Rachman: Ο κίνδυνος για νέο Αρμαγεδδώνα

Gideon Rachman

Ο Gideon Rachman είναι ένας από τους πλέον γνωστούς αρθρογράφους των Financial Times, με πολυετή πείρα σε θέματα διεθνούς οικονομίας. Συνεργάζεται με τους Financial Times από το 2006, αφού ολοκλήρωσε μία 15ετή καριέρα στο The Economist, όπου μεταξύ άλλων υπέγραφε και τη γνωστή στήλη Charlemagne. 
Για τους ευρωσκεπτικιστές, αυτή είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος. Εκείνοι, άλλωστε, προέβλεπαν ότι το ευρώ δεν θα λειτουργήσει. Τώρα θα έπρεπε να θριαμβολογούν. Αντίθετα, όμως. Βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα δίλημμα: Γιατί τώρα, όλοι τους, λένε ότι πρέπει να κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να διατηρήσουν την ευρωζώνη ενωμένη. Σε αντίθετη περίπτωση, ο κίνδυνος είναι ο Αρμαγεδδών.

Στην Downing Street το δίλημμα αυτό έχει προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο. Τόσο ο David Cameron όσο και ο George Osborn θεωρούσαν ότι το ευρώ είναι κακή ιδέα. Κανένας εκ των δύο δεν εκπλήσσεται με τα τωρινά προβλήματα της ευρωζώνης. Το ένστικτο αλλά και ο κοινός νους οδήγησαν τον πρωθυπουργό της Βρετανίας και τον υπουργό Οικονομικών στην άποψη ότι το ενιαίο νόμισμα μπορεί κάλλιστα να καταρρεύσει. Εάν όντως είναι έτσι, τότε θα ήταν μάταιο και αντιπαραγωγικό να διοχετεύονται νέα κεφάλαια και περισσότερη ενέργεια σε μία προσπάθεια στήριξης μιας καταδικασμένης πρωτοβουλίας.

Παρ' όλα αυτά, όλες οι γνωμοδοτήσεις που παρουσιάζονται στο βρετανικό επιτελείο από το υπουργείο Οικονομικών αναφέρουν ότι ενδεχόμενη διάσπαση της ευρωζώνης θα μπορούσε να προκαλέσει οικονομικό κατακλυσμό - με καταρρεύσεις τραπεζών και επιχειρήσεων στην Ευρώπη και κίνδυνο μιας ακόμα Μεγάλης Ύφεσης. Πολλοί ακαδημαϊκοί και οικονομολόγοι του City, τους οποίους προσέγγισε η Downing Street, συμμερίζονται την απαισιοδοξία του υπουργείου Οικονομικών.

Αντιμέτωποι, λοιπόν, με τόσες διαβεβαιώσεις για την καταστροφή που συνεπάγεται η διάσπαση της ευρωζώνης, οι ηγέτες της Βρετανίας αποφάσισαν διστακτικά να κινηθούν ενάντια στο αρχικό τους ένστικτο. Καλούν τους Ευρωπαίους εταίρους τους να ακολουθήσουν την «αμείλικτη λογική» της νομισματικής ένωσης και να προχωρήσουν σε μία πραγματική δημοσιονομική ένωση στην Ευρώπη.

Υπάρχει διαφυγή από αυτό το δίλημμα;

Ενδεχομένως με την ανακοίνωση των επικρατέστερων υποψηφιοτήτων για το Βραβείο Wolfson. Ακολουθώντας τη βασική αρχή της αγοράς -το οικονομικό κίνητρο μπορεί να δημιουργήσει θαύματα-, ο Λόρδος Wolfson αποφάσισε να προσφέρει βραβείο 250.000 στερλινών για το καλύτερο σχέδιο διάσπασης της ευρωζώνης. Αναζητά οδηγίες για τον ασφαλή τρόπο αφοπλισμού της ωρολογιακής βόμβας του ευρώ.

Η Βρετανία, όμως, δεν ανήκει στην ευρωζώνη. Επομένως, οι βασικές αποφάσεις δεν θα ληφθούν στο Λονδίνο. Το μέλλον του ευρώ, αντιθέτως, θα κριθεί σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία και κυρίως η Γερμανία. Άρα, είναι σημαντικό ότι αντίστοιχη συζήτηση για τη διάσπαση της ευρωζώνης διεξάγεται και μεταξύ ισχυρών προσωπικοτήτων του γερμανικού κατεστημένου.

Ανέκαθεν υπήρχε μία ομάδα σημαντικών Γερμανών οικονομολόγων -που έκλιναν προς το σκεπτικό της Bundesbank- με βαθιές ενστάσεις ως προς το ενιαίο νόμισμα. Τώρα, ορισμένοι εξ αυτών πιστεύουν ότι οι δικαιώνονται γι' αυτές τις ανησυχίες και παρά την τρέχουσα ηρεμία στις αγορές αναφέρουν ότι η Ελλάδα ίσως χρειαστεί να φύγει από το ευρώ σε μερικούς μήνες.Ένα σενάριο που συζητιέται στη Φρανκφούρτη και στο Βερολίνο είναι πως η κρίση θα προκληθεί από τις ελληνικές εκλογές, οι οποίες πιθανότατα θα διεξαχθούν στις αρχές Μαΐου. Η νέα ελληνική κυβέρνηση μπορεί να ζητήσει αναθεώρηση της τελευταίας δανειακής σύμβασης, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις, οι οποίες θα καταλήξουν σε έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Τεχνικά, λέγεται ότι θα υπάρξει αιφνιδιαστική διακήρυξη προσωρινής τραπεζικής αργίας, κατά την οποία όλοι οι τίτλοι στις ελληνικές τράπεζες σε ευρώ θα σφραγιστούν, ώστε να φαίνεται ότι επανεκδίδονται σε δραχμές.

Ένας εμφανής κίνδυνος είναι ότι -από την πρώτη στιγμή που θα ανακοινωθεί αυτή η κίνηση- θα υπάρξει μαζική φυγή καταθετών από τις τράπεζες και σε άλλες ευάλωτες χώρες της ευρωζώνης, όπως η Πορτογαλία, όπου οι ανήσυχοι καταθέτες θα σπεύσουν να μετακινήσουν τις αποταμιεύσεις τους σε άλλα κράτη. Ο κίνδυνος αυτός θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την πρόβλεψη για μαζική έκτακτη ένεση ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς των ευάλωτων χωρών.

Αδιαμφισβήτητα, υπάρχουν πολλά ελαττώματα σε αυτό το σχέδιο. Και μόνο το γεγονός όμως ότι αυτά τα σενάρια συζητιούνται στη Γερμανία μπορεί να εξηγήσει την πρόσφατη απόφαση της καγκελαρίου Angela Merkel να δώσει συνεντεύξεις, όπου διατυμπάνισε την πεποίθησή της ότι η Ελλάδα θα μείνει εντός ευρωζώνης και πως η διάσπαση της νομισματικής ένωσης θα ήταν πολιτική καταστροφή για την Ευρώπη.

Η άποψη της Merkel περί σοβαρής ζημίας σε όλη την ευρωζώνη από ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας φαίνεται σωστή. Εάν, όπως προβλέπουν οι Κασσάνδρες, η Ελλάδα βυθιστεί σε οικονομικό χάος μετά την έξοδο, η υπόλοιπη ευρωζώνη δεν θα μπορεί να κοιτά αμέτοχη. Θα εγκλωβιστεί στη συνεπακόλουθη πολιτική και οικονομική αναστάτωση.

Από την άλλη πλευρά, εάν η έξοδος της Ελλάδας ολοκληρωθεί ομαλά, τότε οι άλλες χώρες που παλεύουν εντός της ευρωζώνης θα δελεαστούν να ακολουθήσουν.Υπάρχουν ανώτατοι αξιωματούχοι της Ισπανίας, επί παραδείγματι, που φοβούνται ότι ένας ακόμη γύρος δημοσιονομικής λιτότητας -τη στιγμή όπου η ανεργία στους νέους αγγίζει το 45%- ίσως οδηγήσει την Ισπανία σε πολιτική και οικονομική απόγνωση. Υποστηρίζουν ότι στο παρελθόν οι χρηματοοικονομικές και οι δημοσιονομικές κρίσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν λύθηκαν μόνο με μεταρρυθμίσεις.

Τόσο στη Σουηδία τη δεκαετία του 1990 όσο και στην Ισλανδία τα τελευταία δύο χρόνια υπήρξε παράλληλα μαζική υποτίμηση του νομίσματος για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα, γεγονός που είναι ανέφικτο εντός της ευρωζώνης. Σαφέστατα υπονοούν ότι η Ισπανία πρέπει να βγει από την ευρωζώνη.

Προς το παρόν, οι υπουργοί της Ισπανίας αγνοούν τις Σειρήνες, όπως πράττουν και οι Βρετανοί ομόλογοί τους. Εάν, όμως, η διαδικασία που ξεκίνησε ο Λόρδος Wolfson δείξει ότι υπάρχει εναλλακτική επιλογή, τότε θα είναι καλύτερα για όλη την Ευρώπη.

Financial Times / http://www.euro2day.gr/ftcom_gr/194/articles/690224/ArticleFTgr.aspx