Λίγο πριν ή μετά το "κούρεμα"

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΘΑΚΗ

Το ελληνικό δημόσιο χρέος έχει μετατραπεί -πλέον- σε κομβικό για τη διαχείριση της ευρωπαϊκής κρίσης. Τόσο κομβικό, που κάθε εξέλιξη μπορεί να προκαλέσει ευρύτερους κλυδωνισμούς στην παγκόσμια οικονομία, παρά το μικρό και πεπερασμένο μέγεθος του ελληνικού προβλήματος.
ΕΔΩ και δύο χρόνια ασκείται μια πολιτική που επιδιώκει την απομόνωση του ελληνικού προβλήματος από την υπόλοιπη ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία. Η πολιτική αυτή θέλει τη σταδιακή ή βίαιη εσωτερική υποτίμηση -την περικοπή δηλαδή μισθών, συντάξεων κ.λπ., την εξισορρόπηση των δημόσιων οικονομικών σε ένα πολύ χαμηλότερο επίπεδο από τον ιστορικό μέσο όρο (δημόσια έσοδα και δαπάνες στο 35% αντί το 44% του ΑΕΠ) και την πλήρη απελευθέρωση της οικονομίας στα πρότυπα των χωρών της μετάβασης, των ανατολικών δηλαδή χωρών.
Η πολιτική αυτή μπορεί να προκαλεί μεγάλη και ανυπόφορη συρρίκνωση της οικονομίας και να καθιστά το χρέος εξόφθαλμα μη βιώσιμο, αλλά αυτό είναι μέρος της πολιτικής αυτής. Το "κούρεμα του χρέους", σε διάφορες εκδοχές, είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της πολιτικής. Εσωτερική υποτίμηση συν αναδιάρθρωση του χρέους είναι η συντεταγμένη χρεωκοπία και αυτήν βιώνουμε.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ αυτή έχει αποτύχει σε διάφορα επίπεδα. Στο εσωτερικό με την πλήρη αποτυχία της, παρά τα σκληρά μέτρα, να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό. Το έλλειμμα το 2011 είναι μεγαλύτερο του 2010 και το 2012, παρά τα ακραία μέτρα που ψήφισε η κυβέρνηση με τους δακρύβρεχτους βουλευτές της, θα παραμείνει μακράν, πολύ μακράν, κάθε στόχου που με περισσή βεβαιότητα δηλώνει ο υπουργός Οικονομικών.
Το πολυνομοσχέδιο θα το ακολουθήσουν νέα για το ασφαλιστικό, για τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, ένα ακόμα φορολογικό και πληθώρα άλλων αναφορικά με την παιδεία, την υγεία, τις υποδομές και τις ιδιωτικοποιήσεις. Οι δακρύβρεχτοι βουλευτές ας κρατήσουν τα δάκρυά τους για τα επόμενα νομοσχέδια.
ΣΤΟ εξωτερικό τώρα ο στόχος της απομόνωσης των ελληνικών επιπτώσεων έχει -επίσης- αποτύχει παταγωδώς. Η αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους μέσω της ίδρυσης ενός αρχικά έκτακτου μηχανισμού ακολουθήθηκε από την ένταξη της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας σε αυτόν, τη μονιμοποίηση του μηχανισμού από το 2013, την πρώτη συμφωνία κουρέματος του ελληνικού χρέους στις 21 Ιουλίου -που πρακτικά καταργήθηκε την επομένη και την επικείμενη νέα συμφωνία που αλλάζει άρδην όλα τα προηγούμενα. Τον χαρακτήρα του μηχανισμού, το ύψος των χρημάτων που θα έχει, τη σχέση του με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το τι δουλειά θα κάνει.
