Ανεπαρκής η συμφωνία για την Ελλάδα

By Wolfgang Munchau

Πρέπει να το αναγνωρίσουμε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: είναι πολύ καλοί στο να καταλήγουν σεφαινομενικά εντυπωσιακές συμφωνίες, αφού έχουν κατεβάσει εκ των προτέρων τις προσδοκίες στο ναδίρ. Η αποτελεσματικότητα μιας συμφωνίας, όμως, δεν πρέπει να αποτιμάται βάσει της αντίδρασης των αγορών, πόσο μάλλον από την απόσταση μεταξύ των χαμηλών προσδοκιών και του τελικού κειμένου των αποφάσεων.

Θα πρέπει να ικανοποιούνται τρεις προϋποθέσεις για να γίνει λόγος για μία εποικοδομητική συνεισφορά στην κρίση χρέους της ευρωζώνης:

• Θα οδηγήσει την Ελλάδα σε βιώσιμη μείωση του χρέους;

• Οι νέοι κανόνες του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF) θα μειώσουν τον κίνδυνο μετάδοσης σε άλλες χώρες;

• Είναι η συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών ρεαλιστική και δίκαιη;

Η απάντησή μου στα τρία ερωτήματα, αντιστοίχως, είναι όχι, όχι και ναι.

Ως προς το πρώτο, η εκτίμηση του Institute for International Finance κάνει λόγο για μείωση της τρέχουσας καθαρής αξίας του ελληνικού χρέους κατά 21%. Ο κ. Nicolas Sarkozy, ο Πρόεδρος της Γαλλίας, κάνει λόγο για πτώση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ σε ποσοστό 24%. Η δική του εκτίμηση είναι πιο συντηρητική. Με άλλα λόγια, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Ελλάδας δεν θα κορυφωθεί στο 172%, όπως ανέφερε μία εκτίμηση, αλλά στο 148%. Και πάλι απέχουμε πολύ από ένα βιώσιμο επίπεδο χρέους. Βάσει των δικών μου υπολογισμών, η Ελλάδα χρειάζεται μείωση της τρέχουσας καθαρής αξίας του χρέους κατά περίπου 50%. Η συμφωνία, λοιπόν, είναι ανεπαρκής.

Με καθορισμένη πλέον τη συμμετοχή των ιδιωτών, η όποια περαιτέρω μείωση της αξίας του ελληνικού χρέους θα πρέπει να έρθει από επιμήκυνση της διάρκειας του επίσημου ελληνικού δανεισμού. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι μέρος του χρέους θα αναδιπλωθεί τελικά σε ένα ομόλογο ευρωζώνης. Επισήμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να επιδιώκει μία παραλλαγή του σχεδίου Α - ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να αποπληρώσει πλήρως τις δανειακές της υποχρεώσεις. Το σχέδιο προσαρμογής για την Ελλάδα εξακολουθεί να εμπεριέχει αχαλίνωτη αισιοδοξία.
Ένα βασικό κομμάτι του πακέτου για τη χώρα αφορά στα προβλεπόμενα έσοδα των 30 δισ. ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις και είναι απλώς γελοίο. Αυτό το κενό, όπως και άλλα θα πρέπει να καλυφθούν. Αυτό σημαίνει πως η αναχρηματοδότηση τελικά θα πρέπει να είναι υψηλότερη και η μείωση της τρέχουσας καθαρής αξίας θα είναι μικρότερη.

Αναρωτιέμαι, κατά συνέπεια, εάν άξιζε τον κόπο να διακινδυνεύσουμε την επιλεκτική χρεοκοπία για μία τόσο πενιχρή προσπάθεια μείωσης του χρέους. Οι διαπραγματευτές της Ε.Ε. πείστηκαν ότι είχαν τη δυνατότητα να περιορίσουν τις επιπτώσεις από μία χρεοκοπία. Αλλά μόνο στην περίπτωση περιορισμένης χρεοκοπίας.

Παράλληλα, το ύψος της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα πρέπει να είναι τόσο μεγάλο ώστε να ικανοποιηθούν οι ευρωσκεπτικιστές στο γερμανικό, στο ολλανδικό και στο φινλανδικό κοινοβούλιο. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η συμφωνία είναι πολιτικός συμβιβασμός. Υλοποιείται, όμως, εις βάρος της βιωσιμότητας του χρέους.

