Βραβείο Νόμπελ …για την Ειρήνη

Του Γιώργου Γιούλου*

Η ανακοίνωση της βράβευσης του Liu Xiaobo με το Νόμπελ για την Ειρήνη αποτελεί έναν ακόμη κρίκο στην αλυσίδα των βραβεύσεων που δημιουργούν αντιδράσεις και έντονη συζήτηση.
Ο Liu Xiaobo ήταν από τους πρωτεργάτες της εξέγερσης στην πλατεία Tiananmen το 1989, για την οποία καταδικάστηκε σε 18 μήνες φυλάκιση. Ακολούθως, καθώς συνέχιζε να δημοσιεύει επικριτικά για το Κινέζικο καθεστώς άρθρα καταδικάστηκε σε τρία χρόνια σε «στρατόπεδο εργασίας». Η βράβευσή του τον βρήκε στις κινέζικες φυλακές καθώς τον προηγούμενο Δεκέμβριο καταδικάστηκε σε 11ετή φυλάκιση για υπονόμευση και προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Νορβηγικής Επιτροπής για τα Nobel, ο Liu Xiaobo βραβεύεται εξαιτίας του μακροχρόνιου και μη-βίαιου αγώνα του για την διεκδίκηση των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Κίνα (…for his long and non-violent struggle for fundamental human rights in China).
Βέβαια η επιτροπή, για να είναι «εντός θέματος», όπως θα λέγαμε και παλιότερα για σχολική έκθεση, βιάζεται να συμπληρώσει ότι πιστεύει ότι υπάρχει μια στενή σχέση μεταξύ ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειρήνης.
Είναι σαφές ότι ο Liu Xiaobo     αγωνίζεται με σθένος για την εγκαθίδρυση ελευθεριών και δικαιωμάτων στην Κίνα αλλά δεν είναι σαφές με ποιόν τρόπο ο αγώνας αυτός συνδέεται με την παγκόσμια ή έστω με την τοπική ειρήνη και σε ποιόν βαθμό τα – συμβολικά έστω – επιτεύγματά του δικαιολογούν μια τέτοια βράβευση.
Είναι κατανοητή η ανάγκη της επιτροπής να τιμήσει τη δράση ατόμων και φορέων για την ελευθερία κάθε είδους και την προώθηση των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων αλλά η ειρήνη ως αξία, ιδέα ή πραγματικότητα αναφέρεται σε δράσεις και πολιτικές άλλου τύπου.
Η φετινή απονομή συνεχίζει τη σειρά άστοχων επιλογών των τελευταίων χρόνων η οποία κορυφώθηκε το 2009, με την απονομή του βραβείου στον Πρόεδρο των ΗΠΑ B. Obama, ο οποίος δεν είχε καλά-καλά συμπληρώσει ένα χρόνο στην προεδρία και αντιμετώπιζε την μεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά από αυτή του 1929. Ο ίδιος ο Obama αντιμετώπισε την βράβευσή του με «συγκρατημένη αμηχανία».    
Το 2008 το βραβείο απονεμήθηκε στον πρώην Φινλανδό Πρόεδρο Martti Ahtisaari, ο οποίος για τριάντα χρόνια από διάφορες θέσεις – είτε στον ΟΗΕ, είτε στη Φινλαδική Κυβέρνηση, είτε σε μη-Κυβερνητικους οργανισμούς –συνέβαλε στην ανεξαρτησία της Namibia, στην συμφωνία ειρήνευσης στην Indonesia και τελικά στην παγίωση της κατάστασης στο Kosovo. Ο Ahtisaari ως στέλεχος καριέρας σε όλες τις θέσεις που είχε έκανε απλά τη δουλειά του όπως και πολλά άλλα στελέχη καριέρας κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών. Πολλοί αμφισβητούν το μέγεθος των επιτευγμάτων του και μάλιστα η τελευταία συμμετοχή του στην υπόθεση του Kosovo συνδέεται άμεσα με την κριτική που ασκήθηκε στην επιλογή του.
Προηγούμενες επιλογές όπως αυτή του 2007 στην οποία το βραβείο μοιράστηκαν ο πρώην Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Al Gore και το Intergovernmental Panel on Climate Change ή του 2006 στην οποία το βραβείο απονεμήθηκε στους Muhammad Yunus και την Grameen Bank για τη συμβολή τους στη χρηματοδότηση «από τα κάτω», δηλαδή την δανειοδότηση φτωχών μέσω της μικρο-πίστωσης (micro-credit), επιτείνουν την αμηχανία για τη σχέση επιλογών και σκοπού του βραβείου.
Ο σκοπός του βραβείου όπως διατυπώνεται και στη διαθήκη του Alfred Nobel είναι να αναγνωριστούν οι προσπάθειες του προσώπου που έχει προσφέρει το περισσότερο και καλύτερο έργο για την «αδελφοσύνη» μεταξύ των λαών, την εξάλειψη ή τη σημαντική μείωση των στρατών και την προώθηση των ειρηνευτικών διαδικασιών.  
«…one part to the person who shall have done the most or the best work for fraternity between nations, the abolition or reduction of standing armies and for the holding and promotion of peace congresses». (Απόσπασμα από τη διαθήκη του Al. Nobel)
Η απουσία υποψηφιοτήτων που να πληρούν τους πιο πάνω σκοπούς θα έπρεπε να οδηγεί την επιτροπή στην αποδοχή αδυναμία απονομής του βραβείου. Η απονομή στις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω αποτελεί μια σημαντική πολιτική δήλωση η οποία σχετίζεται με την σύγχρονη αναγκαιότητα των Δυτικών πολιτικών ελίτ να επικυρώσουν την ιδεολογική και πολιτική τους επικυριαρχία ακόμη και μέσω του συμβολισμού που εμπεριέχει μια τέτοιου τύπου βράβευση.

*O Γιώργος Γιούλος είναι Κοινωνιολόγος, με Μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Υποψήφιος Διδάκτορας στην Οικονομική Θεωρία. 

Εργάζεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και είναι Γενικός Γραμματέας της Ομοσπονδίας Συλλόγων του Υπουργείου Εσωτερικών