Ελληνική χρεοκοπία; "Ουδέν κακόν αμιγές καλού"

του Γιώργου Παπανικολάου*

Αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει ατάκτως, χωρίς να έχουν προετοιμαστεί το ελληνικό και το διεθνές τραπεζικό σύστημα, οι συνέπειες θα είναι αναμφίβολα καταστροφικές. 

Θα είχαμε μια μεγεθυσμένη επανάληψη του φαινομένου της Lehman Brothers στη Ευρώπη, αρκετή για να βυθίσει στην ύφεση -ίσως και σε χειρότερα φαινόμενα- όλο το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.

Στην πράξη, ωστόσο, σχεδόν όλοι οι τεχνοκράτες αποδέχονται σήμερα ότι οι παραδοχές με τις οποίες υπογράφηκε στη σύνοδο κορυφής του Ιουλίου το περίφημο πλέον "δεύτερο πακέτο βοηθείας" έχουν πάψει να ισχύουν λόγω όχι μόνο των επιδόσεων της κυβέρνησης και της ελληνικής οικονομίας αλλά και της αλλαγής των συνθηκών στο διεθνές περιβάλλον.

Με απλά λόγια, το… φιλάρισμα (αντί… κουρέματος με την ψιλή) των ιδιωτών επενδυτών δεν είναι (αν ήταν ποτέ) αρκετό για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του χρέους μας. Κι από την άλλη πλευρά, είναι πολύ αμφίβολο αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα μπορέσουν να καλύψουν τη διαφορά με πρόσθετο χρήμα των φορολογουμένων τους.

Έτσι, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι χθες ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Άνχελ Γκουρία μίλησε ανοιχτά για το θέμα, προτείνοντας μεγαλύτερο "κούρεμα" των ιδιωτών. Είπε μάλιστα ότι στην Ελλάδα συνέβη το… προπατορικό αμάρτημα. "Υπήρξε μια χώρα που υπερχρεώθηκε και πιστωτές που την υπερδάνεισαν", ανέφερε χαρακτηριστικά.

Το πρόβλημα της... συνταγής αυτής, την οποία πλέον προτείνουν ανοιχτά και οι "Financial Times" είναι ότι λύνει "καθαρά" το ελληνικό πρόβλημα, αλλά ίσως επιτείνει τα προβλήματα της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, ίσως ακόμη και τα προβλήματα μεγάλων οικονομιών, όπως της Ισπανίας και της Ιταλίας.

Εύκολες λύσεις, όμως, που να μη δημιουργούν κινδύνους, απλά δεν υπάρχουν. Η θωράκιση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος μοιάζει πια αναπόφευκτη. Και θα πρέπει να γίνει σύντομα, όσο κι αν αντιστέκονται οι διεθνείς τραπεζικοί κύκλοι.

Τα συν και τα πλην για την Ελλάδα 
Για την Ελλάδα, το καλό μιας ριζικής αναδιάρθρωσης του χρέους είναι ότι θα μείωνε δραστικά το κόστος εξυπηρέτησης των υπέρογκων δανείων. Το κακό είναι ότι θα απαιτούσε μεγάληανακεφαλαιοποίηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος αλλά και τωνσυνταξιοδοτικών ταμείων, με κόστος της τάξεως των 30 δισ. ευρώ συνολικά.

Και το πιο σημαντικό, θα είναι μεσοπρόθεσμα ανώφελη αν δεν γυρίσει η οικονομία σε πρωτογενή πλεονάσματα και δεν βελτιωθεί αισθητά η διεθνής ανταγωνιστικότητά της.
Κακά τα ψέματα, αντίθετα με ό,τι πρεσβεύουν οι εν Ελλάδι πρώιμοι ευαγγελιστές μιας ελληνικής χρεοκοπίας, ό,τι και να γίνει, το εισόδημα του Έλληνα είναι καταδικασμένο να μειωθεί αισθητά. Κι αν η πολιτική, η οικονομία και η κοινωνία δεν προσαρμοστούν στα μετά την ελληνική "φούσκα" δεδομένα, η κατάσταση θα γίνει κυριολεκτικά δραματική, με ή χωρίς χρεοκοπία.

Χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ;
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν κατόπιν μιας ελεγχόμενης χρεοκοπίας η χώρα θα αναγκαζόταν να φύγει από το ευρώ. Κατά την άποψη του υπογράφοντος, κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο, εφόσον οι εταίροι μας πειστούν ότι εφεξής θα ελέγχεται στενά από εκείνους η δημοσιονομική "αγνότητά" της, ακόμη και… προληπτικά.

Αυτό θα είναι το μακροπρόθεσμο τίμημα μιας οργανωμένης χρεοκοπίας.

Κι αυτό δείχνει να βρίσκεται ήδη στα σκαριά, μέσω αλλαγών στις θεμελιώδεις αρχές λειτουργίας της ευρωζώνης. Πέραν αυτών, μια ελληνική χρεοκοπία δεν φαίνεται (σύμφωνα και με την πορεία κάποιων CDSs που λαμβάνουν υπ' όψιν τους τον σχετικό κίνδυνο) ότι θα έχει σημαντική επίδραση στο ευρώ, καθώς ήδη σε μεγάλο βαθμό έχει προεξοφληθεί, ενώ τυχόν έξοδος της Ελλάδας μάλλον θα επιβάρυνε τις προοπτικές μετάστασης της κρίσης σε άλλες αδύναμες χώρες της ευρωζώνης.

Προς το παρόν, όλα δείχνουν ότι οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θα κάνουν ό,τι είναι δυνατό για να κερδίσουν χρόνο προκειμένου να βρεθεί ένας μηχανισμός στήριξης (πιθανόν το EFSF με ενισχυμένες αρμοδιότητες και δυνατότητα δανεισμού από την EKT), ώστε να επιτρέψουν μια "οργανωμένη" χρεοκοπία της Ελλάδας, χωρίς κατάρρευση των τραπεζών, ελληνικών και ξένων. Ακόμη καλύτερα, θα επιθυμούσαν να γίνει το 2012, όταν θα έχει εγκαθιδρυθεί ο διάδοχος του EFSF, το αποκαλούμενο ESM.

Που σημαίνει ότι η 6η δόση θα καταβληθεί κι ότι υπάρχει ίσως ακόμη χρόνος κάποιων μηνών για την αναζήτηση μιας άλλης λύσης στο ελληνικό πρόβλημα.


Κάποια επιμέρους σημεία, που χρήζουν προσοχής ως προς το timing των πιθανών εξελίξεων, είναι τα εξής:

1. Μέσα στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, έχει ήδη αρχίσει να φαίνεται "απόκλιση" μεταξύ των επιδόσεων της Ελλάδας (ως προς την επίτευξη των στόχων) και αυτών τηςΠορτογαλίας, ακόμη δε περισσότερο της Ιρλανδίας. Όσο περνά ο χρόνος και η απόκλιση αυτή ενισχύεται (υπέρ των δύο άλλων χωρών) τόσο μεγαλώνουν και οι πιθανότητες να περιοριστεί η μετάσταση από μια οργανωμένη ελληνική χρεοκοπία, γεγονός που αποτελεί πρωταρχική προτεραιότητα των... μεγάλων εταίρων μας

2. Εάν μέχρι να χρεοκοπήσουμε έχει ολοκληρωθεί η συμμετοχή ιδιωτών στο PSI, με τους υφιστάμενους όρους, τα διαδικαστικά μιας ελληνικής χρεοκοπίας γίνονται δυσκολότερα. Μεταξύ άλλων, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα νέα ομόλογα θα διέπονται από το βρετανικό κι όχι το ελληνικό δίκαιο, οπότε η επίτευξη σημαντικού haircut γίνεται δυσκολότερη. Κατά συνέπεια, δεν φαίνεται πιθανό να κλειδώσει επίσημα το PSI, πριν αποσαφηνιστεί αν υπάρχει ενδεχόμενο χρεοκοπίας.

