ΗΠΑ-Ιράν: Ιστορική ευκαιρία για ειρήνη

Ιδιαίτερα κρίσιμη είναι η σημερινή ημέρα για την ελπίδα επίλυσης ενός από τα πλέον ακανθώδη ζητήματα που ταλανίζουν τη διεθνή διπλωματία εδώ και χρόνια, με σημαντικότατες άμεσες και έμμεσες συνέπειες στα πολιτικά, στρατιωτικά, εμπορικά και οικονομικά δεδομένα της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής.

Γράφει:  Μαριλίζ Φασουλοπούλου

Και μιλάμε βέβαια για το Ιράν και την πιθανότητα βελτίωσης των λίαν προβληματικών σχέσεων της χώρας με τις ΗΠΑ, και τη δυτική κοινότητα ευρύτερα.

Πραγματικά, η σημερινή συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των ΗΠΑ και του Ιράν, Τζον Κέρι και Τσαβάντ Ζαρίφ, παρουσία εκπροσώπων της λεγόμενης ομάδας Ρ5+1 (ήτοι Γερμανία, ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Γαλλία, Βρετανία), στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, έχει χαρακτηριστεί από τους διεθνείς αναλυτές ως ιστορικό γεγονός. Άλλωστε, ανεξάρτητα από το βαθμό επιτυχίας της, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα τεράστιο βήμα μπρος, αν λάβουμε υπόψη ότι είναι η πρώτη επαφή τους σε ανώτατο διπλωματικό επίπεδο από το 1979, από την ισλαμική επανάσταση και τα αιματηρά γεγονότα στην αμερικανική πρεσβεία.

Στροφή στην ήπια διπλωματία

Δεν είναι τυχαίο ότι παρά το γεγονός πως καλό είναι να μην καλλιεργούμε υπερβολικές προσδοκίες για τη πρόοδο που μπορεί να επιτευχθεί, μετά από τόσα χρόνια βαθύτατης έχθρας και καχυποψίας, τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στη Τεχεράνη επικρατεί ένα κλίμα αδημονίας, ενώ οι φίλοι και εχθροί τους στη περιοχή, καθώς και τα εταιρικά συμφέροντα που εμπλέκονται, βρίσκονται κυριολεκτικά στην …τσίτα, περιμένοντας να δουν τι μέλλει γενέσθαι, και που τελικά μπορεί να οδηγήσει αυτή η αιφνίδια στροφή της νέας ηγεσίας της Τεχεράνης σε μια στρατηγική ήπιας διπλωματίας.

Ήδη από τις πρώτες ημέρες που ανέλαβε καθήκοντα, αντικαθιστώντας τον αμφιλεγόμενο Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ, ο μετριοπαθής Χασάν Ρουχανί έκανε απόλυτα σαφή τη πρόθεση του να εγκαταλείψει τη σκληροπυρηνική ρητορική, αλλά και τακτική, του παρελθόντος. Επέλεξε για υπουργό Εξωτερικών έναν εκλεπτυσμένο διπλωμάτη που πιστεύει στη δύναμη της επικοινωνίας και στη γλώσσα της διπλωματίας, προειδοποίησε το στρατιωτικό κατεστημένο (και δη, τους πανίσχυρους Φρουρούς της Επανάστασης) να μείνει εκτός πολιτικής, ευχήθηκε καλή πρωτοχρονιά στους Εβραίους, και πήρε τον επίμαχο φάκελο του πυρηνικού προγράμματος στα χέρια του, στέλνοντας το μήνυμα ότι δεν θα δεχτεί παραινέσεις και πιέσεις. Και βέβαια κατόρθωσε να αποσπάσει την υπερπολύτιμη υποστήριξη του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη της χώρας, του Αλί Χαμενεί, η έγκριση του οποίου σε μια πιο ευέλικτη πολιτική, του έλυσε τα χέρια.

Θετική διάθεση με …αστερίσκους

Η άφιξη του Ιρανού προέδρου στη Νέα Υόρκη, για τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, και η σημερινή συνάντηση του Ζαρίφ με την ομάδα Ρ5+1 αποτελεί την κλιμάκωση της νέας αυτής τακτικής επαναπροσέγγισης, απέναντι στην οποία η Δύση είναι μεν επιφυλακτική, αλλά προφανώς όχι αρνητική. Τα μηνύματα, άλλωστε, που αντάλλαξαν μέσα από τις ομιλίες τους ο Μπάρακ Ομπάμα και ο Χασάν Ροχανί έδωσαν το στίγμα της αλλαγής.

