Μύθοι και διλήμματα

Toυ Σταυρου Λυγερου

Είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού ότι οι αξιωματούχοι της Ευρωζώνης υποχρεώνονται από τη δυναμική των γεγονότων να κάνουν εκπτώσεις στις ιδεοληψίες τους. Τα βήματα προσαρμογής στην πραγματικότητα, όμως, γίνονται καθυστερημένα, με αποτέλεσμα οι πιέσεις των Αγορών να εντείνονται. Η προσπάθεια των Γερμανών να αντιμετωπίσουν την κρίση με ιδιοτελείς συνταγές έχει κοντά πόδια. Ο μύθος που καλλιέργησαν ότι η Ελλάδα είναι το «μαύρο πρόβατο» σε μια «ενάρετη» οικογένεια, έχει προ πολλού καταρρεύσει, αναδεικνύοντας τη θεμελιώδη αντίφαση του ευρώ.

Το δίλημμα του Βερολίνου είναι απλό: ο ένας δρόμος είναι να στηρίξει το κοινό νόμισμα, προωθώντας και την οικονομική και την πολιτική ενοποίηση με ό, τι αυτή συνεπάγεται για τη στήριξη των αδύναμων κρίκων. Ο άλλος δρόμος είναι να δρομολογήσει διαδικασίες, που θα πετάξουν εκτός τους αδύνατους κρίκους, αλλά με τον κίνδυνο να τιναχθεί στον αέρα συνολικά το ενοποιητικό εγχείρημα.

Το πρόβλημα της Ευρώπης δεν οφείλεται αποκλειστικά στον οικονομικό εθνικισμό της Γερμανίας. Συνολικά οι ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ έχουν περιέλθει σε αμηχανία. Η κρίση έφερε δυναμικά στην επιφάνεια δύο προβλήματα: το πρώτο είναι η αύξηση του ελλείμματος και του χρέους. Αναμφίβολα, υπάρχει ζήτημα κακοδιαχείρισης κι ασωτίας, αλλά εάν μείνουμε σ' αυτή την πτυχή, θα έχουμε χάσει το δάσος. Τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της παγκοσμιοποίησης και της μείωσης των φορολογικών συντελεστών, έχει σημειωθεί μια μεταφορά πλούτου από τον δημόσιο τομέα στον ιδιωτικό, με αποτέλεσμα τα έλλειμμα και το χρέος να εκτοξευθούν σε όλες σχεδόν τις χώρες.

Στην πραγματικότητα, τα κράτη δημιουργούν ελλείμματα κυρίως επειδή προσπαθούν να διατηρήσουν το επίπεδο ευημερίας. Το αποτέλεσμα είναι η διόγκωση του δημόσιου χρέους. Οσο η διεθνής κοινότητα θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει τις Αγορές σαν ιερές αγελάδες, η δημοσιονομική κρίση των κρατών θα οξύνεται και στις ακραίες περιπτώσεις θα μετεξελίσσεται σε κρίση δανεισμού. Ριζική λύση θα προκύψει μόνο εάν τα κράτη συνεννοηθούν και επιβληθεί μια νέα διεθνής οικονομική τάξη, η οποία θα περιλαμβάνει φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών, «κούρεμα» των χρεών και, κυρίως, μέτρα ελέγχου του «καζινοκαπιταλισμού», ο οποίος ευθύνεται για τις «φούσκες» και τη διεθνή κρίση.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι οι καταλυτικές επιπτώσεις, που έχει στον διεθνή καταμερισμό εργασίας η ανάδυση των νέων βιομηχανικών χωρών. Η Γερμανία ανήκει σήμερα στο κλαμπ των πλεονασματικών οικονομιών, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι μεσομακροπρόθεσμα θα διατηρήσει το σημερινό συγκριτικό πλεονέκτημά της. Εάν δεν μεσολαβήσουν ανατροπές, όλα δείχνουν ότι σε 15 - 20 χρόνια η Κίνα -λόγω του χαμηλού κόστους εργασίας- θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί επιτυχώς τη Γερμανία στις εξαγωγές και μηχανολογικού εξοπλισμού και ποιοτικών βιομηχανικών προϊόντων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Γερμανία μπορεί μακροπρόθεσμα να διατηρήσει την ευημερία της μόνο εάν συνδέσει τη μοίρα της με το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα και παραλλήλως εκμεταλλευθεί τη συμπληρωματικότητα, που υπάρχει ανάμεσα στη δική της και τη ρωσική οικονομία.

Μέσα σ' αυτό το ρευστό και δυσοίωνο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, η Ελλάδα καλείται να υπερβεί τη δική της πολλαπλή κρίση. Ουσιαστικά, το ζητούμενο είναι η αντικατάσταση του καταρρέοντος κλεπτοκρατικού, σπάταλου κι ανορθολογικού μοντέλου με ένα υγιές και παραγωγικό. Η μετατροπή της δημοσιονομικής κρίσης σε κρίση δανεισμού προσέδωσε υπόσταση στο δίλημμα «Μνημόνιο ή χρεοκοπία». Αναμφίβολα, το Μνημόνιο περιέχει μέτρα, που έπρεπε να είχαν προ πολλού ληφθεί. Συνολικά, όμως, είναι μία θεραπεία-σοκ, η οποία βυθίζει την οικονομία στον φαύλο κύκλο της ύφεσης. Η κατά πάσα πιθανότητα επιμήκυνση της αποπληρωμής των 110 δισ. θα δώσει μια ανάσα, αλλά ταυτοχρόνως θα επιμηκύνει και τον έλεγχο.

Σε συνθήκες παρατεταμένης ύφεσης, η προσπάθεια μείωσης του ελλείμματος είναι σχεδόν καταδικασμένη να αποτύχει, αφού προηγουμένως θα έχει αφήσει πίσω της οικονομικά και κοινωνικά ερείπια. Πολύ περισσότερο όταν στο τιμόνι της χώρας βρίσκεται μια κυβέρνηση με εξόφθαλμες ανεπάρκειες και στο επίπεδο του νοικοκυρέματος των δημόσιων οικονομικών και στο επίπεδο της αξιοποίησης των λιμναζουσών αναπτυξιακών δυνατοτήτων. Η σκοτεινή αυτή προοπτική θα έχει καθοριστικές επιπτώσεις στο πολιτικό επίπεδο. 

Ακόμα κι αν αποφευχθεί η κοινωνική ανάφλεξη, η αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης Παπανδρέου καθίσταται σχεδόν αναπόφευκτη.

http://www.kathimerini.gr/