Ο Οσάμα, ο Ομπάμα και η εξέγερση

H εξόντωση του Οσάμα Μπιν Λάντεν...

από Αμερικανούς κομάντος κλείνει σε συμβολικό επίπεδο τον κύκλο που άνοιξε με την πρωτοφανή διπλή τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η ασάφεια που επικρατεί σχετικά με το πτώμα του οφείλεται προφανώς στην απόφαση της Ουάσιγκτον να μην υπάρξει ένας τάφος, ο οποίος θα λειτουργούσε ως σημείο αναφοράς για την Αλ Κάιντα και το φονταμενταλιστικό Ισλάμ. Ο Μπιν Λάντεν ταύτισε το όνομά του με την ισλαμική τρομοκρατία, η οποία προσκόμισε μια ποιοτικά νέα διάσταση στην έννοια του τρομοκρατικού φαινομένου. Η άνευ όρων υποστήριξη της Ουάσιγκτον προς το Ισραήλ και η όξυνση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή λειτούργησε σαν καταλύτης για να εκδηλωθεί δυναμικά η θρησκευτική - πολιτισμική αντίθεση του ισλαμικού φονταμενταλισμού προς τη Δύση. Η κήρυξη του «ιερού πολέμου» προσέφερε σε πολλούς φανατικούς την ιδεολογική και ηθική βάση για την πραγματοποίηση επιθέσεων αυτοκτονίας εναντίον «απίστων». Η ισλαμική τρομοκρατία δεν έχει ηθικούς ενδοιασμούς για τις απώλειες αθώων. Από τη στιγμή που οι ίδιοι οι δράστες θεωρούν ότι θυσιάζονται για έναν «ιερό» σκοπό, δεν διστάζουν να συμπαρασύρουν στο θάνατο αμάχους. Σε αντίθεση με άλλες κατηγορίες τρομοκρατών, που διατηρούν κάποιου είδους ηθικούς φραγμούς, η ισλαμική τρομοκρατία είναι επιρρεπής στην υπέρβαση κάθε αναστολής. Η Αλ Κάιντα επιβιώνει της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας κυρίως επειδή δεν λειτουργεί ως πυραμιδοειδής ιεραρχική οργάνωση με ορισμένο καθοδηγητικό κέντρο. Στην πραγματικότητα, είναι η ιδεολογικοπολιτική «ομπρέλα» και το σημείο αναφοράς ενός πλήθους ένοπλων ισλαμικών οργανώσεων, που είναι διασπαρμένες από το Μαρόκο μέχρι τις Φιλιππίνες και οι οποίες δρουν αποκεντρωμένα. Tα επιχειρησιακά σχέδια διαμορφώνονται τοπικά. Η οργάνωση του Μπιν Λάντεν προσφέρει την ιδεολογικοπολιτική πλατφόρμα, την τεχνογνωσία του τρόμου και, σε αρκετές περιπτώσεις, χρηματικούς πόρους. Ο όρος ισλαμική τρομοκρατία δεν υποδηλώνει μόνο τον κοινό παρονομαστή του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Υποδηλώνει και μια πρακτική που πηγάζει απ’ αυτόν, καθώς και τη συνακόλουθη κουλτούρα βίας. Μια πρακτική, που δεν διστάζει να καταφεύγει στην τυφλή βία, σε βιντεοσκοπημένες τελετουργίες αποκεφαλισμών κ.λπ. Η χρήση κάθε μέσου που καλλιεργεί τον τρόμο στον εχθρό είναι θεμιτή. Και εχθρός δεν είναι μόνο οι φορείς και οι μηχανισμοί ενός εχθρικού κράτους. Εχθρός είναι όλα τα ιδεολογικά και αξιακά παρακλάδια του Διαφωτισμού. Με τις πολύνεκρες φαντεζί επιχειρήσεις τους, οι ισλαμιστές τρομοκράτες μεγιστοποιούν την πολιτικοψυχολογική επίπτωση στη διεθνή κοινή γνώμη. Από τη φύση τους, οι επιθέσεις αυτοκτονίας δεν έχουν μόνο πολύ υψηλότερο δείκτη επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας. Λόγω της τεράστιας κάλυψης από τα διεθνή ΜΜΕ, αφήνουν βαθύτερη σφραγίδα. Προκαλούν μεγάλο θόρυβο κι ακόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια. Ο Mπιν Λάντεν είχε δηλώσει ότι ο Δυτικός Κόσμος δεν θα μπορεί να κοιμάται ήσυχος. Με άλλα λόγια, η σύγχρονη ισλαμική τρομοκρατία είναι πρωτίστως εργαλείο ψυχολογικού πολέμου. Στην πραγματικότητα, ο ακραίος ισλαμικός φονταμενταλισμός αντιπροσωπεύει μια ασύμμετρη απειλή, που ιδεολογικά παραπέμπει σε πόλεμο πολιτισμών. Εξ ου και το φαινόμενο δεν αποτελεί πτυχή του παραδοσιακού γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Η πολιτική δύσκολα οδηγεί από μόνη της σε τόσο ακραίες συμπεριφορές. Στην περίπτωση της Αλ Κάιντα, καθοριστικό ρόλο παίζει η ύπαρξη του θρησκευτικού υπόβαθρου και η νομιμοποιημένη έννοια του «ιερού πολέμου». Αυτό δεν σημαίνει ότι αιτία της ισλαμικής τρομοκρατίας είναι το θρησκευτικό δόγμα. Αναμφίβολα, όμως, ορισμένες αρχές του χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν τρομοκρατικές πρακτικές. Ο λόγος που οι αδίστακτοι τρομοκράτες του Μπιν Λάντεν φάνταζαν στα μάτια εξαθλιωμένων και οργισμένων μουσουλμανικών μαζών σαν «ήρωες-εκδικητές» είναι ότι σ’ αυτές κυριαρχεί ένα αίσθημα ταπείνωσης. Πιστεύουν ότι η Δύση τις εκμεταλλεύεται και τις καταπιέζει. Αυτός είναι ο λόγος που βρίσκει απήχηση το σύνθημα της Αλ Κάιντα για «νέους σταυροφόρους». Σε μια προσπάθεια να σπάσει αυτό το στερεότυπο, ο πρόεδρος Ομπάμα πραγματοποίησε το πολιτικό άνοιγμά του προς το Ισλάμ με τις ομιλίες στην Κωνσταντινούπολη (Απρίλιος 2009) και στο Κάιρο (Μάιος 2009). Το εξεγερσιακό κύμα που σαρώνει τους τελευταίους μήνες τον αραβικό κόσμο με αιτήματα για ελευθερία, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη είναι στην πραγματικότητα ένας βαθιά ανταγωνιστικός παράγοντας προς την ισλαμική τρομοκρατία. Το γεγονός ότι στο μετερίζι των εξεγερμένων αγωνίζονται και οπαδοί του φονταμενταλιστικού Ισλάμ δεν ακυρώνει καθόλου αυτή τη διαπίστωση. Αν και το εξεγερσιακό κύμα στρέφεται και εναντίον φιλοαμερικανικών καθεστώτων, ο πρόεδρος Ομπάμα επέλεξε να το διευκολύνει, επειδή ακριβώς συνειδητοποίησε ότι η μαζική πολιτική αντίδραση των αραβικών κοινωνιών τις ωθεί σε μια άλλη τροχιά πολιτικής εξέλιξης και κατ’ αυτό τον τρόπο λειτουργεί σαν ανάχωμα στην ισλαμική τρομοκρατία.  Σταύρος Λυγερός Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα"