H κληρονομιά του Δημήτρη Πικιώνη

Σε μια γειτονιά που είναι γεμάτη με δρόμους που φερουν ονόματα ξένων αρχιτεκτόνων οπως Τσιλλερ και Ροσταν, έζησε στην Αθήνα ο Δημήτρης Πικιωνης. Σε μια πολη που την εκτίμησε όσο κανείς άλλος χωροταξικά και περιβαλλοντικά, κλήθηκε να δημιουργήσει δημόσια κτίρια και κατοικίες, να επιμεληθεί κοινόχρηστους χώρους, και το έκανε τηρώντας τον ¨ όρκο του αρχιτεκτονα¨ . Μην απορειτε, θα έπρεπε να υπάρχει τετοιος όρκος που να λέει. ´ Θα σέβομαι το περιβάλλον και την ιστορία μου, και θα διατηρώ την ομορφιά και την λειτουργικότητα της πόλης¨.

Καθώς μεγάλωνω στην ίδια γειτονιά και στην ίδια πολη που εκείνος προυπηρξε και δημιούργησε, αγάπω εκείνα τα σπίτια ¨του¨ απο μικρό παιδι. Χωρίς να συνυπαρξουμε χρονικά στο χώρο, το σπίτι του ήταν στην οδό Βυζηινου, διακόσια μέτρα απο το δικο μας. Πόσες φορές δεν στάθηκα με θαυμασμό μπροστά στο σπίτι της γλυπτριας Φροσως Ευθυμιαδη στην οδό Γρυπαρη στα Ανω Πατησια, μαγεμενη με τον τροπο που ο κισσος αγκαλιάζε τις πέτρες, με τα μικρά παράθυρα απο ξύλο και γυαλί που άφηναν τον ήλιο να μπει κλεφτα μέσα. Φάνταζε πρωτοποριακό το σχέδιο και ομως ταίριαζε τόσο πολυ με τα πεύκα της γειτονιάς, εκείνα που είχαν αρχίσει να θυσιάζονται στον βωμό της πολυκατοικίας με ισόγεια καταστήματα.

Προσχεδιο της οικιας στην οδο Γρυπαρη.

Πόσες φορές αναρωτήθηκα γιατί να μην είναι όλες οι πολυκατοικίες σαν εκείνη στη διασταύρωση των οδών Λασκαρατου και Αγίας Λαυρας, έτσι με πέτρα, πλάκες και ξύλο, οπως θα αρμοζε σε μια ακόμα τότε ¨ κηπουπολη¨ . Πιο πέρα η πλατεία έφερε το όνομα του πολυαγαπημενου φίλου του, Σπύρου Παπαλουκα. Όταν πήγαινα επίσκεψη στις θειες μου κοντά στον Άγιο Νικόλα στα Πευκακια, ο λευκός όγκος του σχολείου που ο ίδιος αφορισε, εμένα μου φαινόταν σαν στολίδι στα ποδια του Λυκαβηττού.

"Το Σχολείο του Λυκαβηττού χτίστηκε περί το 1933. Όταν τέλειωσε, δεν μ' ικανοποιούσε. Είναι τότε που στοχάστηκα πως το οικουμενικό πνεύμα πρέπει να συντεθεί με το πνεύμα της εθνότητος· ειν' απ' τις σκέψεις τούτες που βγήκαν¨το Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης (1935), η πολυκατοικία Χέυδεν (κάτοψη Μητσάκη – 1938), το σπίτι της γλύπτριας Φρόσως Ευθυμιάδη (1949)." (1)

Αργοτερα σαν σπουδαστρια στο Πολυτεχνείο, στο μάθημα αγροτικής αρχιτεκτονικής καλουμαι να σχεδιασω (σαν εργαστήρια φυσικά) την πλακοστρωση του χώρου γύρω απο τον Αη Δημήτρη. Βέβαια η πλακοστρωση του Πικιωνη υπαρχει ήδη, κάνοντας την άσκηση του εργαστηρίου εξαιρετικά δύσκολη και με αναποφευκτες αισθητικες επιρροές.

