Wolfgang Münchau
Φτάσαμε στη διακλάδωση, στο σημείο όπου πρέπει να ληφθούν αποφάσεις. Αν η Ελλάδα υποχρεωνόταν να εγκαταλείψει το ευρώ, η ευρωζώνη θα μεταλλασσόταν από νομισματική ένωση σε χαλαρή ζώνη με ενιαίο νόμισμα. Μετά πιστεύω ότι θα ακολουθούσε μαζική απόσυρση ξένων επενδύσεων, πιστωτική αποστράγγιση και μεγάλη σταθερή διολίσθηση της οικονομικής παραγωγής. Δεν υπάρχει τρόπος ώστε να αντέξει η ευρωζώνη ένα τέτοιο σοκ ακέραιη. Οι επιπτώσεις της απόσυρσης θα είναι καταστροφικές και για την Ελλάδα.
Στην άλλη κατεύθυνση βρίσκεται η δημοσιονομική ένωση. Αν όμως πρόκειται να σώσει την ευρωζώνη, θα πρέπει να περιέχει τα τέσσερα παρακάτω στοιχεία. Δεν χρειάζεται να εισαχθούν όλα αμέσως, παρ' όλα αυτά οι ηγέτες της θα πρέπει να δεσμευθούν σε αυτά.
Πρώτον, ένα ταμείο εγγυήσεων για όλη την ευρωζώνη με ομόφωνη εγγύηση ότι οι καταθέσεις θα πρέπει να ξεπληρωθούν σε ευρώ, ακόμη κι αν μια χώρα φύγει από αυτήν.
Δεύτερον, μια εταιρία τραστ που θα χρηματοδοτείται από την ευρωζώνη με εξουσία για εκκαθαρίσεις τραπεζών, χωρίς εθνικό βέτο. Είναι πολύ σημαντικό να περιλαμβάνει όλες τις τράπεζες, όχι μόνο τις μεγαλύτερες, αφού οι πιο ευάλωτες τυχαίνει να είναι οι δευτεροκλασάτες, όπως η ισπανική Bankia. Το τραστ θα πρέπει να συνοδεύεται από περαιτέρω συγκέντρωση της ρύθμισης και επόπτευσης των τραπεζών.
Τρίτον, ένα κατάλληλο ομόλογο ευρωζώνης που θα καλύψει μεγάλο τμήμα των νέων και των σε κυκλοφορία χρεών. Θα πρέπει να γίνει μερική μεταφορά της δημοσιονομικής ανεξαρτησίας από το κράτος-μέλος στο κέντρο. Σε ιδανική περίπτωση, η νέα δημοσιονομική ένωση θα έχει επίσης ρυθμιστικές εξουσίες στις αγορές εργασίας και προϊόντων.
Τέταρτον, αλλαγή των αρμοδιοτήτων της ΕΚΤ, ώστε να περιλαμβάνουν συγκεκριμένη ευθύνη για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να καθιστούν σαφές ότι η ΕΚΤ δεν έχει περιορισμούς στη διενέργεια επιχειρήσεων στη δευτερογενή αγορά για να πετύχει τους στόχους της.
Για τα σημεία 1 και 2 χρειάζεται νομοθεσία, αλλά όχι αλλαγές στις ευρωπαϊκές συνθήκες και θα πρέπει να εφαρμοστούν αμέσως. Για τα σημεία 3 και 4 αρκεί να δηλωθεί η σαφής πρόθεση τώρα και να ξεκινήσει η διαδικασία μεταβολής της συνθήκης, η οποία θα πάρει χρόνο.
Στο δείπνο τους, την περασμένη Τετάρτη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να μη βρήκαν μια λύση, αλλά για πρώτη φορά από τότε όπου ξέσπασε η κρίση τουλάχιστον συζήτησαν ουσιώδη μέτρα για λύσεις, όπως ομόλογα ευρωζώνης και ασφάλιση καταθέσεων. Την Τετάρτη το βράδυ, σταμάτησαν για να σκεφτούν. Το πρόβλημα είναι ότι ίσως έχουν αργήσει πολύ. Ίσως δεν είναι δυνατόν να συμφωνηθεί μια τέτοια πορεία, δεδομένου ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες αντιστάσεις να καμφθούν.
