Κύπρος: Το ποντίκι που εξερράγει

της J. E. Dyer

μετάφραση Inprecor

Πρέπει να καταλάβετε την Κύπρο. Το νησί ξεκίνησε να διαιρείται μεταξύ της ελληνικής Κύπρου και της «τουρκικής βόρειας Κύπρου,» μια οντότητα που δημιουργήθηκε  από μια τουρκική   στρατιωτική εισβολή το 1974 και που αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία. Έχοντας ιστορικούς δεσμούς με την Ελλάδα, η ελληνική Κύπρος – ένα ανεξάρτητο κράτος – είναι σε μεγάλο βαθμό εκτεθειμένη στα ελληνικά κρατικά ομόλογα και δίνει, καθ’ όλη τη διάρκεια του 2011, μάχη οπισθοφυλακής για να αποτρέψει έναν γρηγορότερο υποβιβασμό του κυπριακού δημόσιου χρέους.  (Μερικές αμερικανικές πολιτείες αντιμετωπίζουν σήμερα μια κάπως παρόμοια κατάσταση, λόγω του ενδεχόμενου ντόμινο που επιφέρει ο υποβιβασμός του αμερικανικού χρέους.)

Τα όπλα και η έκρηξη

Τον  Ιανουαρίου του  2009, η Κύπρος είχε την ατυχία το πλοίο M/V Monchegorsk, που ναυλώθηκε από το Ιράν για να μεταφέρει  όπλα στη Συρία παραβιάζοντας το ψήφισμα  1747 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Ε, να φέρει την κυπριακή σημαία..  Η Κύπρος που βρίσκεται κοντά στην ακτή της Συρίας, δεν είχε καμία διάθεση να κάνει το ο,τιδήποτε για την δήμευση της απαγορευμένης παράδοσης όπλων στο καθεστώς του Assad.  Τελικά, όμως, κατέληξε – μετά από τεράστια πίεση – να δεχθεί το δημευμένο φορτίο: 98 εμπορευματοκιβώτια όπλων και  εκρηκτικών υλών.

Στις 11 Ιουλίου του  2011, ο κατασχεθείς οπλισμός, που είχε κρατηθεί χωρίς περαιτέρω επεξεργασία σε μια προσωρινή υποδομή  μιας κυπριακής ναυτικής βάσης για πάνω από δύο χρόνια,  εξερράγει. Η ανατίναξη σκότωσε 13 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού του κυπριακού ναυτικού, και κατέστρεψε τις εγκαταστάσεις ηλεκτρικής παραγωγής ενέργειας που εξυπηρετούσε το 53% της επικράτειας  της  ελληνικής Κύπρου.  Η απώλεια ενέργειας έχει βάλει την Κύπρο σε ένα σπιράλ οικονομικής πτώσης. Η Moody’ς  υποβίβασε το κυπριακό χρέος ακριβώς επάνω από τη θέση «σκουπιδιών» στα τέλη Ιουλίου, γεγονός που καθιστά πιθανό το ενδεχόμενο ότι η Κύπρος,  μέλος της ΕΕ (που συμμετέχει και στην Ευρωζώνη), θα επιδιώξει κάποιου είδους ένταξης σε μηχανισμό στήριξης μαζί με την Ελλάδα, την Πορτογαλία, και την Ιρλανδία.

Κύπριοι, που κατηγορούν την κυβέρνηση του, παλαιάς κοπής, αριστερού Δημήτρη Χριστόφια (και, χωρίς ηλεκτρική ενέργεια,  δεν μπορούν να κάνουν και τίποτε άλλο πολύ διαφορετικό), έχουν πλημμυρίσει τους δρόμους διαμαρτυρόμενοι.  Ο Κοινοβουλευτικός συνασπισμός του Χριστόφια διαλύθηκε όταν ο σημαντικός εταίρος του (το κεντρώο Δημοκρατικό Κόμμα)  αποχώρησε αιφνίδια την  Τετάρτη, 3 Αυγούστου .  Ο Χριστόφιας είναι Πρόεδρος και δεν θα αντιμετωπίσει τους ψηφοφόρους πάλι έως το 2013. Η απώλεια, όμως, του  συνασπισμού του σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα παρουσιάσει φαινόμενα παράλυσης όσον αφορά διαφιλονικούμενα ζητήματα.

