Ποιός θυμάται το Νίκο Πουλαντζά;

          

          της Calpicon Ltd

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ειδήσεις των τελευταίων ημερών ήταν η ανάδειξη του Εντ Μίλιμπαντ στην αρχηγία του Εργατικού κόμματος της Μ. Βρετανίας όταν μετά από εσωκομματικές εκλογές υπερίσχυσε με μικρή διαφορά του αδερφού του Ντέιβιντ Μίλιμπαντ! Στο άκουσμα του ονόματος Μίλιμπαντ, το μυαλό μου γύρισε αρκετά χρόνια πίσω στην εποχή των πολλών θεωρητικών συγκρούσεων ανάμεσα στον «ορθόδοξο» μαρξιστή Ράλφ Μίλιμπαντ, πατέρα των δυο υποψηφίων και το Νίκο Πουλαντζά.

Αλήθεια, ποιος θυμάται σήμερα το Νίκο Πουλαντζά και το έργο του; Κάνοντας μια σύντομη αναφορά, θυμίζω ότι ο Νίκος Πουλαντζάς ήταν θεωρητικός της πολιτικής κοινωνιολογίας. Τη δεκαετία του 1970, ο Πουλαντζάς ήταν μαζί με τον Λουί Αλτουσέρ, οι ηγετικές μορφές του «δομικού μαρξισμού». Ήταν από τους θιασώτες του ευρωκομμουνισμού, αλλά δε δίσταζε να ασκήσει δριμεία «αριστερή» κριτική στην πολιτική των δυτικών Κομουνιστικών-Ευρωκομμουνιστικών κομμάτων. Το τμήμα του θεωρητικού του έργου που αναφερόταν στο «κράτος» ήταν αυτό που τον έκανε ευρύτερα γνωστό.

Ο Πουλαντζάς δεν αποδεχόταν τη μαρξιστική θεωρία ότι το κράτος συνιστά όργανο ταξικής κυριαρχίας κι επιβολής. Ο Πουλαντζάς θεωρούσε το κράτος όργανο εξισορρόπησης των ταξικών ανταγωνισμών. Στόχος του σοσιαλισμού, τόνιζε, δεν έπρεπε να είναι η επαναστατική ήττα του κεφαλαιοκρατικού κράτους, αλλά η «ριζική μεταβολή» του. Η θέση του αυτή ήταν αδιανόητη για κάθε «ορθόδοξα» σκεπτόμενο μαρξιστή της εποχής και ο βασικός λόγος της έντονης διαφωνίας του με το Ράλφ Μίλιμπαντ που υποστήριζε πως το κράτος είναι ένας άκαμπτος μηχανισμός στην υπηρεσία της άρχουσας τάξης.

Ένα ερώτημα που εύλογα γεννάται, έχει να κάνει με το ποια θα ήταν σήμερα η κοσμοθεωρία του Νίκου Πουλαντζά, αν δε μας άφηνε πρόωρα το 1979. Κανείς δεν ξέρει με τον οδοστρωτήρα ιδεών που έχει επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση. Ίσως αν ζούσε σήμερα, να είχαμε και πάλι μια σύγχρονη προσέγγιση ρήξης και ανατροπής, αφού όπως πίστευε ο Νίκος Πουλαντζάς, «η αξία των θεωρητικοπολιτικών κειμένων συνίσταται και στο γεγονός ότι φέρουν τη σφραγίδα της συγκυρίας μέσα στην οποία έχουν γραφεί»! Ίσως πάλι να βρισκόταν και σήμερα ένας αντίστοιχος Ράλφ Μίλιμπαντ να θεωρεί τον Πουλαντζά ρεφορμιστή… Ίσως…

Το κείμενο αυτό γράφτηκε για να θυμίσει σε όλους όσους σήμερα βρίζουν ή γελάνε πικρόχολα όταν παρακολουθούν τις ειδήσεις των 8 ή τα «πάνελ» της ΤV, ότι υπήρχαν και εποχές που οι κουβέντες και οι συζητήσεις ήταν προϊόντα σκέψης με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι τα νούμερα. Το αν αυτός ο τρόπος δημιουργίας απόψεων ήταν ουσιαστικός ή απλά εκτός πραγματικότητας, εκεί που έχουμε φτάσει σήμερα, ειλικρινά πιστεύω ότι δεν έχει και μεγάλη σημασία.

protagon.gr