Τι θα συμβεί αν η Ελλάδα μείνει στην ευρωζώνη, αλλά δεν συμφωνηθεί πλήρως η παραπάνω λίστα;
Στην πρώτη περίπτωση, η χώρα θα κάνει στάση πληρωμών εντός της προστασίας της διάσωσης το 2013 ή το 2014. Τότε, η Ισπανία θα ζητήσει πρόγραμμα υπό το ESM για να αντιμετωπίσει την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού κλάδου. Τελικώς θα πρέπει να γίνει κοινή ανάληψη και αυτής της υποχρέωσης. Δεδομένου ότι η Ιταλία είναι χρεοκοπημένη με τα ισχύοντα επιτόκια, θα πρέπει και αυτή να ενταχθεί στο ESM. Για να γίνει αυτό, το πρόγραμμα θα πρέπει να αυξηθεί από τα 500 δισ. στα 2-3 τρισ. ευρώ. Στο μέλλον, οι υποχρεώσεις του ESM θα μοιραστούν ανάμεσα σε ένα ταμείο εκκαθάρισης τραπεζών και σε ένα ομόλογο ευρωζώνης. Θα είναι ένας έμμεσος και μάλλον μπερδεμένος δρόμος, αλλά θα μας βγάλει το ίδιο αποτέλεσμα.
Τι θα γίνει σε περίπτωση όπου συμφωνηθεί μόνο το ομόλογο εξαγοράς χρέους; Υπάρχει απ’ ό,τι φαίνεται κάποια κίνηση προς αυτήν την κατεύθυνση. Θα λέγαμε ότι το ομόλογο εξαγοράς χρέους είναι το ευρωομόλογο για τους κατοίκους της χώρας της λιτότητας. Την ιδέα την πρότεινε το γερμανικό συμβούλιο οικονομικών εμπειρογνωμόνων. Είναι να συγκεντρωθούν όλα τα «υπερβολικά» χρέη σε ένα ευρωομόλογο που θα αποπληρωθεί μέσα σε 20 χρόνια. Το «υπερβολικό» είναι το κομμάτι του χρέους που ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ. Στα τέλη των 20 χρόνων, το ομόλογο θα πρέπει να έχει εξοφληθεί. Θα μείνει μόνο το εθνικό χρέος.
Θεωρώ ότι αυτό το σχέδιο δεν είναι ρεαλιστικό γιατί δεν είναι ρεαλιστικός ο ίδιος ο συντελεστής χρέους στο ΑΕΠ. Πραγματικά πιστεύουμε ότι η Ιταλία θα μειώσει το χρέος της από το 120% στο 60%; Και δεν θα βοηθήσει την Ισπανία, αφού το πρόβλημά της είναι το χρέος του ιδιωτικού τομέα. Ένα ταμείο εξαγορών χωρίς το ομόλογο ευρωζώνης ίσως επίσης δεν καταφέρει να προσφέρει σημαντική μείωση επιτοκίων. Δεν θα συμβούλευα την Ε.Ε. να υιοθετήσει μια τέτοια ανεπαρκή βάση για τη δημοσιονομική της ένωση.
Έτσι, μένουμε με τις εξής επιλογές: άμεση κατάρρευση αν φύγει η Ελλάδα από την ευρωζώνη, ή απευθείας πορεία ανακούφισης προς τη δημοσιονομική ένωση, ή έμμεση πορεία μέσω διεύρυνσης του ESM, ή άκαρπη ανακατωσούρα.
