Ευρωθατσερισμός

Αν ζούσε η Θάτσερ, θα έφριττε. Ίσως να είχε ήδη φρίξει, κι ίσως το εγκεφαλικό που την έπληξε να οφειλόταν σε όσα είχε δει κι είχε ακούσει. Αυτό που τόσο μίσησε, αυτό που έθεσε ως σκοπό της ζωής της να αποδυναμώσει, να πετσοκόψει, να συντρίψει, να λεηλατήσει, αυτό το βδελυρό κατασκεύασμα, το κράτος, έχει επανέλθει στο προσκήνιο με μια τρομακτική πολιτική πυκνότητα, με μια πρωτοφανή ωμή δύναμη που καταπνίγει κάθε έννοια ατομικής πρωτοβουλίας και ευθύνης.

Μήπως τα λέω μπερδεμένα κι αντιφατικά; Μήπως κάτι δεν έχω καταλάβει; Αφού ό,τι κρατικό πωλείται, ότι δημόσιο ιδιωτικοποιείται, ό,τι συλλογικό κονιορτοποιείται, πού είδα το κράτος κραταιό και ακατανίκητο;

Ό,τι βλέπω εγώ ενδεχομένως να το είχε δει κι η Θάτσερ (να εξηγούμαι: μου είναι εξίσου απεχθές το ίχνος της στην ιστορία, όπως στην πλειοψηφία των ανθρώπων που έχουν υποφέρει από την πολιτική της κληρονομιά) σε όσα συντελούνται στην Ε.Ε. προκαλώντας αλλεργία στον συντηρητικό επίγονό της, τον Κάμερον. Στην Ε.Ε. και ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη εξελίσσεται μια πρωτοφανής στην ιστορία συγκέντρωση κρατικής ισχύος ( έστω κι αν αυτό προϋποθέτει την κατάλυση της κρατικής ισχύος 27 άλλων χωρών). Μια συγκέντρωση ισχύος συγκρίσιμη ίσως μόνο με τη ρωμαϊκή ή τη βυζαντινή αυτοκρατορία.

Ακούγεται παράδοξο, αλλά φαίνεται ότι ο θατσερισμός πέφτει θύμα της ίδιας της ιστορικής του επιτυχίας ως προς τον κατεξοχήν διακηρυγμένο του στόχο. Η συρρίκνωση του κράτους στους κοινωφελείς και δημόσιου συμφέροντος τομείς, πέρα από τις παταγώδεις αποτυχίες που τη συνόδευσαν, απαίτησε ακόμη και στην ίδια τη θατσερική Βρετανία μια χωρίς προηγούμενο επιστράτευση του κράτους, ιδιαίτερα των κατασταλτικών, στρατιωτικών και νομοθετικών του βραχιόνων: χωρίς την Αστυνομία δεν θα συντρίβονταν τα συνδικάτα. Χωρίς τον στρατό, την αποικιοκρατική διπλωματία και τους πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς δεν θα απογειώνονταν οι παραγγελίες και η κερδοφορία των πολεμικών βιομηχανιών. Χωρίς τα σμήνη γραφειοκρατών νέου τύπου, τους νομοτέχνες, τους μάνατζερ που αποίκισαν κάθε πτυχή της κρατικής μηχανής δεν θα επιτυγχανόταν το ξήλωμα του κοινωνικού κράτους, η απορύθμιση κάθε νομοθετικού πλαισίου εποπτείας και προστασίας του δημόσιου συμφέροντος. Ουσιαστικά, η Θάτσερ δεν συρρίκνωσε πραγματικά το κράτος. Απλώς το ιδιωτικοποίησε σε κάθε κερδοφόρο τομέα του. Κι αυτό χωρίς επιτυχία πάντα, και κατά κανόνα με κόστος πολύ υψηλότερο από τις ίδιες τις κρατικές δαπάνες (συμπεριλαμβανομένης της μίζας).

