Ο νεοθωμανισμός συναντά τα όριά του

Τα νέα στοιχεία για το ποιος χρησιμοποίησε χημικά όπλα στην Συρία ανατρέπουν τα στερεότυπα με τα οποία δικαιολογήθηκε η εισβολή στο Ιράκ του και δικαιώνει όσους χειρίστηκαν με μετριοπάθεια την παρόξυνση της κρίσης στη Μέση Ανατολή. Ο βετεράνος ερευνητής Seymour M. Hersh συγκροτεί μια πειστική εξήγηση για το πώς απετράπη η αμερικανική επέμβαση στη Συρία, σύμφωνα με όσα δημοσίευσε στο London Review of Books.

Με λίγα λόγια, δικαιώνονται ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα και ο Ρώσος ηγέτης Βλαντιμίρ Πούτιν, οι οποίοι κατόρθωσαν να συνεννοηθούν, ο καθείς για τους δικούς του λόγους, και να αποτρέψουν τη γενίκευση της σύρραξης στη Συρία.

Ο πρόεδρος Ομπάμα αξιοποίησε προφανώς τις πληροφορίες των αμερικανικών υπηρεσιών, αλλά και το σχετικό υλικό που συνέλεξαν βρετανικές και ρωσικές υπηρεσίες, και οι ερευνητές του ΟΗΕ. Επιπροσθέτως, αφουγκράστηκε επιτυχώς το πολιτικό κλίμα που όρισε η βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων με την ιστορική απόφασή της για μη επέμβαση· άκουσε δηλαδή το μετρημένο μήνυμα που έστειλαν οι παραδοσιακοί Βρετανοί σύμμαχοι. Σε αυτή τη φάση οι Βρετανοί έπραξαν εντελώς αντίθετα από τον πρώην πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ, ο οποίος είχε παραπλανήσει εσκεμμένως τον βρετανικό λαό για τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν, οδηγώντας τη χώρα του στα πολεμικά μέτωπα του Ιράκ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος συνέπλευσε επίσης με την εκφρασμένη βούληση των Ρώσων, οι οποίοι έχουν τα δικά τους γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή, για αποτροπή της γενικευμένης σύρραξης. Αλλά δεν εισάκουσε τις θερμές και ιδιοτελείς εισηγήσεις του Τούρκου ηγέτη Ταγίπ Ερντογάν για γενικευμένη επέμβαση εναντίον του Σύρου Προέδρου Ασαντ.

Οι αποκαλύψεις για τον υπονομευτικό ρόλο της τουρκικής ΜΙΤ στη συριακή κρίση και την τουρκική βοήθεια προς τους τζιχαντιστές άτακτους, φέρνουν σε δύσκολη θέση τον Ερντογάν και αποδυναμώνουν το σχέδιό του να αναδειχθεί η Τουρκία σε μοναδική ισχυρή περιφερειακή δύναμη και ρυθμιστή της ευρύτερης αραβικής και ισλαμικής περιοχής μαζί με τις υπερδυνάμεις. Η νεοθωμανική γεωπολιτική των Ερντογάν-Νταβούτογλου δέχεται πλήγματα στο εξωτερικό μέτωπο, έτσι όπως διαμορφώνεται η κατάσταση στη Συρία, αλλά και μετά την ιστορικής σημασίας προσέγγιση ΗΠΑ και Ιράν. Η αμερικανική ηγεσία δεν βάζει πια όλα τα αυγά της στο καλάθι ενός περιφερειακού συμμάχου, και σίγουρα όχι στο καλάθι της Τουρκίας.

Ο έως πρόσφατα πανίσχυρος Ερντογάν δεν βλέπει μόνο απώλειες στο εξωτερικό μέτωπο. Στο εσωτερικό αντιμετωπίζει, αφενός, κάμψη του τουρκικού οικονομικού θαύματος και φυγή κεφαλαίων, αφετέρου, τη λυσσώδη αντιπαράθεση του πρώην συμμάχου του νεοϊσλαμιστή ηγέτη Φετουλάχ Γκιουλέν, αλλά και τη σταθερή και αυξανόμενη αντίδραση των μορφωμένων μεσοστρώματων των μητροπόλεων απέναντι στον νεοθωμανικό δεσποτισμό.

Ο πόλεμος στη Συρία, η προσέγγιση του Ιράν, η κρίση στην Ουκρανία, η μακρά αστάθεια σε Αίγυπτο και Λιβύη, συμβαίνουν λίγο-πολύ στα όρια της Ευρώπης. Αφορούν την Ευρώπη· είτε σαν οιονεί φεντεραλιστικό σύστημα με γεωπολιτικά και γεωοικονομικά συμφέροντα, είτε επειδή επηρεάζονται άμεσα τα όμορα κράτη-μέλη. Η Ελλάδα είναι ένα τέτοιο κράτος που επηρεάζεται άμεσα και πολλαπλώς.

Νίκος Ξυδάκης