Γιατί συμφέρει το γήπεδο της ΑΟΖ

Του Σταύρου Λυγερού


Kατά τη διάρκεια της πρόσφατης συζήτησης στη Βουλή για την εξωτερική πολιτική, όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης ζήτησαν από την κυβέρνηση Παπανδρέου να θεσπίσει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), όπως έχει δικαίωμα από το διεθνές δίκαιο. Για μία ακόμα φορά, ο πρωθυπουργός απάντησε με υπεκφυγές, επιβεβαιώνοντας την απροθυμία του να κάνει το βήμα. Προφανώς η ΑΟΖ δεν λύνει από μόνη της το πρόβλημα προς όφελος των ελληνικών συμφερόντων. Ενισχύει, όμως, τη θέση της Αθήνας και νομικά και πολιτικοδιπλωματικά.

Πριν πούμε γιατί, είναι απαραίτητα μερικά λόγια για την ΑΟΖ. Η θαλάσσια αυτή ζώνη θεσμοθετήθηκε με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η εν λόγω σύμβαση υπεγράφη το 1982 και κατέστη διεθνές δίκαιο το 1994, όταν συμπληρώθηκε ο αναγκαίος αριθμός κυρώσεων. Η ΑΟΖ είναι το δικαίωμα κάθε παράκτιου κράτους να εκμεταλλεύεται κατ’ αποκλειστικότητα το υπέδαφος του βυθού και το βυθό (δηλαδή την υφαλοκρηπίδα), καθώς και τα ύδατα (αλιεία) και την επιφάνεια της θάλασσας (ακόμα και με τη δημιουργία τεχνητών νησιών) σε μια θαλάσσια ζώνη πλάτους μέχρι 200 μιλίων. Ας σημειωθεί ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παράκτιων χωρών έχουν θεσπίσει ΑΟΖ. Η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες εξαιρέσεις.

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η θέσπιση γίνεται με μονομερή δήλωση του παράκτιου κράτους στον ΟΗΕ. Σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, η οποία ως γεωλογική έννοια υπάρχει από μόνη της, η ΑΟΖ ως νομική - οικονομική έννοια υπάρχει μόνο εάν θεσπιστεί. Το δεύτερο βήμα μετά τη θέσπιση είναι η έναρξη διαπραγματεύσεων με τα γειτονικά παράκτια κράτη για την οριοθέτηση των ΑΟΖ. Το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά ότι τα νησιά που συντηρούν οικονομική δραστηριότητα, όπως είναι τα κατοικημένα, δικαιούνται να συνυπολογίζονται στην οριοθέτηση της ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας. Τα κράτη που δεν συμφωνούν στην οριοθέτηση κατά κανόνα παραπέμπουν τη διαφορά τους στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή σε διαιτητικό δικαστήριο.

Υπενθυμίζουμε ότι από το 1973 η Τουρκία αρνείται να αναγνωρίσει ότι τα ελληνικά νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα, με τον αυθαίρετο γεωλογικό ισχυρισμό ότι επικάθονται επί της υφαλοκρηπίδας της Μικράς Ασίας. Μ’ αυτό τον ισχυρισμό και με τον ισχυρισμό ότι το Αιγαίο είναι ειδική θάλασσα απαιτεί η υφαλοκρηπίδα να οριοθετηθεί ανάμεσα στην Τουρκία και την ηπειρωτική Ελλάδα. Εάν η Ελλάδα θεσπίσει ΑΟΖ, η εν εξελίξει διαπραγμάτευση με την Άγκυρα θα μεταφερθεί εκ των πραγμάτων στο γήπεδο της ΑΟΖ και ο ανωτέρω τουρκικός ισχυρισμός-επιχείρημα θα χάσει κάθε σημασία.

Οι Τούρκοι το γνωρίζουν και γι’ αυτό κάνουν ό,τι μπορούν για να μην μπει στο τραπέζι η ΑΟΖ, που εμμέσως εισάγει και το Δίκαιο της Θάλασσας. Έχουν απειλήσει ότι εάν η Ελλάδα θεσπίσει ΑΟΖ, θα διακόψουν τις διερευνητικές επαφές. Αυτό, όμως, που φοβάται η Αθήνα είναι ότι οι Τούρκοι θα σπεύσουν να πραγματοποιήσουν γεωλογικές έρευνες σε σημεία που εμφανώς ανήκουν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, προκαλώντας κρίση. Γι’ αυτό αποφεύγει να θεσπίσει ΑΟΖ και συνεχίζει να μιλάει για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας.

Οι Τούρκοι φροντίζουν να συντηρούν τους ελληνικούς φόβους με αναγγελίες διεξαγωγής γεω λογικών ερευνών και νοτίως του Καστελόριζου (Νοέμβριος 2008). Οι ενδείξεις για ύπαρξη σημαντικών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο έχει προσδώσει μεγάλη γεωοικονομική σημασία στο Καστελόριζο, επειδή η γεωγραφική θέση του δίνει στην Ελλάδα ένα μεγάλο μέρος της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, όπου πιθανολογείται η ύπαρξη κοιτασμάτων. Παραλλήλως, με τη συνεχή και έντονη αεροναυτική παρουσία τους στην περιοχή, οι Τούρκοι θέλουν να καταστήσουν σαφές ότι έχουν θέσει υπό το στρατιωτικό έλεγχό τους τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου - Κύπρου.

Είναι αξιοσημείωτη η δήλωση-προειδοποίηση του Τούρκου αρχηγού ΓΕΝ Μετίν Ατάτς: «Εκτιμώ ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί εστία προστριβών και συγκρούσεων, επειδή προσεχώς θα αποκτήσει σπουδαιότητα. Λόγω των πετρελαίων που διαθέτει, θα μετατραπεί σ’ ένα δεύτερο Κόλπο. Η Τουρκία πρέπει να επαγρυπνεί και να αντιδράσει» (Οκτώβριος 2008). Στόχος της Άγκυρας είναι να υποχρεώσει την Αθήνα σε εκτός διεθνούς δικαίου μοιρασιά, που θα υπηρετεί τα τουρκικά συμφέροντα.

Η θέσπιση ΑΟΖ δεν συνεπάγεται ελληνοτουρκική κρίση. Ακόμα κι αν η Άγκυρα εγκαταλείψει τις διερευνητικές επαφές, ακόμα κι αν στείλει πλοία για έρευνες στην ελληνική ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδα, η Αθήνα έχει δυνατότητες να στρέψει υπέρ της τις τουρκικές προκλήσεις. Πρώτον, αποφεύγοντας την παγίδα στρατικοποίησης της κρίσης. Δεύτερον, ζητώντας συνέχιση των διαπραγματεύσεων ή παραπομπή της διαφοράς στη Χάγη. Τρίτον, εμπλέκοντας την ΕΕ, η οποία αυτή τη φορά έχει συμφέρον να παρέμβει για να προστατεύσει τους πιθανολογούμενους σημαντικούς ενεργειακούς πόρους, που βρίσκονται στην αυλή της. 

http://www.epikaira.gr/