Ο Χριστόφιας διόρισε νέα κυβέρνηση αλλά δεν κατάφερε να συμπεριλάβει σε αυτήν υπουργούς από τον προηγούμενο σύμμαχό του, το Δημοκρατικό Κόμμα.  Εντούτοις, ο νέος  υπουργός Οικονομικών παρουσίασε ένα γενναίο πρόσωπο  βεβαιώνοντας ότι «δεν υπάρχει κανένα ζήτημα προς το παρόν» να ζητήσει η Κύπρος να ενταχθεί σε κάποιο μηχανισμός στήριξης της Ευρωζώνης.

Το αέριο και η Τουρκία

Η γενναία αυτή στάση μπορεί να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αποφασιστικότητα της Κύπρου να προχωρήσει σταθερά με την παράκτια γεώτρηση αερίου.  Η κυβέρνηση στη Λευκωσία έχει, επανειλλημένως, πει δημόσια, τον τελευταίο καιρό, ότι αναμένει οι γεωτρήσεις στα ανοιχτά των νοτίων ακτών της ν’ αρχίσουν το αργότερο την 1^η Οκτωβρίου, αλλά ίσως και νωρίτερα. Η Κύπρος έχει κινηθεί επιδέξια ως προς το ζήτημα των ερευνών και των γεωτρήσεων, από την στιγμή που κατέληξε σε συμφωνία για την ΑΟΖ με το Ισραήλ το 2010.

Η Τουρκία, από την πλευρά της, αντιτάσσεται σθεναρά σε αυτήν την διαδικασία.  Η θέση της Τουρκίας είναι ότι λόγω της εισβολής στην Κύπρο και της σύστασης μιας τουρκικής οντότητας που κανείς άλλος δεν αναγνωρίζει, έχει το δικαίωμα να ματαιώσει κάθε δραστηριότητα στην κυπριακή  Αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) έως ότου επιλυθεί το κυπριακό μέσω διαπραγματεύσεων.

Κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται να γίνεται σύντομα. Στις 19 Ιουλίου, ο πρωθυπουργός  της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν  ανήγγειλε μια σημαντική αλλαγή στη διαπραγματευτική θέση της χ ώρας του: κεραυνοβόλησε τα Ηνωμένα Έθνη και την Κυπριακή ηγεσία δηλώνοντας ότι η Τουρκία δεν είναι πλέον έτοιμη να δεχτεί τις παραχωρήσεις, στις οποίες είχε συναινέσει προκειμένου να προωθηθεί η επανένωση της Κύπρου σύμφωνα με το σχέδιο του ΟΗΕ από το 2004, γνωστό και ως σχέδιο Ανάν.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε ότι η τουρκική πλευρά δεν θα δεχτεί τίποτα λιγότερο πέραν μιας λύσης που θα αναγνωρίζει δύο κράτη  στο νησί, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι  εάν ο τρέχων γύρος διαπραγματεύσεων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αποτύχει, η  Τουρκία θα επιδιώξει πιθανώς τη διεθνή αναγνώριση για το κατεχόμενο τμήμα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται λόγος για λύση δύο κρατών (αλλά αυτό είναι ένα θέμα που θα χρειαζόταν ένα άλλο άρθρο). Το τι επιλογές έχει τώρα η Κύπρος, με δεδομένη την άρνηση Ερντογάν να υπαναχωρήσει από την προοπτική επανένωσης του νησιού και να προχωρήσει στη λύση δύο κρατών, είναι ασαφές. Σίγουρα ο Χριστόφιας δεν νιώθει ότι, στην παρούσα φάση, έχει πολλά να συζητήσει στις διαπραγματεύσεις αυτές.

