμβούλιο αυτό  διαθέτει  οποιαδήποτε πραγματικό έρεισμα εντός Συρίας, με το να τροφοδοτηθούν με όπλα από τα γειτονικά κράτη οι εξεγερμένοι, με το να επιβληθούν κυρώσεις που θα πλήξουν τις μεσαίες τάξεις, με το να διοργανωθεί εκστρατεία μέσω των Μέσων Ενημέρωσης για να δυσφημιστούν οι οποιεσδήποτε συριακές προσπάθειες για μεταρρύθμιση, με το να γίνει προσπάθεια καλλιέργειας διχονοιών και πρόκλησης διάσπασης στις γραμμές του συριακού στρατού και της συριακής ελίτ. Τελικά, μετά από όλα αυτά, ο Πρόεδρος  Assad θα πέσει – τουλάχιστον αυτό υποστηρίζουν οι υποστηρικτές του σχεδίου αυτού.

Οι Ευρωπαίοι, οι  Αμερικανοί και ορισμένα κράτη του Κόλπου πιθανώς να αντιμετωπίζουν το «παιχνίδι» με την Συρία ως την αναμενόμενη συνέχεια του θεωρητικώς επιτυχημένου «παιχνιδιού» με τη Λιβύη στις προσπάθειες προσανατολισμού της Αραβικής αφύπνισης προς ένα δυτικό πολιτιστικό πρότυπο. Εντούτοις, από την άποψη της περιφερειακής πολιτική, η Συρία είναι στρατηγικά πολυτιμότερη από ό,τι  ήταν η Λιβύη, και το Ιράν το ξέρει αυτό. Το Ιράν έχει πει ότι θα απαντήσει  σε οποιαδήποτε εξωτερική επέμβαση στη Συρία.

Η όλη ιστορία χάνει τα χαρακτηριστικά του «παιχνιδιού»,  καθώς, πλέον, πολλοί  είναι αυτοί που σκοτώνονται και από τις δύο πλευρές όπως βεβαιώνεται εκατέρωθεν. Οι εξτρεμιστές  ένοπλοι στη Συρία που αξιοποιούνται ως μέσο για την ανατροπή του Άσαντ είναι προφανές ότι κατευθύνουν την οποιαδήποτε έκβαση προκύψει σε εντελώς αντίθετο προσανατολισμό από τα δυτικά πρότυπα. Αυτές οι ομάδες, εννοείται, ότι  μπορεί να έχουν μια αιματηρή και μη δημοκρατική δική τους ατζέντα. Προειδοποίησα για αυτόν τον κίνδυνο σε σχέση με το Αφγανιστάν στη δεκαετία του ’80: μερικοί από τους Αφγανούς μουτζαχεντίν είχαν, υποθέτω, πραγματικές σχέσεις με την ντόπια κοινότητα, άλλοι, όμως, αποτελούσαν σοβαρότατο κίνδυνο για τον ντόπιο πληθυσμό. Ένας ευγενικός αμερικάνος πολιτικός της εποχής εκείνης είχε αγκαλιάσει με το χέρι του τους ώμους μου και μου είχε πει να μην ανησυχώ: αυτοί ήταν οι άνθρωποι που «θα κλώτσαγαν τον κώλο των Σοβιετικών». Επιλέξαμε, δηλαδή, να κάνουμε τα στραβά ματιά επειδή οι συγκεκριμένοι, τότε στο Αφγανιστάν, πλήττοντας τους Σοβιετικούς, κάλυπταν τις εσωτερικές πολιτικές ανάγκες των ΗΠΑ. Σήμερα η Ευρώπη κάνει τα στραβά ματιά, αρνούμενη να εξετάσει ποιοι πραγματικά είναι αυτοί οι έμπειροι μαχητές που πετυχαίνουν τέτοιες απώλειες σε βάρος των συριακών δυνάμεων ασφαλείας,  επειδή το να βγει ο Assad  από το προσκήνιο και το να  κλιμακωθεί η ένταση με το Ιράν τους βολεύει πάρα πολύ, ιδιαίτερα σε μια περίοδο τόσο μεγάλων εσωτερικών δυσκολιών στην Ευρώπη.

Ευτυχώς, οι τακτικές που έχουν χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση της Συρίας, παρά τις πολύ μεγάλες επενδύσεις που έχουν γίνει σε αυτές, φαίνονται ν’ αποτυγχάνουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι στην περιοχή θεωρούν ότι εάν η Συρία εξωθηθεί περαιτέρω σε εμφύλιο πόλεμο το αποτέλεσμα θα είναι να ξεσπάσει σεχταριστική (θρησκευτική) βία στο Λίβανο, στο Ιράκ και στην ευρύτερη περιοχή επίσης. Η άποψη  ότι από μια  τέτοια σύγκρουση θα προκύψει μια σταθερή δημοκρατία, πόσο μάλλον δυτικού-τύπου, είναι, στην καλύτερη περίπτωση, φαντασιόπληκτη, και στη χειρότερη περίπτωση είναι μια πράξη ανώτατης αναισθησίας.