Πραγματικά, μπορεί η πολυπόθητη συνάντηση Ομπάμα-Ροχανί, την οποία περίμεναν με ελπίδα πολλοί, να μην πραγματοποιήθηκε τελικά, και οι δύο πλευρές να απέφυγαν να οργανώσουν ακόμη και μια συμβολική χειραψία μεταξύ των δύο ηγετών μπροστά στις κάμερες, όμως η αίσθηση ότι κάτι φαίνεται να αλλάζει προς το καλύτερο στις ιρανο-αμερικανικές σχέσεις είναι διάχυτη στην ατμόσφαιρα.

Στην ομιλία του ενώπιον της ολομέλειας, ο κ.Ομπάμα εμφανίστηκε έτοιμος να δώσει μια ευκαιρία στη διπλωματία και στο άνοιγμα που έχει κάνει εσχάτως η Τεχεράνη. Αν και βεβαίως ξεκαθάρισε ότι η πρόθεση αυτή θα πρέπει να συνοδευτεί από απτά βήματα προόδου στο ακανθώδες θέμα της διαμάχης για τα πυρηνικά του Ιράν. Αντιστοίχως, ο Ιρανός πρόεδρος, στη δική του ομιλία, δήλωσε επίσης έτοιμος για διαπραγματεύσεις, χωρίς καθυστερήσεις, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και να ελαχιστοποιηθούν οι ασάφειες. Όμως, επανέλαβε ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν και παραμένει για ειρηνικούς σκοπούς.

Νευρικότητα στο Κογκρέσο

Η προοπτική προόδου, όσο θεμιτή και αν φαντάζει, έχει προκαλέσει ένα κλίμα νευρικότητας σε διάφορους κύκλους. Για παράδειγμα, στους κόλπους του Κογκρέσου επικρατεί έντονος σκεπτικισμός ανάμεσα στους νομοθέτες και των δύο κομμάτων, όχι μόνο ως προς τις προθέσεις της Τεχεράνης αλλά και την αντίδραση και τους χειρισμούς του Λευκού Οίκου. Άλλωστε, μετά από όσα έγιναν στο Συριακό, το γόητρο του Αμερικανού προέδρου έχει πληγεί και αυτό σημαίνει ότι πρακτικά θα είναι σε δυσχερέστερη θέση να προσπαθήσει να «πουλήσει» στο Κογκρέσο μια πιθανή χαλάρωσης της γραμμής της Ουάσιγκτον έναντι της Τεχεράνης. Και βέβαια μην ξεχνάμε ότι η δύναμη για την άρση των κυρώσεων, αν ποτέ φτάσουμε σε αυτό, βρίσκεται στα χέρια των βουλευτών.

Τα συμφέροντα που διαταράσσονται

Με νευρικότητα παρακολουθούν τις εξελίξεις και οι σύμμαχοι των Αμερικανών στη περιοχή, με πρώτο και κυριότερο το Ισραήλ. Το Τελ Αβίβ θεωρεί μη διαπραγματεύσιμο το ζήτημα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, και ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου προσωπικά έχει επενδύσει πολλά σε πολιτικό επίπεδο στην υιοθέτηση μιας σκληρής γραμμής προς τη Τεχεράνη. Δεν είναι τυχαίο ότι το μήνυμα του είναι ότι η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μετριάσει τη πίεση της προς το Ιράν.

Ανάλογη ανησυχία για τις εξελίξεις εκφράζει και η Σαουδική Αραβία, που αποτελεί παραδοσιακά μεγάλο πολιτικό ανταγωνιστή του Ιράν. Αν για παράδειγμα η Τεχεράνη καταφέρει να κρατήσει το πυρηνικό της πρόγραμμα τότε το προφίλ της Σαουδικής Αραβίας ως περιφερειακής δύναμης θα υποβαθμιστεί στα μάτια των αραβικών χωρών. Και το ίδιο βεβαίως ισχύει για τα στρατιωτικά συμφέροντα, τα πετρελαϊκά συμφέροντα και τους κερδοσκόπους που ωφελούνται από την διατήρηση της έντασης στη περιοχή, που επιθυμούν το πάμπλουτο Ιράν να παραμένει υπό τη πίεση των κυρώσεων, να παραμένει πολιτικά απομονωμένο και να μην μπορεί να πουλήσει όσο πετρέλαιο και φυσικό αέριο επιθυμεί στην ανοιχτή αγορά.

http://www.fmvoice.gr/