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ υπό συζήτηση είναι το αν θα χρηματοδοτεί κράτη ή και τράπεζες, πόσα χρήματα θα έχει (440 δισ. ή οτιδήποτε κοντά στο 1, για κάποιους 1,5 τρισ.), πόσα θα είναι πραγματικά χρήματα και πόσα εγγυήσεις, και φυσικά αν θα δανείζεται μόνο από τις αγορές ή θα μπορεί να προσφύγει στον "δανειστή της ύστατης στιγμής", δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (αυτό είναι έμμεση έκδοση ευρωομολόγων). Το ιστορικό αυτό καθώς και η αντζέντα που τώρα συζητιέται, όχι υπό τις καλύτερες συνθήκες, υποδηλώνει την πλήρη αποτυχία της μέχρι τώρα πολιτικής.
ΕΝΔΙΑΜΕΣΑ δημιουργήθηκε η εντύπωση ή η ψευδαίσθηση ότι μπορεί και να μην χρειαζόταν να παρθούν μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ευρωπαϊκή οικονομία είχε πτώση το 2008 και το μισό του 2009, αλλά μετά επέδειξε πολύ ικανοποιητική ανάκαμψη. Με ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ στο 2% και της Γερμανίας στο 3,5%, φάνηκε προς στιγμήν ότι η κρίση θα μπορούσε να ξεπεραστεί με τη λογική του "δωρεάν επιβάτη", πατώντας στις πλάτες της επεκτατικής πολιτικής των ΗΠΑ και της Κίνας, χωρις να χρειαστεί να αλλάξει τίποτα στον ευρωπαϊκό χουβερισμό.
Η ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ αυτή μετατράπηκε σε καταιγίδα το 2011. Μία μόνο τράπεζα που χρεωκόπησε απαίτησε 120 δισ., όσο ήταν το ελληνικό πακέτο αναχρηματοδότησης του χρέους, και τα πλασματικά στρες τεστ των ευρωπαϊκών τραπεζών απέκρυψαν μόνο προς στιγμή την πραγματική έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών -γαλλικών, γερμανικών, ισπανικών και ιταλικών.
Σήμερα η κρίση χρέους είναι δευτερεύον θέμα έναντι του μείζονος της κρίσης των τραπεζών. Με τη σειρά της η κρίση των τραπεζών θα είναι δευτερεύον θέμα έναντι της ύφεσης της πραγματικής οικονομίας. Ήδη υπάρχει επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας (στο δεύτερο εξάμηνο του 2011) και κινδυνεύει να μετατραπεί σε βαθιά ύφεση το 2012.
Η ΕΚΘΕΣΗ των τραπεζών έχει μεταβάλει άρδην τα μεγέθη που τίθενται υπό συζήτηση. 4 με 5 τρισ. είναι πολλά χρήματα. Εάν μέχρι χθες μιλούσαμε για την ενίσχυση των μηχανισμών στήριξης με ποσά που αντιπροσώπευαν κάτι λιγότερο από το 8% του ΑΕΠ της Γαλλίας ή της Γερμανίας και κατά πολύ μικρότερα ποσά για τις άλλες χώρες, τώρα η συζήτηση αφορά ποσά που φθάνουν το 30%-40% του ΑΕΠ των ισχυρών χωρών.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ πρόβλημα έγινε μέρος του ευρωπαϊκού και ως κομβικό σημείο εμπλέκει πλέον την καρδιά της τραπεζικής κρίσης. Και οι διασυνδέσεις του ευρωπαϊκού με το αμερικάνικο πρόβλημα είναι πλέον εξόφθαλμες. Οι αμερικάνικες τράπεζες μπορεί να έχουν μικρή έκθεση στην Ελλάδα (μόλις 40 δισ., μαζί με τα παράγωγα και τα ασφάλιστρα), αλλά το νούμερο ανεβαίνει στα 650 αν περιλάβουμε τις άλλες μεσογειακές χώρες, μαζί και την Ιταλία, και σε εξωφρενικά μεγέθη, αν περιλάβουμε τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες, που δανείζονται κατά κανόνα από τις αμερικάνικες και βρετανικές χρηματαγορές.