Η ιδέα της εξαπόλυσης της επιχείρησης «ήττα του Assad» προηγήθηκε της Αραβικής αφύπνισης: έχει τις ρίζες της στην αποτυχία του Ισραήλ κατά τον πόλεμο του 2006 να προκαλέσει σοβαρό πλήγμα στη Hezbollah, και στην αμερικανική αξιολόγηση, μετά από τη συγκεκριμένη σύγκρουση, ότι η Συρία ήταν η αχίλλειος πτέρνα της Hezbollah – γιατί ήταν η τρωτή σύνδεση της Hezbollah με το Ιράν. Αμερικανικοί ανώτεροι αξιωματούχοι σκέφτονταν τι έπρεπε να γίνει για να μπλοκαριστεί αυτός ο, ζωτικής σημασίας, δίαυλος.  Τελικά, τους «πρόλαβε» ο πρίγκηπας Bandar της Σαουδικής Αραβίας, ο οποίος τους  εξέπληξε λέγοντας ότι λύση θα ήταν να αξιοποιηθούν οι ισλαμιστικές δυνάμεις. Το ενδιαφέρον των αμερικανών κεντρίστηκε, αλλά δεν μπορούσαν να έρθουν σε συνεννόηση με τέτοιους ανθρώπους. Αφήστε το αυτό σε μένα απάντησε ο  Bandar. Ο Hannah {σημ. inprecor: http://shadow.foreignpolicy.com/posts/2011/04/22/bandars_return  του John Hannah} σημείωνε  ότι «το να λειτουργεί ο Bandar χωρίς καμία σύνδεση με τα αμερικανικά συμφέροντα είναι από μόνο του σαφής λόγος ανησυχίας. Το να λειτουργεί, όμως, ο Bandar ως συνεργάτης… ενάντια στον κοινό ιρανικό εχθρό είναι ένα σημαντικό στρατηγικό προτέρημα.» Ο Bandar πήρε τη «δουλειά».

Οι θεωρητικοί σχεδιασμοί, όμως, μετουσιώθηκαν σε συγκεκριμένη δράση φέτος, τελικά, με την ανατροπή του Αιγύπτιου Προέδρου Mubarak. Ξαφνικά το Ισραήλ φάνηκε τρωτό, και μια αποδυναμωμένη Συρία, βυθισμένη στα προβλήματα, ενίσχυε τη στρατηγική γοητεία της προοπτικής άμεσης  εφαρμογής του σχεδίου. Παράλληλα, το Κατάρ είχε  προωθηθεί στο επίκεντρο των εξελίξεων. Ο Azmi Bishara, ένας παναραβιστής που παραιτήθηκε από την ισραηλινή βουλή –Κνεσέτ-  και αυτοεξορίστηκε στην Ντόχα του Κατάρ, ήταν σύμφωνα με μερικές τοπικές εκθέσεις αναμεμειγμένος σε ένα σχέδιο στο οποίο το  Al-Jazeera δεν θα κάλυπτε δημοσιογραφικά μόνο την επανάσταση, αλλά θα ήταν αυτό που πραγματικά θα της έδινε υπόσταση στην ευρύτερη περιοχή – ή τουλάχιστον αυτό πίστευαν στην Ντόχα αμέσως μετά τις εξεγέρσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Το Κατάρ, εντούτοις, δεν προσπαθούσε απλά να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης για μια διεθνή επέμβαση τα ανθρώπινα βάσανα. Ήταν επίσης – όπως και στη Λιβύη -  άμεσα αναμεμειγμένο  στις εξελίξεις ως βασικός επιχειρησιακός επιτελικός παράγοντας της  αντιπολίτευσης.