Παρ’ ότι η Θάτσερ μίσησε το ευρώ και φθονούσε κάθε απόπειρα ενοποίησης και ομοσπονδιοποίησης της Ε.Ε., οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες της Ε.Ε. και του ευρώ λάτρεψαν και τη Θάτσερ και τις ιδέες της. Δανειζόμενοι, όμως, το νεοφιλελεύθερο πείραμά της στο πεδίο της συρρίκνωσης του κράτους και της απόσυρσής του από τα δημόσια αγαθά, χρεώθηκαν και τους επαχθείς «τόκους» αυτού του πειράματος. Για να οργανωθεί η απορύθμιση της μεγάλης αγοράς των 500 εκατομμυρίων καταναλωτών, για να εξασφαλισθεί η μέγιστη δυνατή ομογενοποίηση της δημοσιονομικής συμπεριφοράς των κυβερνήσεων, για να είναι δυνατή η ακώλυτη και ταχεία κίνηση των κεφαλαίων και για επιτευχθεί ενοποίηση των νομισματικών πολιτικών- πρακτικά μέσω του ευρώ-, χρειάζεται να συγκροτηθεί ένα υπερκράτος με επίσημη έδρα της Βρυξέλλες, με συμπρωτεύουσα τη Φρανκφούρτη και με μια πολυάνθρωπη, πανάκριβη και πανίσχυρη γραφειοκρατία. Αν η Ευρωζώνη αντέξει τις ποικίλες εθνικές και κοινωνικές αντιθέσεις που προκαλεί το εγχείρημα και δεν αποσυντεθεί, θα εξελιχθεί σε ένα υπερκράτος με δύο εφαπτόμενους πόλους εξουσίας: ο ένας, με κέντρο αναφοράς την Κομισιόν, θα ασκεί τη διακυβέρνηση της ευρωπαϊκής ενδοχώρας, με τις εθνικές κυβερνήσεις σε ρόλους υφισταμένων διευθύνσεων που υποχρεούνται απλώς να αποδίδουν απολογισμό πεπραγμένων. Ο άλλος, με κέντρο την «ανεξάρτητη» Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θα ελέγχει την πιο συμπυκνωμένη εκδοχή του πλούτου, το χρήμα, και μέσω της εποπτείας στις τράπεζες, τα περισσότερα υλικά και άυλα περιουσιακά στοιχεία της Γηραιάς Ηπείρου. Κι οι δυο πόλοι μαζί θα ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού της Ευρωζώνης, δημόσιου και ιδιωτικού.

Παρ’ ότι στο εγχείρημα του ευρώ έβαλε πλάτη ένα συνονθύλευμα ιδιωτικών συμφερόντων υπεράνω εθνικότητας που έβλεπε στο κοινό νόμισμα το κλειδί του παραδείσου της αειφόρου κερδοφορίας, η διατήρησή του συνεπάγεται «θυσίες». Στη νέα υπερεθνική δομή που διαμορφώνεται, είναι αδύνατο να διασωθούν όλα τα «εθνικά πλεονεκτήματα» των εγχώριων επιχειρηματικών και οικονομικών ελίτ, τα ιδιαίτερα προνόμια, τα φέουδα αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης. Η καταστροφή κεφαλαίου που συνεπάγεται η διαχείριση της κρίσης του ευρώ για να επιτευχθεί μια «δημιουργική επανεκκίνηση» έχει τα θύματά της. Θα μείνουν λιγότερες τράπεζες να ελέγξουν τη ροή του χρήματος, λιγότερες επιχειρήσεις να ελέγξουν την παραγωγή και διανομή αγαθών, την παροχή προμηθειών και υπηρεσιών στο υπερκράτος. Αυτή η διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής», εγγεγραμμένη στο DNA του καπιταλισμού από καταβολής του, στην αγορά των 27 και στη νομισματική ένωση των 17 δεν μπορεί παρά να περάσει από φίλτρα γεωπολιτικής ισχύος. Που σημαίνει ότι οι γερμανικοί επιχειρηματικοί κολοσσοί, μαζί με μερικούς ομοειδείς ομίλους από τις χώρες του σκληρού πυρήνα του ευρώ, θα έχουν τον πρώτο λόγο όχι μόνο στη συγκεντροποίηση κεφαλαίων και περιουσιακών στοιχείων, αλλά και στη διαμόρφωση των θεσμών του υπερκράτους. Το να οραματίζεται κανείς ότι η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη θα μεταμορφωθούν σε διακρατικές ενώσεις αλληλεγγύης και ίσης κατανομής βαρών και ευκαιριών είναι σαν να πιστεύει ότι οι γερμανικές τράπεζες και βιομηχανίες θα δεχθούν να συρρικνωθούν δραστικά, όπως εξαναγκάστηκαν για παράδειγμα να αυτο-ακρωτηριαστούν οι κυπριακές τράπεζες εν μια νυκτί.

