Τι μας αποκάλυψε η οικονομική κρίση

Του Σταυρου Λυγερου

Πριν από 14 μήνες, το ευρωπαϊκό «ιερατείο» με μια φωνή έλεγε στους Ελληνες ότι ο μόνος δρόμος σωτηρίας ήταν η ψήφιση του Μνημονίου. Οταν οι αρχικές ελπίδες διαψεύσθηκαν, η τρόικα επέρριψε την ευθύνη της αποτυχίας στη μεταρρυθμιστική ολιγωρία της κυβέρνησης Παπανδρέου. Επειδή, όμως, η πραγματικότητα είναι πεισματάρα και το ευρωπαϊκό «ιερατείο» όχι τόσο τυφλό ώστε να μη βλέπει το αδιέξοδο, άρχισαν οι ζυμώσεις για το πώς θα αντιμετωπισθεί η ελληνική κρίση.

Τότε φάνηκε ότι το «ιερατείο» όχι μόνο στερείται στρατηγικής, αλλά κι ότι είναι βαθιά διχασμένο. Ηταν η εποχή που το Βερολίνο ζητούσε συμμετοχή των ιδιωτών, δηλαδή κάποιου είδους αναδιάρθρωση, και ο Τρισέ δεν ήθελε να ακούσει κουβέντα. Την εσωτερική διαμάχη ήλθε να επικαλύψει το Μεσοπρόθεσμο, αποδεικνύοντας ότι το μόνο σχεδόν που συσπειρώνει το «ιερατείο» είναι η επιβολή της πιο ακραίας λιτότητας, η εκποίηση με συνοπτικές διαδικασίες του εθνικού πλούτου για αποπληρωμή των δανειστών και η άσκηση ασφυκτικών πιέσεων στον Σαμαρά να ενταχθεί στο «κόμμα του Μνημονίου» στο όνομα της συναίνεσης.

Η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου επανέφερε με οξύτητα τις διαφωνίες για το δέον γενέσθαι. Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, η δημοσιονομική εξυγίανση είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη. Μόνο εάν συνδυασθεί μ’ ένα γερό «κούρεμα» του χρέους η οικονομία θα σταθεί στα πόδια της.

Το «κούρεμα» όμως είναι εκτός ατζέντας. Ο Τρισέ απορρίπτει οτιδήποτε θα θεωρηθεί πιστωτικό γεγονός. Δεν το κάνει μόνο από ιδεολογικό δογματισμό. Το κάνει και επειδή ξέρει ότι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες είναι πολύ πιο σαθρές απ’ όσο θέλουν να δείχνουν. Γι’ αυτό και η συζήτηση στην Ευρωζώνη προσανατολίσθηκε στην εθελοντική επιμήκυνση. Το σχέδιο αυτό όμως δεν περπατάει επειδή δεν υπήρξε σημαντική ανταπόκριση και οι οίκοι αξιολόγησης τήρησαν αρνητική στάση.

Το «ιερατείο» κατηγορεί τους αμαρτωλούς οίκους αξιολόγησης, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση το δίκιο το έχουν οι οίκοι. Μπορεί οι Αγορές να λατρεύουν τη λιτότητα, αλλά, λόγω πραγματισμού, αμφισβητούν ότι με τα «γιατροσόφια» των Βρυξελλών θα αποτραπεί η χρεοκοπία. Δικαιολογημένα, θεωρούν ότι ημίμετρα, όπως η εθελοντική επιμήκυνση και μάλιστα με τοκογλυφικά επιτόκια, αντί να λύσει το ελληνικό πρόβλημα, το μεταθέτει αλλά και το παροξύνει. Γι’ αυτό και όσο δεν λαμβάνονται ριζικά μέτρα θα κρατάνε τις πόρτες τους κλειστές για την Ελλάδα. Σε αντίθεση με τον κυρίαρχο ισχυρισμό, ο πιο σύντομος δρόμος για την επιστροφή στις Αγορές είναι μία αναδιάρθρωση, που θα καταστήσει το χρέος βιώσιμο.

Αφού η Ευρωζώνη απορρίπτει το «κούρεμα», ας βρει άλλο τρόπο να λύσει το ελληνικό πρόβλημα. Η έκδοση ευρωομολόγου είναι ένας απ’ αυτούς. Προς το παρόν δεν εξασφαλίζουν την αναγκαία συναίνεση, επειδή οι κορυφαίοι λειτουργούν ως εκφραστές οικονομικών εθνικισμών ή επιμέρους συμφερόντων κι όχι ως ηγεσία της Ευρώπης. Η πραγματικότητα, όμως, θα τους υποχρεώσει να συζητήσουν αυτό που σήμερα απορρίπτουν. Το ζήτημα είναι να μην αποφασίσουν κατόπιν εορτής.

Η Ευρωζώνη έχει ζωτικό συμφέρον να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ελληνική κρίση όχι μόνο για λόγους αλληλεγγύης, αλλά κυρίως επειδή είναι η ακραία εκδήλωση της συστημικής κρίσης του ευρώ. Υπενθυμίζουμε ότι αρχικά, η Ελλάδα είχε παρουσιασθεί σαν το «μαύρο πρόβατο» σ’ ένα άσπρο κοπάδι. Οι εξελίξεις απέδειξαν, όμως, ότι είναι ο πιο αδύνατος κρίκος μιας όχι και τόσο ανθεκτικής αλυσίδας.

Η ελληνική κρίση, όμως, έχει και μία άλλη διάσταση. Η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε πειραματόζωο. Εδώ δοκιμάζεται η συνταγή, που οι άρχουσες ελίτ σκοπεύουν να εφαρμόσουν σταδιακά σ’ όλη την Ευρώπη. Γι’ αυτό και το «ιερατείο» ομονοεί απολύτως στην επιβολή της πιο ακραίας λιτότητας. Η συνταγή, βεβαίως, θα εφαρμοσθεί πρώτα στους αδύνατους κρίκους, αλλά τελικώς δεν θα γλιτώσουν ούτε οι κοινωνίες των ισχυρών κρίκων. Στην πραγματικότητα, οι πολιτικές ελίτ προσπαθούν να μετακυλίσουν στους φορολογούμενους το κόστος της κρίσης που δημιούργησαν οι τράπεζες.

Η Ευρωζώνη όμως δεν θα επιβιώσει μόνο με δρακόντεια δημοσιονομικά μέτρα και αυστηρές ποινές. Προς το παρόν, η ιδεολογική ισχύς του ευρώ και ο φόβος της απομόνωσης εμποδίζουν όχι μόνο τις πολιτικές ελίτ, αλλά και τις κοινωνίες του ευρωπαϊκού Νότου να σκεφθούν εναλλακτική λύση. Εάν όμως στις χώρες αυτές αρχίσουν να συσσωρεύονται οικονομικά ερείπια, αναπόφευκτα οι κοινωνίες κάποια στιγμή θα αντιδράσουν.

Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, η Ευρώπη ή θα πάει ολόκληρη μπροστά ή θα διαλυθεί. Η κρίση έβγαλε στην επιφάνεια όχι μόνο τα κενά του ευρωπαϊκού νομισματικού οικοδομήματος, αλλά και το αβαθές του ενοποιητικού εγχειρήματος.

http://www.kathimerini.gr