Την ίδια εποχή τυχαινει να γνωρίσω απο κοντά τον ήδη μεγάλο πια σε ηλικια αρχιτεκτονα Σολωνα Κυδωνιατη, που είχε μαθητευσει δίπλα στον Πικιωνη. Έχω γράψει και άλλη φορα ότι, υπάρχουν στιγμές στη ζωη μας που την σημαδεύουν στη μνήμη για πάντα. Εκείνο το απόγευμα στο κτήμα του στην Κόρινθο, ο Σολωνας Κυδωνιατης μας μιλα για τον δάσκαλο του και τον κοιταζουμε με δεος.

¨ Σας προσκαλουμε στους γάμους των παιδιών μας Ερρικου και Δεσποινας, που θα γίνουν την Πέμπτη, 18 Αυγούστου και ώρα 6 μμ. στο εκκλησάκι του Αη Δημήτρη του Λουμπαρδιαρη κλπ κλπ, ¨ γραφει η πρόσκληση. Στο πιο όμορφο εκκλησάκι της Αθήνας.

Πολλοι γνωρίζουν το αρχιτεκτονικὀ εργο του Δημήτρη Πικιώνη. Λιγωτερο γνωστὀς ειναι σαν ζωγραφος. Η αγαπη του γιἀ την ζωγραφικἠ τον φερνει στο Μοναχο και κατοπιν στο Παρισι μαγεμενο απο την τεχνοτροπια του Paul Cezanne. Τα εργα του Πικιωνη εχουν πολλες δυτικες επιρροες αν και και βλεπει κανεις τον αγωνα να προσαρμοσει τη θεματολογια του στην Ελληνικη και Βυζαντινη κουλτουρα. Η ζωγραφικη ειναι η μεγαλη αγαπη του Πικιωνη.

"Μα όσο ο καιρός περνούσε, άρχισα ν' αδημονώ. Ο δρόμος που ακολουθούσα, τό 'νιωθα, ήταν μακρύς, μακρύτερος απ' τις συνθήκες μου τις οικονομικές. Τα χρέη που θα είχα ν' αντιμετωπίσω στο γυρισμό μου ήταν σκληρά... Στενεμένος από την αδήριτη τούτη ανάγκη, επήρα την σκληρήν απόφαση ν' αφιερώσω το υπόλοιπο του χρόνου στη μελέτη της Αρχιτεκτονικής. Αγόρασα τ' απαιτούμενα βιβλία, και μια μέρα πήρα το δρόμο για ένα εργαστήριο Αρχιτεκτονικής. Δεν ντρέπουμαι να μιλήσω για όλ' αυτά, όπου δείχνουν πως μέσα στη φύση μου δεν ήταν η Αρχιτεκτονική το πραγματικό κέντρο των κλίσεών μου." (2)

Εκεινο που περισσοτερο θαυμαζω στον Δημητρη Πικιωνη, ειναι η αγωνια που βγαινει απο τα εργα του, εικαστικα η αρχιτεκτονικα, να πιστα στον περιβαλλοντα χωρο, και αρμονικα εσωτερικα.

"η τέχνη ήταν για μένα θρησκευτική πράξη ευλαβείας και λατρείας προς τη Μητέρα Φύση, και την ιερότητα τούτη κίνδυνος θά 'ταν η αμάθεια των πολλών να προσβάλει." (3)

"Νέοι, αποβάλλοντας το θέλημα το ατομικό, κατεβείτε εις το σκάμμα της υπακοής. Αυτή και μόνη θα σας χαρίσει την αληθινή ελευθερία. Και μην οκνήσετε ποτέ, γιατ' είναι γραμμένο πως «το να μην μπορέσουμε, ίσως κάποτε μας συγχωρεθεί· το να μην προσπαθήσουμε, ποτέ»." (4)

Μαθαίνω όσο είμαι στην Αθήνα, ότι υπάρχει έκθεση για τον Δημήτρη Πικιωνη στο μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς. Και τρέχω οπως ήταν φυσικό, αφου ο άνθρωπος, ο καλλιτέχνης, ο αρχιτέκτονας είναι κομμάτι της ζωής μου στο επίπεδο επιρροης, μόρφωσης, και αισθητικων επιλογών. Η εκθεση θα διαρκεσει μεχρι τις 13 Μαρτίου 2011. Να πατε!

Σας φιλω γλυκα.

(1), (2), (3), (4) σημειωσεις απο αυτοβιογραφικο σημειωμα του Δημητρη Πικιωνη στο ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΝ

http://despinarion.wordpress.com/

http://www.theinsider.gr/