Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας: απάντηση στο λάθος ερώτημα

ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*

Η κριτική στο ΚΚΕ για τη «λαϊκή εξουσία» στηρίζεται στο ότι αποτελεί ένα σχήμα που δεν εμπλέκεται με τα μεγάλα ζητήματα του μετασχηματισμού. Δεν αναδεικνύει τους ενδιάμεσους κρίκους και τις επιμέρους ρήξεις με το υπάρχον και έτσι δεν διαμορφώνει τους αναγκαίους συσχετισμούς στην πολιτική της αριστεράς. Η κ. Μέρκελ φανερώνει μια παρόμοια σχέση με τη συγκυρία. Την προηγούμενη Παρασκευή παρουσίασε μια πρόταση στους υπόλοιπους (ο Θεός να τους κάνει) ηγέτες για το πώς μια μελλοντική και εύρυθμη ευρωπαϊκή οικονομία της αγοράς δεν θα εκτροχιάζεται από σπάταλα κράτη και συνδικαλιστικές συντεχνίες. Με αυτό τον τρόπο, και σαν μέτρια μαθήτρια μπροστά στις εξετάσεις, έδωσε απαντήσεις στα ερωτήματα που δεν τέθηκαν. Έτσι είναι σίγουρο ότι τα τωρινά προβλήματα της ευρωζώνης, όπως η ελλιπής κεφαλαιοποίηση των τραπεζών και το εμφανώς ακατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο ή η ανισομερή ανάπτυξη εντός της Ε.Ε., απλώς δεν θα αντιμετωπιστούν.
Το θεωρητικό υπόβαθρο της πρότασης Μέρκελ, που δεν μπορεί να πείσει πια ούτε και τα πιο έγκυρα έντυπα των ελίτ, αποτελείται από δύο σκέλη. Το πρώτο υπονοεί ότι, αν τα κράτη μέλη είχαν πάρει στα σοβαρά το Σύμφωνο Σταθερότητας στο παρελθόν, τότε δεν θα είχαμε δημοσιονομικές κρίσεις. Το δεύτερο θεωρεί ότι, αν η συνθήκη της Λισσαβώνας είχε περισσότερο χρόνο, θα είχαν λυθεί τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας. Όπως σε όλα τα χρεωκοπημένα συστήματα, πάντα υπάρχουν αυτοί που θα ισχυριστούν ότι δεν αποτύχαμε· απλώς δεν μας δόθηκε αρκετός χρόνος για να αποδείξουμε ότι είχαμε δίκιο. Ότι η δημοσιονομική κρίση στην Ε.Ε. δεν ξεκίνησε από τη δημοσιονομική ανευθυνότητα των κρατών μελών, αλλά από τα προβλήματα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ή από την υπερχρέωση των νοικοκυριών, ή από τις φούσκες στην αγορά ακινήτων, δεν έχει καμία σχέση. Ούτε έχει σχέση το ότι οι στόχοι της Λισσαβώνας είχαν αποτύχει πολύ πριν ξεσπάσει η κρίση του 2008. Για την κ. Μέρκελ η λύση βρίσκεται σε ένα πιο σφικτό σύμφωνο σταθερότητας και μια πιο στενή παρακολούθηση των μέτρων και στόχων της Λισσαβώνας.
Οι στρουθοκάμηλοι δεν είναι απαραιτήτως και παράλογοι. Κατανοούν ότι δεν υπάρχουν λύσεις που συγχρόνως να διασφαλίζουν την υπάρχουσα ισχύ τους. Και όταν αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα ανάμεσα στο να κρατήσουν τα κεκτημένα και να πειραματιστούν με νέες λύσεις συνήθως δεν παρουσιάζουν μια κρίση αναποφασιστικότητας. Τέτοιες συμπεριφορές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν συντεχνιακές ακόμα και από τους φίλους μας τους εκσυγχρονιστές, αν οι τελευταίοι δεν είχαν αποκτήσει τέτοιο σεβασμό σε κάθε είδος εξουσίας. Πάντως το γεγονός είναι ότι ο στρουθοκαμηλισμός τείνει να έχει εγκατασταθεί ως μόνιμο χαρακτηριστικό της Ε.Ε. Στην πρόταση Μέρκελ οι Ιρλανδοί και Εσθονοί διαφώνησαν γιατί δεν θέλουν να εγκαταλείψουν τους χαμηλούς τους συντελεστές φορολόγησης των κερδών, οι Βέλγοι γιατί πιστεύουν ότι το δικό τους κοινωνικό μοντέλο δεν μπορεί να συνεχίσει χωρίς την αυτόματη τιμαριθμοποίηση των μισθών και οι Ολλανδοί και Αυστριακοί γιατί αντιστέκονται σε παρεμβάσεις που θεωρούν ότι ανακατεύονται σε εθνικές αρμοδιότητες. Κανείς το σαββατοκύριακο δεν ασχολήθηκε με υπερεθνικές λύσεις για υπερεθνικά προβλήματα. Με αυτό τον τρόπο διαφαίνονται τα όρια της ευρωπαϊκής ιδέας και ξεφτιλίζεται στους εθνικούς τσακωμούς.
Το πιο σοβαρό ζήτημα είναι κατά πόσο αυτή η κατάσταση είναι συστημικά διαμορφωμένη από την οικονομική και χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική της Ε.Ε.: το κατά πόσο ο αποκλεισμός του λαϊκού στοιχείου από τους αποφασιστικούς θεσμούς της Ε.Ε. εξουδετερώνει οποιαδήποτε προοπτική αλλαγής κατεύθυνσης. Το ερώτημα για την ευρωπαϊκή αριστερά, ιδιαίτερα αυτή που κατανοεί ότι τα υπερεθνικά προβλήματα χρήζουν υπερεθνικών λύσεων, είναι να εξετάσει αν δεν φτάνουμε στο τέλος του δρόμου αυτής της αρχιτεκτονικής. Μια Ε.Ε. που δεν απαντά στα ερωτήματα που τίθενται από τη συγκυρία έχει ημερομηνία λήξεως. Σύντομα θα έχουμε περάσει το σημείο όπου η οποιαδήποτε μεταρρύθμιση αυτής της αρχιτεκτονικής θα έχει κάποιο νόημα.

* Ο Ε. Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών




http://www.avgi.gr/