Πριν ακόμη στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας αυτού του δεύτερου πακέτου, θα φανεί η ανάγκη για τρίτο πακέτο στήριξης προς την Ελλάδα. Και δεν γνωρίζω ποια θα είναι η αντίδραση των Γερμανών και των Φινλανδών ευρωσκεπτικιστών όταν θα το ανακαλύψουν.

Ως προς το δεύτερο ερώτημα, τώρα είναι καλύτερα τα πράγματα για την Ισπανία και την Ιταλία; 

Η μεγαλύτερη ευελιξία που δίνεται στο EFSF είναι θετική. Οι αλλαγές αυτών των κανόνων είναι μακράν το πιο ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της συμφωνίας. Βάσει της τρέχουσας κατάστασης, το EFSF μπορεί μόνο να παρέχει πιστώσεις. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, θα μπορεί να δρα και προληπτικά. Όπως και το ΔΝΤ, θα έχει μία ευέλικτη γραμμή πίστωσης. Θα μπορεί να αγοράζει ομόλογα στη δευτερογενή αγορά και θα μπορεί να προχωρά σε αναδιάρθρωση των κεφαλαίων των τραπεζών. Και μάλιστα θα μπορεί να τα κάνει όλα αυτά για κάθε χώρα-μέλος της ευρωζώνης, ακόμα και αν δεν έχει προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης.

Υπάρχει όμως μία παγίδα: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν αποφάσισε την αύξηση του ορίου δανεισμού των 440 δισ. ευρώ του EFSF. Τα κεφάλαια αυτά αρκούν για να χειριστεί την κατάσταση για τους τρεις... πελάτες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, αλλά όχι για την Ιταλία και την Ισπανία.

Η αύξηση των διαθέσιμων κεφαλαίων είναι απαραίτητη ώστε η προαναφερθείσα ευελιξία να έχει και πρακτική αξία. Εάν τα ιταλικά ομόλογα τεθούν εκ νέου υπό καθεστώς πιέσεων, πιστεύουμε ειλικρινά ότι οι κερδοσκόποι θα φοβηθούν από έναν μηχανισμό σταθερότητας με σταθερό και αδιαπραγμάτευτο όριο δανεισμού;

Το EFSF, άλλωστε, εξακολουθεί να περιορίζεται και από τους εσωτερικούς του κανόνες λειτουργίας. Μπορεί να ξεκινήσει πρόγραμμα αγορών μόνο έπειτα από σχετική συμβουλή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και απαιτείται ομοφωνία ψήφων των μελών του.

Η πιο θετική είδηση αφορά στην απόφαση για τη συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών. Και είναι θετική γιατί επιτέλους η ευρωζώνη έκλεισε τη συζήτηση γι' αυτό το βαρετό θέμα. Οι όροι των διαφόρων προτάσεων ανταλλαγής τίτλων εξακολουθούν να είναι φιλικοί προς τις τράπεζες, όμως όχι σε τέτοιον βαθμό όσο προηγούμενες προτάσεις. Εν αντιθέσει με όσα δήλωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αυτή η συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών είναι ένα προσχέδιο για το τι θα συμβεί στις μελλοντικές στηρίξεις κρατών. Είναι πιθανόν να υπάρξουν αντίστοιχα προγράμματα για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Τώρα που γνωρίζουν πώς μπορεί να γίνει, θα θέλουν να εφαρμόσουν τους ίδιους κανόνες και στο μέλλον.

Η συμφωνία της Πέμπτης πέτυχε την αποφυγή της άμεσης κατάρρευσης της ευρωζώνης. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητα το μεγαλύτερό της επίτευγμα. Δεν πρέπει, όμως, να κοροϊδευόμαστε. Θα ολοκληρωθεί μόνο εάν ακολουθηθεί κι από άλλες συμφωνίες, οι οποίες θα συμπληρώνουν τα κενά.

Οι νέοι κανόνες για το EFSF θα έχουν νόημα μόνο εάν επιτραπεί στον μηχανισμό διάσωσης να εξελιχθεί σε ευρωπαϊκή υπηρεσία έκδοσης χρέους. Το δεύτερο πακέτο στήριξης για την Ελλάδα είναι θετικό μόνο εάν αναγνωρίσουμε πως θα πρέπει να υπάρξει και τρίτο.

Όταν οι Ευρωπαίοι γυρίσουν από τις διακοπές τους θα εξακολουθούν να έχουν ευρώ, αλλά θα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν και μία κρίση χρέους.

ΠΗΓΗ: FT.com  via http://www.euro2day.gr