Υποπτεύομαι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα δοκιμάσουν το τελευταίο. Κι αυτό βέβαια θα καταρρεύσει, και τότε θα φτάσουν στο επόμενο σημείο διακλάδωσης. Πάντως, λαμβάνω κάποια ενθαρρυντικά μηνύματα από τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων στις Βρυξέλλες, στη Φρανκφούρτη, στο Παρίσι και στη Ρώμη, που ανοιχτά πλέον τάσσονται υπέρ μιας δημοσιονομικής ένωσης σε πολλά στάδια. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.
Στην άλλη κατεύθυνση βρίσκεται η δημοσιονομική ένωση. Αν όμως πρόκειται να σώσει την ευρωζώνη, θα πρέπει να περιέχει τα τέσσερα παρακάτω στοιχεία. Δεν χρειάζεται να εισαχθούν όλα αμέσως, παρ' όλα αυτά οι ηγέτες της θα πρέπει να δεσμευθούν σε αυτά.
Πρώτον, ένα ταμείο εγγυήσεων για όλη την ευρωζώνη με ομόφωνη εγγύηση ότι οι καταθέσεις θα πρέπει να ξεπληρωθούν σε ευρώ, ακόμη κι αν μια χώρα φύγει από αυτήν.
Δεύτερον, μια εταιρία τραστ που θα χρηματοδοτείται από την ευρωζώνη με εξουσία για εκκαθαρίσεις τραπεζών, χωρίς εθνικό βέτο. Είναι πολύ σημαντικό να περιλαμβάνει όλες τις τράπεζες, όχι μόνο τις μεγαλύτερες, αφού οι πιο ευάλωτες τυχαίνει να είναι οι δευτεροκλασάτες, όπως η ισπανική Bankia. Το τραστ θα πρέπει να συνοδεύεται από περαιτέρω συγκέντρωση της ρύθμισης και επόπτευσης των τραπεζών.
Τρίτον, ένα κατάλληλο ομόλογο ευρωζώνης που θα καλύψει μεγάλο τμήμα των νέων και των σε κυκλοφορία χρεών. Θα πρέπει να γίνει μερική μεταφορά της δημοσιονομικής ανεξαρτησίας από το κράτος-μέλος στο κέντρο. Σε ιδανική περίπτωση, η νέα δημοσιονομική ένωση θα έχει επίσης ρυθμιστικές εξουσίες στις αγορές εργασίας και προϊόντων.
Τέταρτον, αλλαγή των αρμοδιοτήτων της ΕΚΤ, ώστε να περιλαμβάνουν συγκεκριμένη ευθύνη για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να καθιστούν σαφές ότι η ΕΚΤ δεν έχει περιορισμούς στη διενέργεια επιχειρήσεων στη δευτερογενή αγορά για να πετύχει τους στόχους της.
Για τα σημεία 1 και 2 χρειάζεται νομοθεσία, αλλά όχι αλλαγές στις ευρωπαϊκές συνθήκες και θα πρέπει να εφαρμοστούν αμέσως. Για τα σημεία 3 και 4 αρκεί να δηλωθεί η σαφής πρόθεση τώρα και να ξεκινήσει η διαδικασία μεταβολής της συνθήκης, η οποία θα πάρει χρόνο.
Στο δείπνο τους, την περασμένη Τετάρτη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να μη βρήκαν μια λύση, αλλά για πρώτη φορά από τότε όπου ξέσπασε η κρίση τουλάχιστον συζήτησαν ουσιώδη μέτρα για λύσεις, όπως ομόλογα ευρωζώνης και ασφάλιση καταθέσεων. Την Τετάρτη το βράδυ, σταμάτησαν για να σκεφτούν. Το πρόβλημα είναι ότι ίσως έχουν αργήσει πολύ. Ίσως δεν είναι δυνατόν να συμφωνηθεί μια τέτοια πορεία, δεδομένου ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες αντιστάσεις να καμφθούν.
