Ελλάδα: Ο δρόμος για την ανάκαμψη περνάει από την ΑΟΖ

του Λάμπρου Καλαρρύτη 
Οι πλούσιοι πόροι μπορούν να μεταβάλουν ριζικά τις προοπτικές της οικονομίας και να αναβαθμίσουν εμφατικά τη θέση της Ελλάδας στην περιοχή
Η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο επανέφερε στην επικαιρότητα με επιτακτικό τρόπο το θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, την οποία η Ελλάδα δεν έχει ακόμα οριοθετήσει στις ανατολικές και νότιες θαλάσσιες περιοχές της.
Τα στοιχεία για τον πιθανολογούμενο πλούτο που υπάρχει στη δυνητική ΑΟΖ της χώρας αυξάνουν την πίεση για χάραξη των θαλάσσιων ζωνών, καθώς η τραγική οικονομική κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει δεν αφήνει περιθώρια για να αφεθούν ανεκμετάλλευτοι πόροι, οι οποίοι θα μπορούσαν, όχι απλώς να επισπεύσουν την έξοδο απο την κρίση, αλλά να μεταβάλουν ριζικά τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και να αναβαθμίσουν εμφατικά τη θέση της Ελλάδας στην περιοχή.
Η εικόνα όσον αφορά στη οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ της Ελλάδας και των γειτονικών της χωρών έχει ως εξής…
1. Με την Ιταλία η Ελλάδα έχει οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα από το 1977 και η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ από το 1978. Η οριοθέτηση αφορούσε στην υφαλοκρηπίδα και όχι στην ΑΟΖ, η οποία ως έννοια (περιλαμβάνει και την εκμετάλλευση της θαλάσσιας στήλης και όχι μόνο του βυθού και του υποθαλάσσιου πλούτου) προσδιορίστηκε αργότερα, με τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (Μοντέγκο Μπέι, 10 Δεκεμβρίου 1982). Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας με την Ιταλία είναι η μόνη χάραξη θαλάσσιας ζώνης της Ελλάδας με γειτονική χώρα η οποία έχει ολοκληρωθεί και έκτοτε δεν έχει παρουσιάσει προβλήματα.
2. Η επόμενη συμφωνία που επετεύχθη ήταν η οριοθέτηση «των θαλάσσιων ζωνών συμπεριλαμβανομένης της υφαλοκρηπίδας» με την Αλβανία, στις 27 Απριλίου 2009, στην οποία συμφωνία όμως παρουσιάστηκαν προβλήματα εκ των υστέρων. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας, μετά από πρωτοβουλία και προσφυγή του Σοσιαλιστικού Κόμματος, έκρινε αντισυνταγματική τη συμφωνία με το επιχείρημα ότι ο πρόεδρος της χώρας δεν είχε εξουσιοδοτήσει την ομάδα που τη διαπραγματεύτηκε με την Ελλάδα. Η πραγματικότητα είναι ότι, αφενός, υπήρξε παρασκηνιακή παρέμβαση της Τουρκίας ώστε η οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Ιόνιο, η οποία έγινε με βάση τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, να μην αποτελέσει «προηγούμενο» για το Αιγαίο. Αφετέρου, πρέπει να σημειωθεί ότι αναπληρωτής πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαιοσύνης της Αλβανίας είναι ο Κρεσνίκ Σπαχίου, ηγέτης της ακραίας εθνικιστικής και ανθελληνικής οργάνωσης Ερυθρόμαυρη Συμμαχία, η οποία βασίζει σχεδόν εξολοκλήρου την πολιτική ατζέντα της σε επιθέσεις κατά της χώρας μας. Η θέση της Ελλάδας για την ακύρωση της συμφωνίας από την αλβανική Δικαιοσύνη είναι ότι από τη στιγμή που έχει υπογράφει διακρατική συμφωνία, αποτελεί εσωτερικό θέμα της Αλβανίας να λύσει τα οποία ζητήματα νομίζει ότι έχουν ανακύψει και ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υπάρξει εκ νέου διαπραγμάτευση για νέα συμφωνία.
3. Με τη Λιβύη οι διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό της ΑΟΖ ξεκίνησαν το 2006. Παρότι υπήρχε πολιτική βούληση από το καθεστώς Καντάφι, υπήρχαν και διαφορετικές απόψεις, ενώ επιπροσθέτως η Λιβύη δεν έχει κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Ενα από τα σημεία διαφωνίας ήταν ότι η Λιβύη επέμενε να «κλείσει» με ευθεία γραμμή τον κόλπο της Σύρτης και με βάση αυτή την ευθεία να γίνει η χάραξη της ΑΟΖ με την Ελλάδα. Αυτός ο τρόπος υπολογισμού εξασφάλιζε βέβαια μεγαλύτερη θαλάσσια περιοχή στη λιβυκή ΑΟΖ απ’ ό,τι αν η οριοθέτηση γινόταν με σημεία εκκίνησης που θα ακολουθούσαν τη φυσική ακτογραμμή του κόλπου. Η ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι και οι εξελίξεις που ακολούθησαν και συνεχίζονται, με πλέον πρόσφατη εξέλιξη την κήρυξη ανεξαρτησίας από την Κυρηναϊκή (Ανατολική Λιβύη), επιβαρύνουν την κατάσταση και έχουν παγώσει τις διαπραγματεύσεις. Αρα, θα πρέπει να αναμένεται η σταθεροποίηση του όποιου νέου τοπίου στη Λιβύη προτού ξεκινήσουν εκ νέου ουσιαστικές συζητήσεις.
4. Στην Αίγυπτο οι διαπραγματεύσεις για τη χάραξη της ΑΟΖ με την Ελλάδα άρχισαν το 2007 και παρότι οι επαφές διεξάγονταν σε καλό κλίμα, υπήρξε τουρκική παρέμβαση, με την Άγκυρα να ζητά από τη αιγυπτιακή κυβέρνηση να μη συμπεριλάβει στις συζητήσεις το Καστελλόριζο, για το οποίο ως γνωστόν η Τουρκία ισχυρίζεται ότι δεν διαθέτει υφαλοκρηπίδα. Δυστυχώς, οι τουρκικές ενστάσεις προκάλεσαν προβληματισμό στην Αίγυπτο, η οποία θέλησε να τηρήσει ισορροπίες και να μη διαταράξει τις σχέσεις της με την Τουρκία, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν προβλήματα. Η Αραβική Ανοιξη και η ανατροπή της φαραωνικής δικτατορίας του Χόσνι Μουμπάρακ οδήγησαν εκ των πραγμάτων σε περαιτέρω επιπλοκές και παρότι οι σχέσεις της Ελλάδας και με τη νέα πολιτική κατάσταση είναι καλές, το πρόβλημα της τουρκικής «σφήνας» για το Καστελλόριζο παραμένει. Και βέβαια αποσπασματική οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας δεν νοείται, οπότε οι συζητήσεις θα συνεχιστούν, αλλά με φόντο την τουρκική παρεμβολή. Κατά την πρόσφατη συνάντηση του Ελληνα υπουργού Εξωτερικών Σταύρου Δήμα με τον Αιγύπτιο ομόλογό του Καμέλ Αμρ στην Ιταλία, συμφωνήθηκε να επανεκκινήσουν οι διαπραγματεύσεις, που είχαν διακοπεί λόγω των εξελίξεων.

