Η εποχή της λιτότητας

by Robert J. Samuelson

Μπήκαμε πλέον στην εποχή της λιτότητας. Ήδη επικρατεί στην Ευρώπη και κατευθύνεται προς τις ΗΠΑ. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μειώνουν τις κοινωνικές δαπάνες και ανεβάζουν τους φόρους. Το  κοινωνικό κράτος συγκρούσθηκε με τις χρηματαγορές, και έχασε. Ακόμη και οι πιο πλούσιες χώρες δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα, όμως αυτή η ξαφνική λιτότητα μπορεί να πυροδοτήσει μια νέα οικονομική κρίση.

Η  οικονομική δυσχέρεια της Ευρώπης αποτελεί σήμερα τη πιο μεγάλη απειλή για την οικονομική ανάκαμψη. Το ΔΝΤ προβλέπει πως η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 4% στο 2011. Αν και το ποσοστό αυτό ακούγεται σεβαστό, οι προβλέψεις ανάπτυξης για τις ΗΠΑ είναι 2.3% και για την Ευρώπη 1.8%, τόσο χαμηλά, που δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί η υπάρχουσα ανεργία των 38 εκατομμυρίων ανθρώπων στις δυο αυτές κύριες αγορές.

Είναι φανερό πως οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες άργησαν πολύ να ανασκευάσουν το κοινωνικό τους κράτος. Το ίδιο ισχύει και για την Αμερική. Τα προστιθέμενα κόστη της παγκόσμιας ύφεσης, τις εξαναγκάζουν να κάνουν αυτό που μέχρι πρότινος ήταν πολιτικά αδιανόητο: να περικόψουν τις κοινωνικές δαπάνες, και να αυξήσουν τη φορολόγηση σε δύσκολους καιρούς. Δεν έχουν και πολλές επιλογές, αλλά η αποστολή τους μοιάζει σχεδόν αδύνατη.

Από τη μια υπάρχουν  τα τεράστια ελλείμματα και τα χρέη (από παλιότερα ελλείμματα) με αποτέλεσμα κάποια κράτη να μη μπορούν να δανειστούν με λογικά επιτόκια. Τη περασμένη εβδομάδα τα σπρέντς ήταν στο 10% για τα ελληνικά κρατικά δεκαετή ομόλογα, και πάνω από 5% για τα αντίστοιχα πορτογαλικά και ιρλανδικά. Θα ήταν ακόμη υψηλότερα, αν οι χώρες αυτές δεν είχαν ήδη προχωρήσει σε προσπάθεια μείωσης των ελλειμμάτων. Για σύγκριση, αναφέρεται ότι τα επιτόκια είναι περίπου 2.3% για τα δεκαετή γερμανικά ομόλογα, και 2.4% για τα αντίστοιχα αμερικανικά.
Από την άλλη, οι απότομες αυξήσεις της φορολογίας και οι δραστικές μειώσεις των δαπανών, απειλούν να φέρουν μια νέα ύφεση. Στην Ελλάδα, το ΦΠΑ αυξήθηκε κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες. Το ίδιο αυξήθηκε και η ηλικία συνταξιοδότησης. Στη Πορτογαλία εγκρίθηκε η αύξηση του ΦΠΑ κατά 2%. Στην Ιρλανδία, οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων μειώθηκαν κατά 7%. Η Ισπανία κατάργησε τις επιδοτήσεις που ήταν θεσμοθετημένες για τα νέα παιδιά που γεννιούνται. Η ανεργία είναι 11% στη Πορτογαλία, 12% στην Ελλάδα, και 14% στην Ιρλανδία.

Για κάποιους οικονομολόγους, όλα αυτά είναι μια πλάνη. Πρόκειται για μια μάταιη οικονομική περιδίνηση. Καθώς η ύφεση χειροτερεύει, οι απώλειες από τα έσοδα φόρων θα ακυρώσουν τις όποιες βελτιώσεις στα ελλείμματα των προϋπολογισμών. Άρα, θα χρειαστεί περαιτέρω φορολόγηση και μείωση των δαπανών. Ο κόσμος  θα χάσει την υπομονή του. Οι κυβερνήσεις θα πέσουν ή θα αναγκαστούν να πάνε σε αναδιάρθρωση των χρεών τους, το οποίο είναι το λιγότερο από δυο κακά, το άλλο κακό είναι η γενικευμένη εξαθλίωση. Είναι σαν ένας αγώνας δρόμου μεταξύ της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, για να δούμε ποιος θα καταρρεύσει πρώτος. Όποιος είναι αυτός, μάλλον θα αποχωρήσει και από την ευρωζώνη, τυπώνοντας δικό του νόμισμα, έτσι ώστε να μπορεί να ελέγξει τα επιτόκια και τις ισοτιμίες.

