Το μοντέλο της Ισλανδίας δείχνει το δρόμο

Η Ισλανδία ήταν η πρώτη χώρα που καταστράφηκε από την διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση. Η Lehman Brothers κατέρρευσε 15 Σεπτεμβρίου 2008. Στις 9 Οκτωβρίου οι τρεις μεγάλες τράπεζες της Ισλανδίας - Glitnir, Landesbanki και Kaupthing – είχαν καταρρεύσει.

Η βρετανική κυβέρνηση κατέσχεσε την Landesbanki UK με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο, ενώ ο τότε πρωθυπουργός Gordon Brown απείλησε με κατάσχεση των ισλανδικών περιουσιακών στοιχείων στην Βρετανία. Στις 24 Οκτωβρίου, η Ισλανδία έκλεισε συμφωνία με το ΔΝΤ.

Το τι συνέβη στην Ισλανδία είναι ολοφάνερο: Οι τράπεζές της έπαθαν αμόκ. Το 2007 τα ενεργητικά των 3 μεγαλύτερων τραπεζών ήταν 9 φορές μεγαλύτερα από το ΑΕΠ της χώρας. Για τον πλανήτη, αυτές οι τράπεζες δεν ήταν πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν. Για την Ισλανδία ήταν πολύ μεγάλες για να σωθούν. Ο συνδυασμός αυτός είχε ευτυχές αποτέλεσμα.

Όπως δήλωσε η νυν πρωθυπουργός Jóhanna Sigurðardóttir, σε πρόσφατο συνέδριο, «Εντέλει… την μερίδα του λέοντος στην τραπεζική κατάρρευση επωμίστηκαν οι ξένοι πιστωτές… Δεν υπήρχε άλλη λύση, ούτε άλλη επιλογή, δεδομένου ότι τα ενεργητικά τους ήταν 10πλάσια του ΑΕΠ».

Ο κ. Árni Páll Árnason, υπουργός Οικονομικών, εξήγησε τις ακριβώς συνέβη: «Πρώτον, οι κάτοχοι καταθέσεων έλαβαν προτεραιότητα έναντι των κατόχων ομολόγων των τραπεζών. Δεύτερον, όλα τα εγχώρια ενεργητικά μεταφέρθηκαν, μαζί με τις καταθέσεις, σε νέες τράπεζες με «ορθή» αξία.
Οι νέες τράπεζες, που κεφαλαιοποιήθηκαν από το κράτος, τότε ανέλαβαν τον ρόλο των παλαιών τραπεζών στο σύστημα πληρωμών. Οι διεθνείς επιχειρήσεις των παλαιών τραπεζών, όμωςτέθηκαν προς ρευστοποίηση με τακτικές διαδικασίες χρεοκοπίας. Μέσα από την διαδικασία, το σύστημα συρρικνώθηκε από τις 10 φορές έναντι του ΑΕΠ, στις δύο φορές».

Η αντιπαράθεση με τα όσα συνέβησαν αλλού, και ειδικά στην Ιρλανδία, είναι εμφανέστατη. Η Ισλανδία άφησε τους πιστωτές των τραπεζών ξεκρέμαστους. Ευτυχώς γι’ αυτήν!

Υπάρχουν δύο ακόμη ιδιαίτερα στοιχεία στην ισλανδική υπόθεση: Πρώτον, σε αντίθεση με την Εσθονία, την Λετονία ή τα μέλη της ευρωζώνης, το νόμισμα έχασε σχεδόν την μισή από την προ-κρίσης αξία του έναντι του ευρώ. Δεύτερον, για να περιορίσει την κατάρρευση, η κυβέρνηση επέβαλε συναλλαγματικούς ελέγχους.

Πόσο καλή ήταν η εμφάνιση της Ισλανδίας τα τρία τελευταία χρόνια; Πολύ καλή, είναι η απάντηση.

Όπως ανέφερε ο κ. Paul Krugman, του Πανεπιστημίου του Πρίστον (“A Song of Ice and Ire: Iceland in context”), το ποσοστό της ανεργίας παρέμεινε συγκριτικά με άλλες χώρες που υπέστησαν κρίση χαμηλό, κάτω από το 10%. Η ανεργία μειώθηκε με ποσοστό διπλάσιο από τις Ιρλανδίας και οι καθαρές εξαγωγές της Ισλανδίας κατέκτησαν ποσοστό 40% του ΑΕΠ μέσα σε δύο χρόνια, μέγεθος διπλάσιο από το ιρλανδικό.

Ο κ. Krugman σημειώνει επίσης ότι η αποκαλούμενη «εσωτερική υποτίμηση», δηλαδή η μεγάλη πτώση στους ονομαστικούς μισθούς δεν συνέβη, τουλάχιστον όχι βραχυπρόθεσμα. Εγινε μια απαραίτητη εφάπαξ προσαρμογή στους ισλανδικούς μισθούς, ως αποτέλεσμα της υποτίμησης.

Η Ισλανδία κέρδισε πάρα πολλά με την άρνησή της να διασώσει τους πιστωτές των τραπεζών της. Το 2007, σύμφωνα με το ΔΝΤ το καθαρό δημόσιο χρέος τόσο της Ισλανδίας όσο και της Ιρλανδίας ήταν 11% του ΑΕΠ (γεγονός που διαψεύδει όσους ισχυρίζονται ότι τις κρίσεις προκάλεσε η δημοσιονομική ανευθυνότητα, και όχι η χρηματοπιστωτική ανευθυνότητα πολιτικών και εποπτών).

