Στο τραπέζι ρηξικέλευθες λύσεις για το χρέος

Γ. Παπανικολάου και Αγγ. Παπαμιλτιάδου

"Ρηξικέλευθες" λύσεις όπως το σχέδιο "Εύρηκα", που αποκαλύφθηκε διεθνώς χθες, βάζει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ των μελών της ευρωζώνης η σθεναρή άρνηση των τραπεζιτών να αποδεχθούν διεύρυνση των απωλειών τους μέσω του προγράμματος roll over των ελληνικών ομολόγων (PSI).

Η αρχική σκέψη της Γερμανίας για διεύρυνση του PSI φαίνεται να μπαίνει στον πάγο μετά το "όχι" πολλών μεγάλων τραπεζών, της Γαλλίας και βεβαίως της ΕΚΤ, με την αιτιολογία ότι "θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας, με απρόβλεπτες συνέπειες και με τον κίνδυνο να μην υπάρχει ενδιαφέρον", όπως δήλωσε κι ο ίδιος ο επικεφαλής της Deutsche Bank, κ. Γιόζεφ Άκερμαν, φανερώνοντας ότι ούτε οι Γερμανοί έχουν ενιαία άποψη. (Δείτε ρεπορτάζ για τις έντονες αντιδράσεις στο σχετικό θέμα των "Financial Times")

Σύμφωνα με πληροφορίες του Euro2day.gr, το γερμανικό σχέδιο που συζητείται αυτήν τη στιγμή σε τεχνοκρατικό επίπεδο έχει να κάνει κυρίως με τη μεταβίβαση ελληνικών περιουσιακών στοιχείων σε ένα ευρωπαϊκό ταμείο που θα συσταθεί επί τούτου και θα έχει την αρμοδιότητα διαχείρισής τους. Το ταμείο θα προκαταβάλει το τίμημα, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την άμεση μείωση του ελληνικού χρέους.

Όπως όλα δείχνουν, το Βερολίνο κινείται στο πλαίσιο του σχεδίου "Εύρηκα", που εκπονήθηκε από την εταιρία "στρατηγικών συμβούλων" Roland Berger, o CEO της οποίας είναι στον στενό κύκλο συμβούλων της κ. Μέρκελ.

Το σχέδιο "Εύρηκα" και η σιγή ασυρμάτου 
Σε αδρές γραμμές το σχέδιο (δείτε αναλυτικά τι προβλέπει στο χθεσινό ρεπορτάζ του Euro2day.gr) αφορά στην "πώληση" ελληνικών περιουσιακών στοιχείων ύψους 125 δισ. ευρώ σε ένα ευρωπαϊκό ταμείο, με προκαταβολή του τιμήματος. Τα χρήματα αυτά θα χρησιμοποιηθούν από την Ελλάδα για την άμεση μείωση του χρέους στο 88% του ΑΕΠ, οπότε, με την προϋπόθεση της καταγραφής πρωτογενών πλεονασμάτων και με αναπτυξιακή ενίσχυση από το εξωτερικό, η χώρα θα μπορεί να επιστρέψει στις αγορές σύντομα.

Προς την εξέταση και νέων εναλλακτικών λύσεων για το ελληνικό χρέος οδηγεί επίσης η σταθερήάρνηση ορισμένων κρατών-μελών (με πρώτη τη Φινλανδία) να προσφέρουν νέα δάνεια στην Ελλάδα χωρίς κάποιου είδους εγγυήσεις.

Το ενδεχόμενο μιας ελεγχόμενης ελληνικής χρεοκοπίας δεν έχει βγει από το τραπέζι, οι κίνδυνοι μετάστασης όμως δεν το καθιστούν, τουλάχιστον προς το παρόν, "πρώτη επιλογή".

Σε κάθε περίπτωση, ειδικά από τη γερμανική πλευρά, τηρείται επίσημα σιγή ασυρμάτου, καθώςσήμερα γίνεται η κρίσιμη ψηφοφορία στο κοινοβούλιο για την έγκριση της επέκτασης του EFSF. Όπως μάλιστα δήλωσε σιβυλλικά στη "Wall Street Journal" Γερμανός αξιωματούχος, "μετά την ψηφοφορία θα μπορούμε να μιλήσουμε για νέες ιδέες σχετικά με την αναδιάρθρωση (σ.σ.: του ελληνικού) χρέους και την πιο αποτελεσματική χρήση των κεφαλαίων διάσωσης".

