Οι ιδέες της κρίσης, το κατεστημένο και η Αριστερά

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΙΟΥΛΟΥ*

 

Ο Μ. Friedman, στον πρόλογο του 1982, για το βιβλίο του «Καπιταλισμός και Ελευθερία»¹, παρατηρεί ότι η αδράνεια -η τυραννία του status quo- χαρακτηρίζει τις διευθετήσεις τόσο στις ιδιωτικές όσο και στις κρατικές υποθέσεις. Και συνεχίζει: «Μόνο μια κρίση -πραγματική ή έστω θεωρούμενη ως κρίση- φέρνει πραγματική αλλαγή. Μόλις μια τέτοια κρίση παρουσιαστεί, οι δράσεις που θα ληφθούν θα βασιστούν στις ιδέες που θα περιφέρονται τριγύρω. Αυτή, πιστεύω, είναι και η βασική μας λειτουργία: να αναπτύσσουμε εναλλακτικές πολιτικές, να τις διατηρούμε ζωντανές και διαθέσιμες μέχρι τη στιγμή που το πολιτικά αδύνατο θα έχει γίνει πολιτικά αναπόφευκτο».

Η συνέχεια είναι γνωστή. Οι ιδέες για τις οποίες μιλάει ο Friedman είναι οι νεοφιλελεύθερες ιδέες για την οικονομία και το κράτος, οι οποίες συνοπτικά αναφέρονται στον περιορισμό του κράτους, στις ιδιωτικοποιήσεις, στην πλήρη απελευθέρωση των αγορών (ειδικά των χρηματοπιστωτικών) και στην απορρύθμιση των εργασιακών. Οι ιδέες αυτές κυριάρχησαν και εφαρμόστηκαν από την περίοδο της κρίσης της δεκαετίας του 1970 και μετά και τελικά οδήγησαν στην κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού το 2008.

Σύμφωνα με το θεωρητικό σχήμα του Friedman, θα ανέμενε κανείς να αναδυθούν στη δημόσια συζήτηση εναλλακτικές ιδέες και πολιτικές, οι οποίες με τη σειρά τους θα μετουσιώνονταν σε ένα πλαίσιο θεσμών που θα δημιουργούσαν τις συνθήκες για την έξοδο από την κρίση και για μια διαφορετική συγκρότηση της οικονομίας και του κράτους. Οι ιδέες όμως που κυριαρχούν στη συζήτηση, τόσο για την κατανόηση όσο και για την υπέρβαση της κρίσης, είναι οι ίδιες ακριβώς νεοφιλελεύθερες ιδέες που χαρακτήρισαν την πορεία προς την κρίση.

Συμβαίνει, άραγε, αυτό γιατί δεν έχουν «αναπτυχθεί και διατηρηθεί ζωντανές και διαθέσιμες» εναλλακτικές ιδέες και πολιτικές ή μήπως γιατί το πολιτικό και οικονομικό status quo διατηρεί τη δυνατότητά του να καθορίζει την πολιτική ατζέντα σε εθνικό, αλλά και διεθνές επίπεδο και με αυτόν τον τρόπο να αποκλείει τη συζήτηση και την προώθησή τους;

Είναι προφανές ότι εναλλακτικές ιδέες και πολιτικές είναι και ζωντανές και διαθέσιμες και προέρχονται από την Αριστερά. Η αδυναμία τους να διαταράξουν την αδράνεια οφείλεται στον συσχετισμό δυνάμεων που στηρίζουν το πολιτικό, οικονομικό και ακαδημαϊκό κατεστημένο.

Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη, η Αριστερά, σήμερα, να επικεντρωθεί στον διπλό στόχο της ανάδειξης των ιδεών της και της κατάλυσης του status quo. Θα πρέπει, δηλαδή, να αναδειχθούν οι αξίες μέσω των οποίων συγκροτούνται οι προοδευτικές αριστερές ιδέες, η ελευθερία, η συμμετοχική δημοκρατία, η αλληλεγγύη, η συνεργασία, η ισότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη και παράλληλα να δημιουργηθεί η αντίστοιχη πολιτική διάσταση που θα αμφισβητεί το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο.

Οι εξελίξεις στη χώρα μας, μετά τις εκλογές του Ιουνίου, αποτελούν ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Παρά τη δημιουργία κυβέρνησης, η οποία συνεχίζει την εφαρμογή των καταστροφικών μνημονιακών πολιτικών, η σημασία των ιδεών της ριζοσπαστικής Αριστεράς και οι πολιτικές ανατροπής του status quo αποτυπώνονται στην εκλογική δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ.

Η δυναμική αυτή, μέσα από τον κοινοβουλευτικό ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης που θα ασκήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί τελικά να δώσει την ώθηση στις προοδευτικές αξίες και τις αντίστοιχες εναλλακτικές ιδέες και πολιτικές έτσι ώστε το πολιτικά αδύνατο, η κυβέρνηση της Αριστεράς, να γίνει πολιτικά αναπόφευκτο.

1. Friedman, Milton (2002) Capitalism and Freedom: 40th Anniversary Edition, Chicago and London, The University of Chicago Press.

* Ο Γιώργος Γιούλος είναι κοινωνιολόγος, γενικός γραμματέας της ΟΣΥΠΕΣΔΔΑ

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=702155