Το επόμενο στάδιο ήταν να συρθεί ο Πρόεδρος Nicolas Sarkozy της Γαλλίας – ο πρώτος που υποστήριξε το μοντέλο του μεταβατικού συμβουλίου της Βεγγάζης στη Λιβύη μετατρέποντας, έτσι, το ΝΑΤΟ σε εργαλείο αλλαγής καθεστώτος – στην ομάδα. Ακολουθούσε ο Barack Obama βοηθώντας  να πειστεί ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Recep Tayyip Erdogan – που ήταν ήδη εκνευρισμένος με τον Assad – για να παίξει το ρόλο του στη δημιουργία μεταβατικού συμβουλίου στα σύνορα της Συρίας και να «ρίξει το βάρος» του στο συμβούλιο αυτό έτσι ώστε ν’ αποκτήσει νομιμότητα η  «αντίσταση». Και οι δύο, όμως, (και ο Obama και ο Erdogan), όμως, βρίσκονται υπό πίεση από τις δικές τους δυνάμεις ασφαλείας που δυσπιστούν για την  αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου προτύπου του μεταβατικού συμβουλίου, και αντιτάσσονται στη στρατιωτική επέμβαση στη Συρία.

Αντιρρήσεις και προκλήσεις αντιμετωπίζει και ο Σαουδάραβας πρίγκηπας Bandar: δεν έχει καμία πολιτική κάλυψη από το βασιλιά της Σ. Αραβίας, ενώ ταυτόχρονα άλλα μέλη της σαουδαραβικής βασιλικής οικογένειας «παίζουν»  με άλλα ισλαμιστικά «χαρτιά» με εντελώς διαφορετικούς στόχους. Το Ιράν, το Ιράκ και η Αλγερία – και περιστασιακά η Αίγυπτος – συνεργάζονται για να ματαιώσουν τους ελιγμούς του Συμβουλίου του  Κόλπου ενάντια στη Συρία στον Αραβικό Σύνδεσμο. Το πρότυπο των μεταβατικών  συμβουλίων, που στη Λιβύη έχει ήδη δείξει την αδυναμία ότι αναδεικνύει μόνο μια φατρία ως προσωρινή κυβέρνηση, έχει ακόμη περισσότερες εν δυνάμει μειονεκτήματα σε περίπτωση εφαρμογής του στη Συρία. Το συμβούλιο της αντιπολίτευσης της Συρίας, που δημιουργήθηκε από την Τουρκία, την Γαλλία και το Κατάρ, περιθωριοποιείται αντικειμενικά από το γεγονός ότι οι συριακές δομές ασφάλειας έχουν παραμείνει σχεδόν ακλόνητες επί επτά μήνες – οι λιποταξίες είναι αμελητέες – και η βάση λαϊκής υποστήριξης του Assad είναι άθικτη. Μόνο  μια εξωτερική επέμβαση θα μπορούσε να αλλάξει αυτή την κατάσταση. Η έκκληση όμως για πραγματοποίηση μιας τέτοιας επέμβασης θα ήταν πολιτική αυτοκτονία για την συριακή αντιπολίτευση, και το γνωρίζει.

Η εσωτερική αντιπολίτευση (σημ. inprecor: δηλαδή τα τμήματα εκείνα της αντιπολίτευσης που δρουν εντός Συρίας) που συναντήθηκε στην  Κωνσταντινούπολη απαίτησε μια δήλωση όπου θα καταγράφεται σαφώς η άρνηση εξωτερικής επέμβασης και ένοπλης δράσης. Αλλά η σύσταση του συριακού Εθνικού Συμβουλίου αναγγέλθηκε πριν καν καταλήξουν σε συμφωνία οι εσωτερικές συζητήσεις της αντιπολίτευσης – τέτοια ήταν η βιασύνη των, εκτός Συρίας, εμπλεκομένων στην κατάσταση.

Η εξωτερική αντιπολίτευση (σημ. inprecor: δηλ τα τμήματα εκείνα της αντιπολίτευσης που έχουν εκπροσώπηση κυρίως στο εξωτερικό και ελάχιστες δυνάμεις εντός Συρίας) συνεχίζει να «τα μασάει» ως προς τη θέση της σχετικά με μια εξωτερική επέμβαση στη Συρία και δικαιολογημένα: η εσωτερική αντιπολίτευση απορρίπτει την προοπτική. Η κατάσταση αυτή που έχει διαμορφωθεί αποτελεί σαφώς ρωγμή στο μοντέλο του «μεταβατικού συμβουλίου» – η πλειοψηφία στη Συρία αντιτάσσεται  βαθειά στην εξωτερική επέμβαση, φοβούμενη εμφύλιο πόλεμο. Ως εκ τούτου οι Σύροι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια μεγάλη περίοδο εξέγερσης που θα υποδαυλίζεται από το εξωτερικό, πολιορκίας και  διεθνούς φθοράς. Το κόστος και για τις δύο πλευρές θα πληρωθεί σε αίμα.

