Η δημοκρατία δεν κατακτάται στο Facebook

Του Νίκου Ξυδάκη


Το στοιχείο που συζητιέται πολύ κατά τις εξεγέρσεις των λαών της Τυνησίας και της Αιγύπτου είναι η χρήση των τηλεπικοινωνιών και των νέων διαδικτυακών μέσων από τους διαδηλωτές. Το Twitter, τα μπλογκ, τα βίντεο, οι φωτογραφίες και οι ανταποκρίσεις στα ποικίλα social media συνέβαλαν στην ενημέρωση του έξω κόσμου, αλλά και στην ενημέρωση και τον συντονισμό των αντικαθεστωτικών διαδηλωτών. Αναμφίβολα. Εξ ου και ο πρωτοφανής αποκλεισμός της Αιγύπτου από τον έξω κόσμο, όταν το πανικόβλητο καθεστώς Μουμπάρακ κατέβασε τους διακόπτες των παρόχων υπηρεσιών Ιντερνετ και κινητής τηλεφωνίας.

Αρκούσε όμως το επικοινωνιακό μπλακ άουτ για να σταματήσει το ποτάμι της λαϊκής οργής; Ή, έστω, για να μη διασπαρούν οι εικόνες της εξέγερσης εκτός συνόρων; Προφανώς όχι. Τα πλήθη εξακολούθησαν να κατεβαίνουν στους δρόμους, να συγκρούονται με τις δυνάμεις του καθεστώτος, να αφήνουν πίσω τους νεκρούς, όλη μέρα και όλη νύχτα. Η έλλειψη Twitter ή SMS δυσκόλεψε, αλλά δεν απέτρεψε την εξεγερσιακή δυναμική. Απεναντίας, απέδειξε, για άλλη μια φορά, το πρωταρχικό στοιχείο της πολιτικής: τη σωματικότητα, την παρουσία στον φυσικό χώρο, την ανακατάληψη του δημόσιου χώρου. Αλλωστε τα αυταρχικά καθεστώτα αυτό ακριβώς ελέγχουν, τον χώρο, και αυτό καταστέλλουν, τα σώματα: με εκτοπίσεις, εξορίες, φυλακίσεις, παρακολουθήσεις, βασανισμούς, φόνους.
Το επικοινωνιακό μπλακ άουτ της Αιγύπτου έδειξε κι άλλα. Δεν έδειξε μόνο τη σημασία των τηλεπικοινωνιών στην υπεράσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών. Εδειξε επίσης την τεράστια δυσκολία να ελεγχθούν οι ροές της επικοινωνίας στο σύγχρονο περιβάλλον, την αδυναμία ολοσχερούς λογοκρισίας. Το καθεστώς Μουμπάρακ δεν κατόρθωσε να αποκλείσει παντελώς τη χώρα· πολύ σύντομα ανοίχτηκαν παράπλευρες οδοί, πολύ σύντομα εκδηλώθηκε διεθνής αλληλεγγύη με προσφορά δωρεάν dial-up συνδέσεων, άνοιξαν τα τοπικά δίκτυα δίκτυα wi-fi, έγινε χρήση δορυφορικών συνδέσεων. Τα μηνύματα ταξίδεψαν παντού, μαζί με το μήνυμα “καμία χώρα δεν μπορεί να μείνει στεγανή και βουβή”.

Μια άλλη παράπλευρη οδός τεράστιας σημασίας για τον αραβοϊσλαμικό κόσμο φαίνεται να είναι το Al Jazeera. Το τηλεοπτικό δίκτυο, υπό τον έλεγχο του εμίρη του Κατάρ, λειτουργεί ως καταλύτης και μεγάφωνο της διάχυτης οργής στην Μέση Ανατολή, με μεγάλη επιρροή και απρόβλεπτα αποτελέσματα. Παρά τους διωγμούς και τις απαγορεύσεις, ο αποκαλυπτικός, “κίτρινος” και συχνά πύρινος λόγος του Al Jazeera εισακούεται από κάθε δορυφορικό πιάτο, σε πολυκατοικίες, καλύβες και τσαντίρια.

Το μπλακ άουτ της εξέγερσης διδάσκει στα ακροατήρια των δυτικών δημοκρατικών χωρών μερικά πράγματα που εθεωρούντο περίπου αυτονόητα, αλλά δεν είναι: η ελευθερία έκφρασης δεν είναι αυτονόητη, η ελεύθερη επικοινωνία δεν είναι αυτονόητη, η σωματική διάσταση της δημοκρατίας δεν είναι ξεπερασμένη, είναι πρωταρχική. Η δημοκρατία δεν κατακτάται στο Facebook. Και η δίψα για ελευθερία είναι μεταδοτική.

http://vlemma.wordpress.com