Το 2011 το καθαρό χρέος της Ισλανδία έφτασε στο 67% του ΑΕΠ. Αυτό είναι άσχημο, όμως το χρέος της Ιρλανδίας προβλέπεται να φθάσει στο 107% του ΑΕΠ το 2013.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Ισλανδία θα αναπτυχθεί 2,5% φέτος και εξίσου το 2012. Εξίσου σημαντική ήταν η επιτυχία της διασποράς του κοινωνικού κόστους της τεράστιας κρίσης, όχι μόνο όσον αφορά την απασχόληση και την ανεργία, αλλά και την διανομή του εισοδήματος, όπως σημείωσε ο κ. Stefán Ólafsson του Πανεπιστημίου της Ισλανδίας, στο προαναφερθέν συνέδριο.

Οπωσδήποτε, η Ισλανδία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις. Να διασφαλίσει την ανάπτυξη και να πείσει τους Ισλανδούς ότι θα έχουν μέλλον αν παραμείνουν στην χώρα. Η Ισλανδία παραμένει μια πλούσια χώρα. Εχει υποστεί πλήγματα, αλλά, με τους πόρους που διαθέτει, δεν ανησυχώ. Η δωρεάν ενέργεια είναι μεγάλο προσόν. Η Ισλανδία είναι και θα παραμείνει μια μικρή πλούσια χώρα.

Θα πρέπει επίσης να ολοκληρώσει την αναδιοργάνωση των εγχώριων ιδιωτικών χρεών και των τραπεζών, καθώς και επίσης να αντιμετωπίσει το ζήτημα των νομισματικών και συναλλαγματικών ελέγχων.
Ασχέτως όμως από τις αμφιβολίες για το μέλλον της Ισλανδίας, τα όσα συνέβησαν μπορούν να μας διδάξουν τουλάχιστον τέσσερα μαθήματα.

1. Είναι πολύ σημαντικό οι χώρες με μεγάλες διεθνείς τράπεζες, συγκριτικά με το ΑΕΠ, να μπορούν να διαχωρίσουν τις εγχώριες δραστηριότητές τους από τις διεθνείς και, αν είναι εφικτό, να αφήσουν τις δεύτερες να καταρρεύσουν.
Ακόμη πιο σημαντικό όμως είναι να διασφαλιστεί ότι το κρατικό αξιόχρεο δεν θα θυσιαστεί ποτέ για χάρη των πιστωτών των τραπεζών. Η Ισλανδία αξίζει συγχαρητήρια που γλίτωσε την ιρλανδική ανοησία. Η βρετανική κυβέρνηση πρέπει να καταδικαστεί που θέλησε να βάλει τέτοια θηλιά στο λαιμό της Ισλανδίας.

2. Το να έχει ένα έθνος το δικό του νόμισμα είναι πολύ χρήσιμο όταν τα πράγματα αγριεύουν πάρα πολύ, ακόμη κι αν έχει ένα νόμισμα κι ένα σύστημα με τόσο «φτωχή» διαχείριση όσο η Ισλανδία. Η νομισματική κατάρρευση είναι η απλή εναλλακτική στην επαναδιαπραγμάτευση εκατομμυρίων συμβολαίων. Το ισοζύγιο συναλλαγών της Ισλανδίας γύρισε από έλλειμμα 28% του ΑΕΠ το 2008 σε μικρό πλεόνασμα φέτος. Η κύρια αιτία ήταν η διολίσθηση 30% στην εγχώρια αγοραστική δύναμη, κυρίως λόγω της υποτίμησης.

3. Το ερώτημα του πώς μπορεί μια μικρή ανοιχτή οικονομία να διαχειριστεί τις σχέσεις της με τα διεθνή χρηματοπιστωτικά και νομισματικά συστήματα, παραμένει αναπάντητο. Το ίδιο το ΔΝΤ θα πρέπει να του δώσει πολύ μεγαλύτερη σημασία.

4. Η πλέον απαράδεκτη επίπτωση της κρίσης, σε όλο τον πλανήτη, είναι ότι εκείνοι που με την ανευθυνότητά τους προκάλεσαν το χάος, έχουν γλιτώσει χωρίς να λογοδοτήσουν καν, ενώ οι αθώοι την πληρώνουν άγρια. Στην περίπτωση της Ισλανδίας, οι ένοχοι την γλίτωσαν σχεδόν εντελώς, αλλά τουλάχιστον έγινε μια προσπάθεια να προστατευθούν και οι αθώοι. Σίγουρα, υπάρχει έντονο αίσθημα αδικίας.

Η οικονομία της αγοράς δεν θα επιβιώσει, αν γίνει η ρακέτα στα χέρια ενός συγκριτικά μικρού αριθμού insiders εναντίον των συμφερόντων του τεράστιου αριθμού των outsiders. Αυτό συνέβη στην Ισλανδία. Όπως δήλωσε ο κ. Simon Johnson του Massachusetts Institute of Technology, η απειλή δεν υπάρχει μόνο εναντίον της Ισλανδίας. Συμβαίνει παντού… 


ΠΗΓΗ: FT.com / http://www.euro2day.gr/