ΥΠΟ ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ αυτές η κατάσταση βρίσκεται σε κρίσιμο και κομβικό σημείο. Η συνέχιση της αναβλητικότητας και της πολιτικής του χουβερισμού απειλεί να εξελιχθεί σε κύμα τραπεζικών χρεωκοπιών με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις. Το κούρεμα του ελληνικού χρέους σε οικειοθελή βάση θα μπορούσε να είναι σχετικά απλή υπόθεση, με κάποιες αποζημιώσεις ταμείων και τραπεζών. Στις συνθήκες αυτές μετατρέπεται σε παράγοντα κατάρρευσης μιας εύθραυστης αλυσίδας διαδοχικών ενδοτραπεζικών διασυνδέσεων και μιας πυραμίδας παράγωγων τίτλων.
Η ΑΜΗΧΑΝΙΑ και κρισιμότητα της στιγμής εκδηλώνεται με την αδυναμία των αγορών να εκδηλώσουν κάποιο σαφές αίτημα. Μέχρι χθες όλοι είχαν πειστεί ότι μέριμνά τους και βασικός δείκτης της εμπιστοσύνης τους ήταν η δημοσιονομική κατάσταση των χωρών. Μόνο που τώρα απαιτούν κάτι εντελώς διαφορετικό. Προσδοκούν μεγάλες παρεμβάσεις που να διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του τραπεζικού συστήματος. Και αυτά παραπέμπουν σε τελείως διαφορετικά πράγματα. Η δηλωμένη σύγχυση των αγορών υπογραμμίζει την κρισιμότητα της κατάστασης.
Η ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ συνάντηση των G 20 καλείται να επαναδιαπραγματευτεί τους βασικούς άξονες της συντονισμένης διαχείρισης της παγκόσμιας κρίσης, που αποτέλεσαν και τις δύο πάγιες σταθερές παραμέτρους του παγκόσμιου συστήματος. Πρώτον η διατήρηση πάση θυσία σταθερών των ισοτιμιών ανάμεσα στα βασικά νομίσματα (δολάριο, ευρώ, γεν, κ.λπ.), κάτι που έχει ήδη επιτευχθεί και που αποτελεί, από ιστορική σκοπιά, βασικό σημείο διαφοροποίησης σε σχέση με το παρελθόν. Δεύτερον, τη συντονισμένη επεκτατική πολιτική με την αύξηση των δημοσίων ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, πολιτική που αποτέλεσε μόνιμο σημείο τριβής των ΗΠΑ και άλλων δυνάμεων με την Ευρώπη.
ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ αυτοί πυλώνες έχουν φθάσει σε οριακό σημείο και απαιτούν επαναδιαπραγμάτευση. Χωρίς άλλες ρυθμίσεις για τις διεθνείς χρηματαγορές και την εξισορρόπηση των παγκόσμιων ροών κεφαλαίου και χρήματος και με δεδομένη τη διατήρηση των παγκόσμιων ανισοτήτων που οδήγησαν στη σημερινή κρίση, οι G 20 καλούνται να επαναδιαπραγματευτούν τους ημιτελείς πυλώνες υπό την απειλή μιας νέας ύφεσης.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ κούρεμα βρίσκεται στη δίνη μιας απορρύθμισης βασικών συντεταγμένων της ευρωπαϊκής κρίσης και της παγκόσμιας αστάθειας. Το ελληνικό πρόβλημα θα βρεθεί εν μέσω διαπραγματεύσεων που αφορούν πλέον μια πολύ μεγάλη εικόνα, με το ελληνικό πρόβλημα να βρίσκεται, τώρα πια άθελά του, στο επίκεντρο των συζητήσεων. Εάν το ελληνικό πρόβλημα γίνεται κομβικό σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, χωρίς όμως να αποτελεί το ίδιο παρά μικρό πλέον μέρος του προβλήματος, η επόμενη μέρα θα βρει τη χώρα εν μέσω μιας κινούμενης άμμου, πολιτικής και οικονομικής. Και οι εξελίξεις δεν μπορεί παρά να είναι ραγδαίες.

http://www.avgi.gr/StartPageAction.action