Η «ναυμαχία» των υδρογονανθράκων
Η οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Κύπρο αναδεικνύεται σε ύψιστη και αυτονόητη γεωστρατηγική, γεωπολιτική και εθνική προτεραιότητα, ιδιαίτερα μετά τις εξελίξεις στην ΑΟΖ της Μεγαλονήσου, πλην όμως προσκρούει, μέχρι τώρα, στις γνωστές τουρκικές απειλές και στις εξίσου γνωστές ελληνικές αδυναμίες και αναστολές, οι οποίες οδήγησαν στην παγιοποίηση ενός δυσμενούς για τα ελληνικά συμφέροντα σκηνικού και στην προσώρας τουλάχιστον αδρανοποίηση ενός απορρέοντος από το Διεθνές Δίκαιο δικαιώματος της χώρας μας.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Καστελλόριζο εξασφαλίζει όχι μόνο μια σημαντική σε έκταση και σε περιεχόμενο, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θαλάσσια οικονομική ζώνη, αλλά διασφαλίζει επίσης τη συνέχεια μεταξύ ελλαδικής και κυπριακής ΑΟΖ.
Η περιπέτεια στην οποία έχει εμπλακεί η Ελλάδα και από την οποία, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν πρόκειται να βγει στο άμεσο μέλλον, καθιστά περισσότερο αναγκαία από ποτέ την αξιοποίηση του ενεργειακού και εν γένει ορυκτού πλούτου που διαθέτει η χώρα. Η πλήρης εκμετάλλευση αυτών των δυνατοτήτων προϋποθέτει την οριοθέτηση της ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες, η οποία όμως συναντά τα προαναφερθέντα προβλήματα.
Παρ’ όλα αυτά γίνονται ήδη κινήσεις με την πρόκηρυξη διαγωνισμών για έρευνες εντοπισμού υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες και χερσαίες περιοχές της Ελλάδας, ενώ μέχρι να οριοθετηθούν οι ΑΟΖ με τα όμορα κράτη, υπάρχουν δυνατότητες ερευνών και αξιοποίησης και εκτός χωρικών υδάτων με βάση τη μέση γραμμή.

Δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Κυριακής το είδαμε στο http://infognomonpolitics.blogspot.com/