Ένας από τους λόγους για τους οποίους το σχέδιο "Εύρηκα" ή κάποια παραλλαγή του βγάζει νόημα σε σχέση με ένα "άγριο κούρεμα", όπως επισημαίνουν γνώστες των ειδικών διαδικασιών, είναι ο εξής:

Δεδομένου ότι το ελληνικό χρέος που βρίσκεται σε ιδιωτικά χέρια είναι της τάξεως των 200 δισ. ευρώ, ακόμη και με ένα άγριο κούρεμα κατά 50% (σ.σ.: εφόσον η πτώχευση είναι ελεγχόμενη και η Ελλάδα παραμείνει εντός του ευρώ), το καθαρό όφελος θα ήταν μείωση του ελληνικού χρέους κατά περίπου 70 δισ., αφού υπολογίζεται ότι τα 30 δισ. ευρώ θα απαιτούνταν για την επανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών και τη διασφάλιση των ασφαλιστικών κονδυλίων, προφανέστατα με δάνεια από το EFSF.

Υπολογίζεται, συνεπώς, ότι ακόμα και με κούρεμα κατά 50% το όφελος θα ήταν περιορισμένο, αφού το ελληνικό χρέος θα εξακολουθούσε να είναι σημαντικά μεγαλύτερο από το ΑΕΠ. Από την άλλη, οι συνέπειες όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την ευρωζώνη θα ήταν ενδεχομένως συνταρακτικές.

Σε σχέση με το σχέδιο "Εύρηκα", παράγοντες της ελληνικής αγοράς παρατηρούσαν χθες ότι το ποσό των 125 δισ. ευρώ αντιστοιχεί αθροιστικά στα δάνεια που έχει λάβει μέχρι τώρα από την E.E. η Ελλάδα με διμερείς συμφωνίες και στην ονομαστική αξία των ομολόγων που υπολογίζεται ότι έχει αγοράσει η ΕΚΤ.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κάλλιστα το ποσό αυτό θα μπορούσε να είναι 111 δισ. ευρώ εάν η EKT δεχόταν να πληρωθεί σε τιμές κτήσης των ελληνικών ομολόγων και πως, εάν το σχέδιο συνδυαζόταν με το ήδη υφιστάμενο PSI (ή με κάποια ελαφρώς τροποποιημένη παραλλαγή του), το ποσό θα μπορούσε να κατέβει στην περιοχή των 85 δισ. ευρώ.

Όλα αυτά, βεβαίως, κινούνται ακόμα σε επίπεδο σχεδίων που επεξεργάζονται οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης. Δεν έχει τεθεί ακόμα συνολικό και συγκεκριμένο σχέδιο στο τραπέζι των συζητήσεων του Εurogroup. Πληροφορίες αναφέρουν ότι μια πρώτη συζήτηση για το πώς θα αντιμετωπιστεί το ελληνικό δημόσιο χρέος και πώς εξελίσσεται το πρόγραμμα PSI θα γίνει τη Δευτέραστο Λουξεμβούργο.

Όμως, στο εξωτερικό αποτελεί πλέον σχεδόν κοινό μυστικό, ακόμη και από τις εμπιστευτικές εκθέσεις της Κομισιόν και του ΔΝΤ, ότι τα φοροεισπρακτικά μέτρα και οι διαρθρωτικές αλλαγές που ανακοίνωσε η κυβέρνηση δεν καθιστούν το χρέος βιώσιμο μεσοπρόθεσμα. Και συνεπώς οι λύσεις πρέπει να είναι πιο δραστικές. Ιδιαίτερα τώρα όπου και το ΔΝΤ αρνείται να δεσμευθεί ότι θα συμμετέχει στο νέο δάνειο.

Τα αγκάθια του "Εύρηκα" και των παραλλαγών του 
Υπάρχουν όμως αγκάθια και σε αυτό το σχέδιο:

1. Μια τέτοια ρύθμιση δεν περιλαμβάνεται στη συμφωνία της 21ης Ιουλίου, συνεπώς για να ισχύσει θα πρέπει να τροποποιηθεί η συμφωνία, ενώ αρκετά κοινοβούλια την έχουν ήδη ψηφίσει. Όπως δήλωσε η καγκελάριος κ. Μέρκελ σε συνέντευξή της στη ΝΕΤ, το πόρισμα της τρόικας θα καθορίσει εάν οι αριθμοί θα αλλάξουν και πώς.

Άλλωστε, όπως έχει γράψει το euro2day, χώρες όπως η Φινλανδία και σε δεύτερο βαθμό η Ολλανδία, η Αυστρία, η Σλοβακία και η Σλοβενία, στο Eurogroup της Πολωνίας έθεσαν θέμα αλλαγής της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου που αφορούσε στο νέο πακέτο διάσωσης προς τη χώρα μας.

2. Επισήμως η Ελλάδα έχει υποσχεθεί να δεσμεύσει στο Ταμείο Διαχείρισης Δημόσιας Περιουσίας πόρους αξίας μόνο 50 δισ. ευρώ. Αυτό θα πρέπει να καταργηθεί και να γίνει μεταβίβαση περισσότερων πόρων κατευθείαν στο Ευρωπαϊκό Ταμείο.