3. Εκτός απροόπτου, προϋπόθεση για όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές είναι η Ελλάδα να πείσει ότι είναι ικανή να γυρίσει σύντομα σε πρωτογενή πλεονάσματα, προτού τεθούν σε κίνηση οι διαδικασίες μιας οργανωμένης χρεοκοπίας, διότι θα παίξει μεγάλο ρόλο στην προθυμία των πιστωτών να συμβιβαστούν.


Αν λοιπόν η ελληνική χρεοκοπία γίνει "στην ώρα της", οργανωμένα και με εγκαθιδρυμένους τους απαραίτητους μηχανισμούς, ώστε να μην καταρρεύσουν οι τράπεζες, αλλά και να συνεχιστεί η χρηματοδότηση του μειούμενου ελλείμματος, ίσως ανακαλύψουμε ότι πέρα από αρνητικά (πολλά εκ των οποίων στην πράξη τα έχουμε ήδη υποστεί σε μεγάλο βαθμό) υπάρχουν και τα θετικά:

-Η "απαίτηση" για πώληση κρατικών περιουσιακών στοιχείων της Ελλάδας με ρυθμούς και σε τιμές που θυμίζουν ξεπούλημα θα είναι σαφώς μικρότερη.

-Το βάρος των τοκοχρεολυσίων θα ελαφρύνει, αυξάνοντας τη δυνατότητα αξιοποίησης των πλεονασμάτων (εφόσον έχουν επιτευχθεί) και για την ανάπτυξη. 
- Θα επανέλθει σταδιακά η διάθεση των ξένων να προχωρήσουν σε επενδύσεις, αφού θα έχει αρθεί το στοιχείο της αβεβαιότητας, που τώρα θολώνει πλήρως το σκηνικό και δημιουργεί στους ξένους τη λογική ότι "το φθηνό μπορεί να γίνει φθηνότερο".

Ο κίνδυνος ατυχήματος παραμένει 
Όλα τα παραπάνω, βέβαια, δεν αποκλείουν την περίπτωση μιας χρεοκοπίας νωρίτερα, πιθανώς με ανεξέλεγκτο τρόπο. Θα πρόκειται όμως για "ατύχημα", για γεγονότα που ανέτρεψαν τους σχεδιασμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο και επέφεραν μια απευκταία εξέλιξη, τις συνέπειες της οποίας θα νιώσει πρωτίστως μεν η Ελλάδα, συμπαρασύροντας όμως προς τα κάτω όλο το διεθνές σύστημα, με πρώτη την ευρωζώνη.

Κι αυτό που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι κεντρικό ρόλο στην εκδήλωση ενός τέτοιου "ατυχήματος" μπορεί κάλλιστα να έχει η ελληνική κυβέρνηση, εφόσον συνεχίσει τα τερτίπιατου προηγούμενου διαστήματος.

ΥΓ.: Είναι μάλλον εσφαλμένο να θεωρούμε ότι η λύση στο πρόβλημα της Ελλάδας θα έρθει με ένα και μόνο "μέτρο", ακόμη κι αν αυτό θα είναι το βαθύ "κούρεμα" των ιδιωτών πιστωτών.

Μια σωστά ελεγχόμενη χρεοκοπία σίγουρα θα προβλέπει και δάνεια από την Ευρώπη και εγγυήσεις εκ μέρους της Ελλάδας, προκειμένου να υλοποιηθεί σωστά και να διασφαλίσει την επάνοδο της χώρας στις αγορές έπειτα από ένα διάστημα


http://www.euro2day.gr/specials/opinions/132/articles/660317/Article.aspx#