Η έναρξη των ερευνών και των γεωτρήσεων, όμως, είναι πολύ κοντά. Η Τουρκία δηλώνει διαρκώς αποφασισμένη να αποτρέψει την έναρξη των γεωτρήσεων, και πολλάκις στο παρελθόν έχει υλοποιήσει παρόμοιες απειλές. Το τουρκικό ναυτικό έχει παρενοχλήσει διερευνητικά σκάφη, που δραστηριοποιούνταν στην κυπριακή και στην ελληνική ΑΟΖ και στο παρελθόν- μέχρις ότου να εμποδίσει τις δραστηριότητές τους. Στα μέσα  Νοεμβρίου του 2008, ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο απέτρεψε διερευνητικό νορβηγικό σκάφος να διεξάγει έρευνες στα νότια της κυπριακής ακτογραμμής.  Το Μάρτιο του 2011, τουρκικό πολεμικό πλοίο παρεμπόδισε ιταλικό σκάφος στην ελληνική ΑΟΖ στα ανοιχτά της Κρήτης, το οποίο είχε λάβει άδεια από την Αθήνα να ερευνήσει το βυθό για να μελετηθεί η δυνατότητα τοποθέτησης καλωδίων επικοινωνίας μεταξύ Ιταλίας – Ισραήλ.

Η Ελλάδα έχει επισημάνει μια χαρακτηριστική δήλωση του Erdogan σε μια ναυτική σύνοδο στην Άγκυρα το 2011: «Θέλουμε ένα ναυτικό να κυριαρχεί στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και να στέκεται απέναντι στο Ρωσικό Στόλο της Μαύρης Θάλασσας».

Τίποτα δεν συμβαίνει απομονωμένα στην ανατολική Μεσόγειο, και η Κύπρος, γεωγραφικά και πολιτικά, είναι στη μέση όλων αυτών.  Η «αραβική άνοιξη» έχει ανατρέψει ένα σύνολο βεβαιοτήτων βάζοντας τη Συρία (και την Αίγυπτο) στο παιχνίδι.  Οι αιώνιες ανησυχίες ασφάλειας των σημαντικότερων χωρών – Ρωσίας, Ελλάδας, Τουρκίας – υπαγορεύονται από τη γεωγραφία και την ιστορία: εάν η Συρία είναι στο παιχνίδι, αυτό προκαλεί  στρατηγική ταλαιπωρία για τις άλλες μεγάλες χώρες. Η ανησυχία της Ρωσίας είναι ιδιαίτερα έντονη επειδή η Τουρκία βρίσκεται στην  θαλάσσια πορεία της από τη Μαύρη Θάλασσα, και στην άλλη πλευρά του δύστροπου, και σε μεγάλο τμήμα του, μουσουλμανικού Καυκάσου. Η Τουρκία εμφανίζεται να έχει μια νέα, παράδοξη σφαίρα επιρροής στην ευρύτερη περιοχή η οποία θα μπορούσε να παρομοιαστεί με προσπάθεια αναβίωσης των κινδύνων που παρουσίαζε η ύπαρξη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας.