Ο κίνδυνος τώρα, είναι μια τυχόν νέα οικονομική κατάρρευση τύπου Lehman Brothers. Αν χρεοκοπήσει κάποιο κράτος, οι επενδυτές θα προσπαθήσουν να ξεφορτωθούν τα «χαρτιά» των υπολοίπων. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες που έχουν στα χέρια τους περισσότερο από $1 τρισεκατομμύριο σε δάνεια προς την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιρλανδία, και την Πορτογαλία, θα χάσουν και τα πιο πολλά.

Ο Jacob Kirgegaard του Peterson Institute, διαφωνεί. Η Ευρώπη έδρασε με πραγματισμό, ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο, λέει. Επειδή οι χρηματαγορές μπορούν εύκολα να ωθήσουν τα μικρά κράτη στη χρεοκοπία, μην αγοράζοντας τα χρέη, ή επιβάλλοντας υψηλά επιτόκια, η Ευρώπη δημιούργησε προσωρινές πηγές δανεισμού. Η ΕΕ και το ΔΝΤ διέσωσαν την Ελλάδα με ένα πακέτο $146 δισ. Δεσμεύτηκαν μάλιστα να συστήσουν ένα ταμείο με περίπου $1 τρισεκατομμύριο ώστε να βοηθηθούν και άλλα κράτη αν κινδυνέψουν. Τέλος, η ΕΚΤ, αγοράζει τα ομόλογα κάποιων ασθενέστερων οφειλετών.

Ο σκοπός των παραπάνω κινήσεων είναι να κερδίσουν χρόνο. Οι αποτελεσματικές περικοπές θα τονώσουν την ανάπτυξη διασφαλίζοντας στις χρηματαγορές πως τα χρέη είναι ελέγξιμα και άρα δικαιολογούνται χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού. Αυτή είναι και η άποψη του νέου πρωθυπουργού της Βρετανίας David Cameron, ο οποίος δεσμεύτηκε να μειώσει τις κρατικές δαπάνες κατά 1/6 έως το 2015.

Η λιτότητα μεταμορφώνει την οικονομία και τη πολιτική. Η εποχή του κοινωνικού κράτους έδωσε, και η νέα εποχή τα παίρνει πίσω. Η προηγούμενη εποχή είχε στόχο τη μεγιστοποίηση της οικονομικής ανάπτυξης. Η  εποχή της λιτότητας έχει στόχο τη μείωση των οικονομικών απωλειών. Αυτά είναι τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι αναπτυγμένες οικονομίες. Ακόμη και το γερμανικό δημόσιο χρέος, ως ποσοστό της γενικότερης οικονομίας, είναι υψηλό, στο 73% το 2009.

Οι κυβερνήσεις πιέζονται από παντού. Χωρίς την εφαρμογή αντιλαϊκών περικοπών και φορολογικών αυξήσεων, τα διογκούμενα ελλείμματα μπορεί να πνίξουν τις οικονομίες τους. Αυτά όμως τα μέτρα απειλούν την οικονομική τους ανάπτυξη. Οι ΗΠΑ δεν εξαιρούνται. Τα χαμηλά επιτόκια απλά σημαίνουν πως οι χρηματαγορές δεν έχουν ακόμη στοχοποιήσει την Αμερική. Για αυτό και η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν θα πρέπει να θέσει σε κίνδυνο την ανάκαμψη προχωρώντας σε άμεσες περικοπές. Αυτό που πρέπει να κάνει είναι να δράσει πειστικά ώστε να αποφύγει τα μελλοντικά ελλείμματα. Η λιτότητα δεν είναι διασκεδαστική, αλλά το πόσο οδυνηρή είναι εξαρτάται από όλους μας.

Απ'το Newsweek, το είδα εδώ: antinews.gr