Για να ξαναγυρίσουμε στη Θάτσερ, η λειτουργία αυτού του ομοσπονδιακού μορφώματος στην Ευρώπη με τους όρους που περιγράψαμε, παρ’ ότι διατηρεί τον κοινωνικό πυρήνα του θατσερισμού, την αποθέωση του ιδιωτικού συμφέροντος, ταυτόχρονα προϋποθέτει μια πανίσχυρη κεντρική εξουσία. Δηλαδή, αυτό που υποτίθεται ότι απεχθάνονταν η «σιδηρά κυρία» και οι «χάλκινοι κύριοι» που λειτουργούν ως επίγονοί της στην Ευρώπη. Η συνοχή του υπερκράτους απαιτεί και την κατασταλτική του λειτουργία απέναντι σε κάθε μορφή αντίστασης, είτε αφορά τους πληβείους της Γιουρολάνδης είτε τους πατρικίους των καντονιών και των αποικιών της, τους εθνικούς εγωισμούς και ανταγωνισμούς τους. Η τρόικα που έχει ήδη αποικίσει το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού Νότου λειτουργεί ήδη σαν ένα είδος οικονομικής, κοινωνικής και ιδεολογικής αστυνομίας. Κι είναι ένα ερώτημα αν στο επόμενο βήμα της επικουρείται από μια κανονική, ένοπλη αστυνομία ή στρατό, αν και τα μέτρα που επιβάλει συχνά είναι αποτελεσματικότερα από συμβατικούς βομβαρδισμούς. Διόλου τυχαία, αρκετοί ευρωκράτες, παρά τη ρητορική περί δημοκρατίας και δικαιωμάτων, βλέπουν με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τα απολυταρχικά σχήματα διακυβέρνησης του κινεζικού ή του ρωσικού καπιταλισμού, σε σχέση με τη χαλαρή ομοσπονδιακή χαλαρότητα των ΗΠΑ. Το αποτέλεσμα είναι η συναίνεση, διακρατική ή κοινωνική, με την οποία πορευόταν ως τώρα το ευρωπαϊκό σκάφος, να αντικαθίσταται ραγδαία από την πυγμή των ηγεμόνων της και την αυταρχική τους επιρροή στο ευρωπαϊκό υπερκράτος.

Έτσι, στο πολιτικοοικονομικό υβρίδιο του ευρωθατσερισμού που ηγεμονεύει στην Ευρώπη έχει απομείνει μόνο το θεωρητικό κέλυφος του νεοφιλελευθερισμού που ορκιζόταν ότι είναι αλλεργικός στο κράτος. Εντός του κελύφους επωάζεται ένας κρατισμός ασύλληπτων διαστάσεων, που καταπνίγει κάθε έννοια ατομικής, συλλογικής ή εθνικής ελευθερίας και ευθύνης. Οι ιστορικοί του μέλλοντος είναι απίθανο να καταπιαστούν με τις βυζαντινές λεπτομέρειες που διαμόρφωσαν αυτό το αυταρχικό υπερκράτος των 500 εκατομμυρίων υπηκόων. Το πιο πιθανό είναι ότι θα καταπιαστούν με τον γρίφο πώς σ’ αυτή τη γερμανική αυτοκρατορία συντέθηκαν ο αντικρατισμός μιας Βρετανίδας, της Θάτσερ, και ο κρατισμός μιας Γερμανίδας, της Μέρκελ. Και μάλιστα χωρίς τη Βρετανία…

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

6 Οκτωβρίου 1987

Επιτέλους, μια ακόμη πλήρης συνεδρίαση της Επιτροπής Αναθεώρησης, η πρώτη μετά τη νίκη της Μάργκαρετ τον Ιούνιο. Η πρώτη Λευκή Βίβλος ολοκληρώθηκε και θ’ αρχίσουμε να επεξεργαζόμαστε τη δεύτερη και την τρίτη. 
Οι επόμενες μεταρρυθμίσεις θα είναι ριζικότερες. Επιτέλους, φτάνουμε στην ουσία. Για να υπενθυμίσω σε όλους ποιες είναι οι προτεραιότητες, κόλλησα στον τοίχο μια ανακοίνωση με μεγάλα γράμματα. Γράφει: 
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ
ΕΠΙΛΟΓΗ
Αποφάσισα να υιοθετήσω μια αυστηρή τακτική με τη λέξη «νοσοκομείο». Η λέξη αυτή δεν επιτρέπεται πια στις συζητήσεις: στο εξής τα αποκαλούμε «μονάδες παροχής». Κι αυτό γιατί μοναδικός σκοπός τους, στο μέλλον, θα είναι να παρέχουν υπηρεσίες τις οποίες θα αγοράζουν απ’ αυτά οι υγειονομικές Αρχές και οι γιατροί μέσω συνομολογημένων συμβολαίων. Το νοσοκομείο γίνεται κατάστημα, η περίθαλψη γίνεται εμπόρευμα, τα πάντα λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες των επιχειρήσεων: να παράγεις πολύ και να πουλάς φθηνά. Η υπέροχη απλότητα αυτής της ιδέας με αφήνει άναυδο.

Τζόναθαν Κόου, «Τι ωραίο πλιάτσικο!»

KΙΜΠΙ

Επενδυτής, 13/4/2013 via http://aristeroblog.gr