H γεωγραφία και  γεωστρατηγική

Τα γεγονότα της γεω-ιστορίας συνδυάζονται με τις υποθαλάσσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές καθιστώντας την Κύπρο ένα στρατηγικό βραβείο στην ανατολική Μεσόγειο.  Αν ληφθεί υπ’ όψιν η πρόσφατη εκλογική νίκη του Ερντογάν, η καταστολή στο εσωτερικό όσων ασκούν έλεγχο στη δύναμή του, και οι διάφορες δηλώσεις του που δείχνουν νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες, η στάση του τον Ιούλιο του 2011 ως προς την Κύπρο μπορεί να ερμηνευτεί ως μια σαφής πρόθεση διατηρήσει η Τουρκία υπό τον απόλυτο έλεγχό της, τουλάχιστον ένα μέρος της Κύπρου. Υπάρχουν δύο γεωγραφικοί λόγοι για αυτό: η εγγύτητα της   Κύπρου στα αποθέματα πετρελαίου και αερίου της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου και η σχέση της Κύπρου με την ακτή της Συρίας.  Βασικά, η Κύπρος ελέγχει τη συριακή ακτή. Όποιος ελέγχει και είναι σε θέση να ενισχύσει την Κύπρο, μπορεί να τη χρησιμοποιήσει ως «μέσο απειλής» από τη θάλασσα απέναντι στη Συρία.

Ανατολική περιοχή της Μεσογείου

Αυτό θα γινόταν πράξη, ας πούμε, εάν είτε η Ρωσία είτε το Ιράν κατάφερναν να αποκτήσουν τέτοια επιρροή εντός Συρίας έτσι ώστε να μπορούν να ασκούν έλεγχο στην ακτογραμμή της. Αυτή θα ήταν μια κίνηση που θα έθετε εμπόδια στην πλευρά της Τουρκίας όσο τίποτε άλλο. Το Ιράν, που προσπαθεί σκληρά ακριβώς για να κρατήσει το καθεστώς του Assad στη  εξουσία, είναι κάπως απομονωμένο προς το παρόν. Η Ρωσία, όμως, έχει πολύ μακρά ιστορική και γεωστρατηγική άποψη τόσο ως προς τις ανησυχίες σχετικά με την ασφάλειά της που έθετε στο παρελθόν η οθωμανική Τουρκία, όσο και ως προς το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα.  Γι αυτό η Ρωσία έχει επιδιώξει να διατηρήσει τουλάχιστον μια μεσογειακή στρατιωτική βάση όποτε αυτό ήταν δυνατόν, τους τελευταίους δύο  αιώνες τουλάχιστον: για να είναι σε θέση να είναι σε απόσταση αναπνοής από τους γείτονες της στη Μαύρη Θάλασσα αλλά και να επηρεάζει τις συνθήκες που διαμορφώνονται στην Μεσόγειο όταν χρειάζεται.

H Κύπρος έγινε εξαιρετικά τρωτή σε μια εξαιρετικά ασταθή χρονική περίοδο. Δεν σχετίζονται όλα μόνο με το πετρέλαιο και το αέριο: οι Αμερικανοί είναι σχεδόν ο μοναδικός λαός πάνω στη γη, που δεν χρειάζεται να σκέφτονται 24 ώρες το 24ώρο, 7 μέρες την εβδομάδα, τη γεωγραφία της χώρας τους ως κομβικό παράγοντα ασφάλεια. Και είναι χαζό να μην δίνουμε σημασία στον προσανατολισμό της διασφάλισης γεωγραφικής ασφάλειας που διατρέχει την πολιτική άλλων χωρών, υποθέτοντας ότι όλα ανάγονται μόνο στο πετρέλαιο ή στην ιδεολογία. Η Ρωσία, όμως, μπορεί πολύ εύκολα να απειληθεί, λόγω γεωγραφίας, από την Τουρκία. Και όσο πιο οθωμανική χροιά λαμβάνουν η ρητορική και οι πράξεις του Ερντογάν, τόσο περισσότερο η Ρωσία θα ανησυχεί και θα παίρνει μέτρα για να προφυλαχθεί από αυτήν. Ο χειρισμός της Κύπρου, λόγω ακριβώς της θέσης της, είναι υψηλότερης προτεραιότητας από το ο,τιδήποτε άλλο για τη Ρωσία.