Αλλά ο πραγματικός κίνδυνος, όπως ο ίδιος ο Hannah σημειώνει, είναι ότι οι Σαουδάραβες  ίσως  για «άλλη μια φορά αναβιώσουν το παλαιό σουνιτικό δίκτυο των μαχητών της τζιχάντ και το στρέψουν ενάντια στο σιιτικό Ιράν», επιλογή που θέτει τη Συρία στην πρώτη γραμμή του πυρός. Στην πραγματικότητα, αυτό ακριβώς συμβαίνει, αλλά η δύση, όπως και παλαιότερα στο Αφγανιστάν, προτιμά να προσποιείται ότι δεν βλέπει τι γίνεται – τουλάχιστον για όσο χρονικό διάστημα το «έργο» γίνεται δεκτό ικανοποιητικά από το δυτικό κοινό.

Όπως ανέφερε το Foreign Affairs τον περασμένο μήνα,  οι Σαουδάραβες και οι σύμμαχοι τους στον Κόλπο υποδαυλίζουν την ανάληψη δράσης από ριζοσπάστες σαλαφιστές (φανατικούς σουνίτες), όχι μόνο για να αποδυναμώσουν το Ιράν, αλλά για να κάνουν αυτό που θεωρούν ότι είναι απαραίτητο για να επιζήσουν: να αποπροσανατολίσουν και να ευνουχίσουν τη λαϊκή αφύπνιση που απειλεί την απόλυτη μοναρχία. Αυτό συμβαίνει στη Συρία, τη Λιβύη, την Αίγυπτο, τον Λίβανο, την Υεμένη και το Ιράκ.

Η ισλαμιστική δυναμική, ως θεωρητικός προσανατολισμός, σε γενικές γραμμές αντιμετωπίζεται ως μη πολιτική και εύκαμπτη, η ιστορία, όμως, δεν είναι διόλου καθησυχαστική ως προς αυτό. Εάν λέτε στους ανθρώπους αρκετά συχνά ότι μπορούν να είναι αναδεικνύουν βασιλιάδες και τους δίνετε τσουβάλια με χρήμα, μην εκπλαγείτε αν μεταμορφωθούν – ακόμη μια φορά – σε κάτι πολύ πολιτικό. Μπορεί να χρειαστούν μερικοί μήνες, αλλά οι καρποί αυτής της νέας απόπειρας να χρησιμοποιηθούν εξτρεμιστικές δυνάμεις για την ικανοποίηση δυτικών συμφερόντων θα  αποτύχει, για άλλη μια φορά, και θα έχει σοβαρές συνέπειες, για άλλη μια φορά. Ο Michael Scheuer, ο πρώην αρχηγός της μονάδας της CIA του Bin Laden, προειδοποίησε  πρόσφατα ότι η απάντηση της Hillary Clinton στην αραβική αφύπνιση, δηλαδή η εμφύτευση δυτικών προτύπων, ακόμη και δια της βίας, αν είναι απαραίτητο, στο κενό που αφήνουν πίσω τους τα καθεστώτα που ανατρέπονται, μπορεί να θεωρηθεί «πολιτιστικός πόλεμος κατά του Ισλάμ», και να σπείρει τους σπόρους ενός περαιτέρω κύκλου εξτρεμισμού.

Ένα από τα δυσάρεστα παράδοξα των εξελίξεων αυτών είναι η υπόσκαψη των μετριοπαθών σουνιτών, οι οποίοι  βρίσκονται τώρα εγκλωβισμένοι ανάμεσα στο να γίνουν αντιληπτοί ως εργαλεία της Δύσης και στο να συναινέσουν στις σκληρές θέσεις των εξτρεμιστών σουνιτών σαλαφιστών, που περιμένουν την ευκαιρία για να τους εκτοπίσουν από το προσκήνιο και να διαλύσουν τα αστικά αραβικά κράτη όπως τα γνωρίζουμε. Πόσο παράξενος είναι ο κόσμος: η Ευρώπη και οι ΗΠΑ σκέφτονται ότι είναι ΕΝΤΑΞΕΙ  «να χρησιμοποιήσουν» ακριβώς εκείνους τους  ισλαμιστές (συμπεριλαμβανομένης της al Qaida) που δεν πιστεύουν καθόλου στη δημοκρατία δυτικού-τύπου προκειμένου να εφαρμόσουν μια δημοκρατία δυτικού – τύπου! Αλλά τότε, γιατί απλά δεν κάνουν τα στραβά μάτια και δεν αποκομίζουν όφελος από το κοινό που απολαμβάνει το «παιχνίδι» του Assad;

Δημοσιεύτηκε στη βρετανική εφημερίδα The Guardian

http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/nov/04/syria-iran-great-game

http://www.inprecor.gr/