3. Οι αντιδράσεις που θα προκαλούσε στο εσωτερικό της χώρας η μεταβίβαση ελληνικών περιουσιακών στοιχείων σε ευρωπαϊκών συμφερόντων ταμείο. Άλλωστε, ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει επανειλημμένως δηλώσει τόσο σε προηγούμενες συνόδους κορυφής όσο και στη Βουλή ότι οι εμπράγματες εγγυήσεις είναι κόκκινη γραμμή. Εντούτοις, η έγκρισή του θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο δημοψηφίσματος. Η ελληνική κυβέρνηση, πάντως, δεν έχει τοποθετηθεί επισήμως γύρω από το θέμα.

Στο Βερολίνο θεωρούν ότι η χρήση του σχεδίου "Εύρηκα" έχει δύο ξεκάθαρα πλεονεκτήματα για τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης:

1. Μειώνει σημαντικά την έκθεση των κρατών σε ελληνικά δάνεια.
2. Κλείνει με έμμεσο τρόπο το θέμα των εγγυήσεων. Και αυτό διότι σύμφωνα με τη φρασεολογία του ίδιου του σχεδίου, παρουσιάζεται μεν ως πώληση ελληνικών περιουσιακών στοιχείων με προεξόφληση του τιμήματος, προβλέπει όμως καταβολή στην Ελλάδα του τυχόν υπερτιμήματος αλλά και υποχρεώνει τη χώρα μας να συμπληρώσει τυχόν διαφορά προς τα κάτω που θα προκύψει σε σχέση με το συμφωνηθέν τίμημα, αλλά μέχρις ενός συγκεκριμένου ορίου. Ουσιαστικά, λοιπόν, είναι ένα δάνειο με εμπράγματες εγγυήσεις.

Από την άλλη, είναι σαφές ότι θα υπάρξουν τεράστιες πρακτικές και χρονικές δυσκολίες σε οποιαδήποτε πραγματική αποτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων που θα περιλάβει μια τέτοια "πώληση". Υπάρχει επίσης ο "κίνδυνος υλοποίησης", δεδομένου του αριθμού των ιδιωτικοποιήσεων που θα γίνουν μέσα σε 10 - 15 χρόνια (λόγω και των αγκυλώσεων της ελληνικής γραφειοκρατίας σε θέματα όπως το κτηματολόγιο, οι ζώνες δόμησης κ.λπ.).
Και τέλος υπάρχει μια σειρά ακανθώδη θέματα σε σχέση με τη διοίκηση και τη διαχείριση ενός ταμείου αυτού του είδους σε συνάρτηση με τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας.
Κατά συνέπεια, είναι σαφές ότι ένα τέτοιο εγχείρημα θα απαιτούσε κατ' ουσίαν τολμηρές πολιτικές αποφάσεις από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές.

"Οικονομική διακυβέρνηση" 
Στην περίπτωση πάντως όπου το πρόβλημα του χρέους λυθεί... μονομιάς, θα προκύψει σαφώς ότι τα ευρωπαϊκά κράτη θα πιέσουν για ασφυκτικό και εκ των προτέρων έλεγχο της δημοσιονομικής πολιτικής στην Ελλάδα προκειμένου η χώρα να γυρίσει και να παραμείνει σε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς αλλά και να διατηρήσει το χρέος της σε χαμηλά επίπεδα συμβατά με το αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας.

Εδώ ανοίγει το παιχνίδι της Οικονομικής Διακυβέρνησης και της αυστηροποίησης των ποινών για τους παραβάτες του συμφώνου. Όπως έχουμε επανειλημμένως γράψει, μακροπρόθεσμος στόχος της Γερμανίας είναι να δημιουργηθεί η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων, όπου ο μικρός πυρήνας των χωρών με αξιολόγηση "ΑΑΑ" θα κρατά τα σκήπτρα των αποφάσεων.

Η άρση της δημοσιονομικής κυριαρχίας της Ελλάδας είναι εις γνώση της ελληνικής κυβέρνησης, που φαίνεται πως γνωρίζει και για το σχέδιο "Εύρηκα" (ή παραλλαγές του) ενδεχομένως από καιρό.

Στο μεταξύ, εύλογα ερωτήματα προκαλεί η τοποθέτηση της επιτρόπου κ. Μαρίας Δαμανάκη στο χθεσινό κολέγιο των επιτρόπων, κατά το οποίο, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, τάχθηκε υπέρ της γερμανικής πρότασης για επίσπευση της εφαρμογής του μόνιμου μηχανισμού ESM κατά έναν χρόνο. Υπενθυμίζεται ότι ο ESM προνοεί το "κούρεμα" χρέους μιας χώρας που αδυνατεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της μέσα από μια ελεγχόμενη χρεοκοπία.