Τι θα συμβεί αν η Ελλάδα μείνει στην ευρωζώνη, αλλά δεν συμφωνηθεί πλήρως η παραπάνω λίστα;
Στην πρώτη περίπτωση, η χώρα θα κάνει στάση πληρωμών εντός της προστασίας της διάσωσης το 2013 ή το 2014. Τότε, η Ισπανία θα ζητήσει πρόγραμμα υπό το ESM για να αντιμετωπίσει την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού κλάδου. Τελικώς θα πρέπει να γίνει κοινή ανάληψη και αυτής της υποχρέωσης. Δεδομένου ότι η Ιταλία είναι χρεοκοπημένη με τα ισχύοντα επιτόκια, θα πρέπει και αυτή να ενταχθεί στο ESM. Για να γίνει αυτό, το πρόγραμμα θα πρέπει να αυξηθεί από τα 500 δισ. στα 2-3 τρισ. ευρώ. Στο μέλλον, οι υποχρεώσεις του ESM θα μοιραστούν ανάμεσα σε ένα ταμείο εκκαθάρισης τραπεζών και σε ένα ομόλογο ευρωζώνης. Θα είναι ένας έμμεσος και μάλλον μπερδεμένος δρόμος, αλλά θα μας βγάλει το ίδιο αποτέλεσμα.
Τι θα γίνει σε περίπτωση όπου συμφωνηθεί μόνο το ομόλογο εξαγοράς χρέους; Υπάρχει απ’ ό,τι φαίνεται κάποια κίνηση προς αυτήν την κατεύθυνση. Θα λέγαμε ότι το ομόλογο εξαγοράς χρέους είναι το ευρωομόλογο για τους κατοίκους της χώρας της λιτότητας. Την ιδέα την πρότεινε το γερμανικό συμβούλιο οικονομικών εμπειρογνωμόνων. Είναι να συγκεντρωθούν όλα τα «υπερβολικά» χρέη σε ένα ευρωομόλογο που θα αποπληρωθεί μέσα σε 20 χρόνια. Το «υπερβολικό» είναι το κομμάτι του χρέους που ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ. Στα τέλη των 20 χρόνων, το ομόλογο θα πρέπει να έχει εξοφληθεί. Θα μείνει μόνο το εθνικό χρέος.
Θεωρώ ότι αυτό το σχέδιο δεν είναι ρεαλιστικό γιατί δεν είναι ρεαλιστικός ο ίδιος ο συντελεστής χρέους στο ΑΕΠ. Πραγματικά πιστεύουμε ότι η Ιταλία θα μειώσει το χρέος της από το 120% στο 60%; Και δεν θα βοηθήσει την Ισπανία, αφού το πρόβλημά της είναι το χρέος του ιδιωτικού τομέα. Ένα ταμείο εξαγορών χωρίς το ομόλογο ευρωζώνης ίσως επίσης δεν καταφέρει να προσφέρει σημαντική μείωση επιτοκίων. Δεν θα συμβούλευα την Ε.Ε. να υιοθετήσει μια τέτοια ανεπαρκή βάση για τη δημοσιονομική της ένωση.
Έτσι, μένουμε με τις εξής επιλογές: άμεση κατάρρευση αν φύγει η Ελλάδα από την ευρωζώνη, ή απευθείας πορεία ανακούφισης προς τη δημοσιονομική ένωση, ή έμμεση πορεία μέσω διεύρυνσης του ESM, ή άκαρπη ανακατωσούρα.
Υποπτεύομαι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα δοκιμάσουν το τελευταίο. Κι αυτό βέβαια θα καταρρεύσει, και τότε θα φτάσουν στο επόμενο σημείο διακλάδωσης. Πάντως, λαμβάνω κάποια ενθαρρυντικά μηνύματα από τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων στις Βρυξέλλες, στη Φρανκφούρτη, στο Παρίσι και στη Ρώμη, που ανοιχτά πλέον τάσσονται υπέρ μιας δημοσιονομικής ένωσης σε πολλά στάδια. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ας είμαστε ευγενείς στο σχολιασμό.