Η αναξιοπιστία της αμερικανικής δύναμης συμβάλλει και αυτή στην υιοθέτηση δυσλειτουργικών θέσεων από τους διάφορους «παίκτες» που βρίσκονται στο μεγάλο Σταυροδρόμι της Ευρώπης, τςη Ασίας και της Αφρικής. Η ΕΕ, οι ΗΠΑ, και το ΝΑΤΟ πέτυχαν, μετά από μήνες, στη Λιβύη και μοιάζουν να κουράζονται στο Αφγανιστάν. Μοιάζει ολοένα λιγότερο αδιανόητη η προοπτική να καταστήσει η Τουρκία άνευ αντικειμένου τη διαδικασία διαπραγματεύσεων υπό τον ΟΗΕ για την Κύπρο επειδή δεν έχει καμία πρόθεση να εγκαταλείψει την άμεση επιρροή που έχει στην Β. Κύπρο -  και θα αυξήσει εκ νέου τις επιθετικές ικανότητες των 30.000 στρατευμάτων που διατηρεί στο νησί ως δύναμη κατοχής.

Δυστυχώς, το σκηνικό έχει στηθεί έτσι ώστε η Κύπρος να μετατραπεί σε εξαιρετικά μεγάλο θέμα. Εάν η διατήρηση μιας στρατιωτικής ναυτικής βάσης στη Συρία γίνει αδύνατη, τότε η Ρωσία είναι μάλλον βέβαιο ότι θα επιδιώξει να διασφαλίσει ναυτικές βάσεις στην Ελλάδα, ή ίσως ακόμη και στην ελληνική Κύπρο. Όσο πιο πολύ εξασθενεί η Pax Americana, τόσο η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία θα καλωσορίσουν πιθανότατα μια τέτοια εξέλιξη, παρά θα την αντιμετωπίσουν με καχυποψία και εγρήγορση.

Ναυτικές ασκήσεις

Εάν η στάση της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο μοιάζει κάπως με τη στάση της Κίνας στα νερά της Ανατολικής Ασίας, δεν θα πρέπει να προκαλέσει έκπληξη το ότι οι δύο χώρες, που έχουν πραγματοποιήσει πρωτοφανείς κοινές στρατιωτικές ασκήσεις κατά τη διάρκεια του περασμένου χρόνου, έχουν πραγματοποιήσει επίσης αναπτύξει, από κοινού, ναυτικές ομάδες κρούσης σε μακρινές θάλασσες. Το 2010, η Κίνα, για πρώτη φορά, έστειλε μια λειτουργική ναυτική ομάδα στην Μεσόγειο για μια σειρά επισκέψεων σε λιμάνια. Η Τουρκία, για πρώτη φορά από τις ημέρες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (δηλ. από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο), ανέπτυξε μια ομάδα κρούσης για μη ΝΑΤΟϊκή επιχείρηση εκτός Μεσογείου.

Αυτό το καλοκαίρι, η Τουρκία έστειλε δύναμη τεσσάρων στον Ινδικό Ωκεανό και στην ανατολική Ασία.  Η Τουρκία (όπως και η Κίνα) έχει διατηρήσει μια παρουσία στις αντι-πειρατικές επιχειρήσεις στη Σομαλία, αλλά η ανάπτυξη της συγκεκριμένης δύναμης, φέτος το καλοκαίρι, συμπεριλαμβάνει, μέχρι στιγμής, επισκέψεις στο Ομάν, στο Αμπού Ντάμπι  (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, για πρώτη φορά), στην Ινδία, στο Πακιστάν, στη Μαλαισία, στην Ινδονησία, στην Κίνα, και στην Ιαπωνία.

Άρθρα της J.E. Τα Dyer έχουν δημοσιευτεί άρθρα στα The Green Room, Commentary’s “contentions,”Patheos, The Weekly Standard διαδικτυακά, και στο δικό της μπλογκ The Optimistic Conservative.

http://hotair.com/greenroom/archives/2011/08/08/cyprus-the-mouse-that-went-boom/

http://www.inprecor.gr/