Τα οριζόντια μέτρα και ο δύσκολος δρόμος

Εδώ και λίγο καιρό ο πρωθυπουργός, οι...

υπουργοί του και τα κάθε είδους «παπαγαλάκια» δεν χάνουν ευκαιρία να μας λένε πόσο εχθρικοί είναι με τα οριζόντια μέτρα. Είναι οι ίδιοι, όμως, κυβερνητικοί αξιωματούχοι που είχαν αναγορεύσει αυτά ακριβώς τα μέτρα σε σωτηρία από τη χρεοκοπία. Είναι τα ίδια «παπαγαλάκια» που διαβεβαίωναν τηλεθεατές, ακροατές και αναγνώστες ότι η λήψη των οριζόντιων μέτρων ήταν μονόδρομος. Εάν επρόκειτο για αυτοκριτική, θα ήταν καλοδεχούμενη. Πρόκειται, όμως, για έμμεση επιθετική ρητορική, που έχει ως σκοπό να διευκολύνει την επιβολή του νέου Μνημονίου, το οποίο για επικοινωνιακούς λόγους αποκαλείται «μεσοπρόθεσμο σχέδιο». Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση Παπανδρέου κατά βάση συνεχίζει στην ίδια ρότα που την έφερε στο σημερινό αδιέξοδο. Δεν ήταν δύσκολο να δει πού την οδηγούσε η επιλογή της. Υποκύπτω στον πειρασμό να υπενθυμίσω τι έγραφα σ’ αυτή εδώ τη στήλη στις 27 Νοεμβρίου του 2009 με τίτλο «Ο εύκολος και ο δύσκολος δρόμος», όταν ακόμα ο πρωθυπουργός επέμενε ότι λεφτά υπάρχουν: «Η διεθνής κρίση παρόξυνε, αλλά δεν προκάλεσε το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι χρόνιο και αποτυπώνεται με αλάνθαστο τρόπο στο μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και στο δραματικά μικρό όγκο πραγματικών επενδύσεων. (...) Το έλλειμμα και το χρέος έφτασαν σ’ αυτά τα ύψη, επειδή οι πόροι που τα διόγκωσαν δεν διοχετεύτηκαν σε παραγωγικές επενδύσεις, οι οποίες θα δημιουργούσαν πρόσθετο πλούτο. Κατά κανόνα σπαταλήθηκαν, με αποτέλεσμα να τροφοδοτούν τις εισαγωγές. (...) »Η λύση δεν θα προκύψει με διαχείριση της υφιστάμενης “πίτας”, φορολογώντας περισσότερο όσους ήδη πληρώνουν και περικόπτοντας αναλογικά (οριζόντια) τις υφιστάμενες δαπάνες. Αυτός είναι ο εύκολος δρόμος. Ο δύσκολος είναι η κυβέρνηση να μην περιοριστεί σε μια συγκυριακή πίεση για αύξηση των εσόδων, αλλά να θεσμοθετήσει τρόπους για τη μόνιμη και αποτελεσματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Τα αντίστοιχα ισχύουν και για τις υπέρογκες και κατά κανόνα αντιπαραγωγικές κρατικές δαπάνες. Το Δημόσιο είναι φορτωμένο με υπεράριθμο προσωπικό και παρ’ όλα αυτά παράγει χαμηλού επιπέδου υπηρεσίες. Το υπουργείο Υγείας ετοιμάζεται να προσλάβει μερικές χιλιάδες νοσηλευτές, επειδή πολλές χιλιάδες νοσηλευτές κατάφεραν με ρουσφέτι να μεταταγούν σε διοικητικές υπηρεσίες. Ακόμα και οι κοινωνικές δαπάνες, σε σημαντικό βαθμό, δεν πάνε σ’ αυτούς που τις έχουν πραγματική ανάγκη. »Εάν η κυβέρνηση ακολουθήσει την πεπατημένη, εάν περιοριστεί σε μερεμέτια και ουσια στικά αφήσει στη θέση της την υφιστάμενη δομή, στην καλύτερη περίπτωση θα περιορίσει συγκυριακά τις δαπάνες. Τα μεγάλα οφέλη θα προκύψουν εάν ακολουθήσει το δύσκολο δρόμο, εάν η κυβέρνηση επανεξετάσει και αναθεωρήσει από μηδενική βάση τη δομή και την αποδοτικότητα των δημοσίων υπηρεσιών και των μονάδων του ευρύτερου κρατικού τομέα. Εάν, παραλλήλως, δρομολογήσει νέα αναπτυξιακή δυναμική. »Για να παραχθεί πλούτος πρέπει να αξιοποιηθούν υπαρκτά συγκριτικά πλεονεκτήματα και να απελευθερωθούν παραγωγικές δυνάμεις. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να δημιουργηθεί το περιβάλλον, το οποίο θα διευκολύνει την ανάληψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Κι αυτό είναι το καθήκον της κυβέρνησης. Η αντιπαράθεση των κομμάτων για την οικονομία, όμως, γίνεται με όρους προπαγανδιστικών σχημάτων. »Η Ελλάδα χρειάζεται επεξεργασμένες λύσεις με ιθαγένεια κι όχι έτοιμες συνταγές από το εξωτερικό. »Η διαπίστωση της ανάγκης για μια μεταρρύθμιση είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη. Καμία μεταρρύθμιση δεν μπορεί να αποδώσει, εάν δεν έχει κερδίσει τουλάχιστον την ανοχή της κοινωνίας. Χωρίς αυτή, ακόμα και τα πιο σωστά μέτρα κινδυνεύουν να ακυρωθούν από κοινωνικές αντιδράσεις. »Το οικονομικό πρόβλημα είναι πρωτίστως πολιτικό πρόβλημα. Προϋ πόθεση για μια αποτελεσματική συλλογική προσπάθεια ανόρθωσης είναι η διαμόρφωση κλίματος πολιτικής εμπιστοσύνης. Αυτό δεν επιτυγχάνεται με επικοινωνιακά κόλπα. Επιτυγχάνεται με καθαρές κουβέντες και κυρίως με δίκαιη κατανομή των βαρών». Ένας στοιχειώδης απολογισμός καταδεικνύει ότι η κυβέρνηση κινήθηκε προς την αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση. Με τους χειρισμούς της στο πρώτο τετράμηνο μετέτρεψε τη δημοσιονομική κρίση σε οξύτατη κρίση δανεισμού. Αντί να μεταρρυθμίσει τις δομές με δέσμες στοχευμένων παρεμβάσεων, προτίμησε τον εύκολο δρόμο των οριζόντιων μέτρων. Αντί να επεξεργαστεί λύσεις με ιθαγένεια, δεδομένου ότι τα προβλήματα έχουν ιθαγένεια, εφαρμόζει έτοιμες συνταγές, τις οποίες λαμβάνει με delivery από την τρόικα. Και, βεβαίως, αντί να μιλήσει με καθαρές κουβέντες και να διαμορφώσει κλίμα πολιτικής εμπιστοσύνης, κατανέμοντας δίκαια τα βάρη, χρησιμοποίησε την τακτική της πρόκλησης σοκ, κατακερμάτισε την κοινωνία, στρέφοντας την κοινή γνώμη εναντίον της επαγγελματικής ομάδας που κάθε φορά βρισκόταν στο στόχαστρο. Όποιος σπέρνει ανέμους, όμως, θερίζει θύελλες...  Σταύρος Λυγερός Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα"