Στον Βόλο κατάργησαν το ευρώ

Σε γειτονιές της πόλης, κάτοικοι αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες πληρώνοντας µε ΤΕΜ (Τοπική Εναλλακτική Μονάδα)

Ο Χρήστος Παπαϊωάννου παρακολουθεί τις συναλλαγές του µε ΤΕΜ στον φορητό του υπολογιστή. 

Είναι ένα από τα 200 µέλη του Δικτύου ανταλλαγής στη Μαγνησία που χρησιμοποιούν µια εναλλακτική μονάδα αντί του ευρώ.

Δεν αλλάζει χέρια. Δεν τυπώνεται σε χάρτινη μορφή ούτε κόβεται σε νόμισμα. 

Οι κάτοχοί της όμως τη χρησιμοποιούν ως µέσο για να αγοράσουν και να πουλήσουν. 

Από το περασμένο καλοκαίρι, στις γειτονιές του Βόλου, οι συναλλαγές δεν γίνονται αποκλειστικά µε ευρώ. Η οικονομική κρίση και η έλλειψη ρευστότητας γέννησαν ένα δίκτυο ανταλλαγών και µια νέα μονάδα: την ΤΕΜ.

Ονομάζεται Τοπική Εναλλακτική Μονάδα και, σύμφωνα µε τους δημιουργούς της, έχει θεωρητικά ίση αξία µε το ευρώ, αλλά όχι την ίδια δύναμη κατανάλωσης έξω από το Δίκτυο. «Δεν είναι νόμισμα ούτε υπάρχει ανταγωνιστικά στο ευρώ. Είναι µια μονάδα που αντιπροσωπεύει την αξία των ανταλλαγών που κάνουμε μεταξύ µας», λέει ο κοινωνιολόγος Γιάννης Γρηγορίου, ένα από τα πρώτα µέλη του Δικτύου.

Η ΤΕΜ χρησιμοποιείται στη Μαγνησία, στο Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης που ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο.

Από µια παρέα φίλων το Δίκτυο μεγάλωσε και έφτασε τα 50 µέλη μέσα σε έναν μήνα και σήμερα φτάνει τα 200. Για να συμμετάσχει κάποιος, απαιτείται φωτοτυπία της αστυνομικής ταυτότητας. Με την εγγραφή, το Δίκτυο του δίνει πίστωση 300 ΤΕΜ (χωρίς την επιβάρυνση τόκου), τις οποίες μπορεί να ξοδέψει στις υπηρεσίες ή τα προϊόντα που προσφέρουν τα υπόλοιπα µέλη. Ο λογαριασμός του καθενός και οι συναλλαγές καταγράφονται σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων. 

Στην ίδια ιστοσελίδα τα µέλη καταχωρίζουν αγγελίες για προσφορά υπηρεσιών και προϊόντων. Όποιος δεν έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο εξυπηρετείται µε κουπόνια (εντολές πληρωμής).

Μεταξύ των µελών υπάρχουν αγρότες, υδραυλικοί, δικηγόροι, λογιστές, ηλεκτρολόγοι, ένας καρδιολόγος, µια ομοιοπαθητικός και ένας ιδιοκτήτης καταστήματος οπτικών. Όπως εξηγεί ο κ. Γρηγορίου, τα καταστήματα ή οι επιχειρηματίες ζητούν από µέλη του Δικτύου ένα μέρος της τιμής σε ευρώ και το υπόλοιπο σε ΤΕΜ, καθώς έχουν να καλύψουν το κόστος παραγωγής, τον ΦΠΑ και την προμήθεια σε ευρώ. «Για παράδειγμα, στο μαγαζί µε τα οπτικά, για έναν σκελετό γυαλιών αξίας 100 ευρώ ο ιδιοκτήτης θα ζητήσει από τον πελάτη 70 ευρώ και 30 ΤΕΜ. Σαν να του κάνει έκπτωση. Έπειτα θα κόψει απόδειξη για 70 ευρώ», λέει ο κ. Γρηγορίου.

Η ΤΕΜ μπορεί, σύμφωνα µε τους κατόχους της, να αναστήσει την τοπική αγορά. Όπως λένε, εξοικονομούν ευρώ που έπειτα τα διαθέτουν εκτός Δικτύου. Παράλληλα δίνουν αγοραστική δύναμη σε ανέργους. Ο Θοδωρής Μαυρίδης είναι ένας από αυτούς. Πενήντα τριών ετών, ηλεκτρολόγος, χωρίς δουλειά εδώ και οκτώ μήνες. Έλαβε τις πρώτες του ΤΕΜ κάνοντας µια ηλεκτρολογική εργασία και σχεδιάζει να τις ξοδέψει στην αγορά αγροτικών προϊόντων. «Αισθάνομαι ελεύθερος. Δεν µε δεσμεύει το ευρώ», λέει.

Για τον βελονιστή Ευριπίδη Σιούρα η ΤΕΜ είναι µια μονάδα ανταλλαγής, «όχι µέσο δύναμης όπως τα κλασικά νομίσματα». Στόχος της Μαιρίτας Χούπη, µέλους του Δικτύου, είναι να γίνονται όσο το δυνατόν περισσότερες συναλλαγές µε ΤΕΜ. Με το μεγαλύτερο μέρος της σύνταξής της καλύπτει σήμερα παλιότερά της δάνεια. Συγκέντρωσε τις δικές της ΤΕΜ βοηθώντας µια γυναίκα µε αναπηρία. «Φτωχός δεν είναι όποιος δεν έχει χρήματα, αλλά όποιος δεν έχει να προσφέρει κάτι. Αυτή είναι η φιλοσοφία µας», λέει.

Η ΤΕΜ χρησιμοποιείται µόνο στο Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης. Καλύπτει ανάγκες, όχι την επιβίωση

Ακόμα κι αν φτάνει σήμερα τα 200 µέλη, το Δίκτυο βρίσκεται σε εμβρυϊκό στάδιο. Μπορεί να καλύψει κάποιες ανάγκες, αλλά όχι και να εξασφαλίσει την επιβίωση. Το ενοίκιο, οι λογαριασμοί, η τροφή και η βενζίνη αγοράζονται και πωλούνται σε ευρώ, όχι σε εναλλακτικές μονάδες. Κάποια µέλη του Δικτύου δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν ΤΕΜ, αφού τα δικά τους επαγγέλματα δεν έχουν μεγάλη ζήτηση. ο κ. Γρηγορίου, ως κοινωνιολόγος, αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα. Γι’ αυτό ενισχύει τον ηλεκτρονικό λογαριασμό του σε ΤΕΜ συμμετέχοντας σε χειρωνακτικές εργασίες, επισκευές ή βαψίματα.

Εκδίδουν και τοπικά νομίσματα µε σταθερή ισοτιμία µε το ευρώ

Δίκτυα σαν κι αυτό λειτουργούν εδώ και χρόνια στο εξωτερικό. Στη Γερμανία έχουν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα και εκδίδουν τοπικά νομίσματα. Ένα από τα πιο επιτυχημένα εσωτερικά νομίσματα είναι το chiemgauer στη Βαυαρία µε σταθερή ισοτιμία ένα προς ένα µε το ευρώ. Εμπνευστής του είναι ένας καθηγητής λυκείου, ο Κρίστιαν Γκέλερι. Το chiemgauer δημιουργήθηκε το 2003 και σήμερα χρησιμοποιείται ως µέσο συναλλαγής μεταξύ 3.000 ατόμων και 600 επιχειρήσεων. Τυπώνεται σε νομίσματα των 2, 5, 10, 20 και 50. Φέρουν ταινία ασφαλείας, υδατογράφημα και ιριδίζουσα λωρίδα για να µην είναι εύκολη η αντιγραφή τους. Μπορεί κανείς να τα ανταλλάξει µε ευρώ σε 50 διαφορετικά σημεία, µε προμήθεια 3% που καταλήγει ως δωρεά σε κάποια µη κυβερνητική οργάνωση.

Όπως µας λέει ο κ. Γκέλερι, οι πολίτες φορολογούνται για το εισόδημά τους στο παράλληλο νόμισμα. Αν και µόνο η κεντρική τράπεζα έχει δικαίωμα να εκδίδει νόμισμα, ο γερμανός δάσκαλος λέει ότι οι αρχές της χώρας «ανέχονται το chiemgauer επειδή κυκλοφορεί σε µια περιορισμένη γεωγραφικά περιοχή και καλύπτει ένα μικρό μέρος των συναλλαγών. Θα το εκδίδαμε ακόμα κι αν δεν είχε µπει η χώρα µας στο ευρώ. Για εμάς είναι ένα εργαλείο στήριξης της τοπικής αγοράς. Είναι µέσο ανάπτυξης. Στόχος µας παραμένει το 50% των τοπικών συναλλαγών να γίνεται µε το δικό µας νόμισμα».

Οι υποστηρικτές του chiemgauer αναφέρουν ότι από την εμφάνισή του έχει ενισχυθεί η τοπική οικονομία. Τα καταστήματα προτιμούν πλέον παραγωγούς της περιοχής και ο κ. Γκέλερι εκτιμά ότι στο μέλλον θα πέσουν και οι τιμές τους σε σχέση µε τα εισαγόμενα αγαθά αφού θα αυξηθεί η ζήτησή τους.

Κοινωνίες σε απομόνωση?

Ο Γκέρχαρντ Ρεσλ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Ρέγκενσµπουργκ, έχει μελετήσει τα δεκάδες τοπικά νομίσματα που κυκλοφορούν στη Γερμανία. Όπως γράφει σε µια ανάλυσή του, «συστήματα σαν κι αυτά οδηγούν τις τοπικές κοινωνίες σε απομόνωση. Εμποδίζουν το εμπόριο µε άλλες περιοχές, που είναι βασικό κομμάτι για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας».

Από τα πιο επιτυχημένα εσωτερικά νομίσματα πάντως, είναι το chiemgauer στη Βαυαρία, το οποίο έχει ισοτιμία ένα προς ένα µε το ευρώ.

Το μόνο «αγκάθι» η φορολογική νομιμότητα των συναλλαγών

Αντίστοιχες πρωτοβουλίες για τη δημιουργία μονάδων ανταλλαγής ή νομισμάτων που κυκλοφορούν παράλληλα µε το εθνικό εγείρουν συχνά ερωτήματα για τη φορολογική τους νομιμότητα. Στη Μαγνησία κόβονται αποδείξεις για τις συναλλαγές σε ευρώ, όχι για όσες γίνονται σε ΤΕΜ.

Οι φορολογικές αρχές της Αυστραλίας εξέτασαν αντίστοιχα δίκτυα στη χώρα τους το 1991 και έκριναν ότι για φιλικές συναλλαγές που δεν αφορούν επαγγελματικές δραστηριότητες δεν τίθεται ζήτημα φορολόγησης. Ωστόσο, όταν κάποιος προσφέρει υπηρεσίες ή προϊόντα μέσα από την επιχείρησή του, είναι ελεγχόμενος φορολογικά.

Σύμφωνα µε έναν από τους όρους συμμετοχής στο Δίκτυο της Μαγνησίας, «τα µέλη έχουν την αποκλειστική ευθύνη σχετικά µε τις πιθανές υποχρεώσεις τους προς την Εφορία που προκύπτουν από τις συναλλαγές που πραγματοποιούν µε άλλα µέλη του δικτύου».

Και σε άλλες πόλεις. Ήδη πολίτες από την Αθήνα, την Κατερίνη και τη Λαμία έχουν προσεγγίσει το Δίκτυο στον Βόλο και σκέφτονται να ξεκινήσουν κάτι αντίστοιχο στα δικά τους μέρη.

«Μας ενδιαφέρει να δώσουμε πρακτικές λύσεις στην οικονομική κρίση», λέει ο κ. Γρηγορίου. «Δεν θέλουμε ούτε να προκαλέσουμε ούτε να εντυπωσιάσουμε. Ακόμα είμαστε στην αρχή της προσπάθειας.

Η ιδέα µας βασίζεται στην ανταλλακτική οικονομία όπως τη ζήσαμε στα χωριά. Δεν είναι τίποτα περισσότερο».

Η ανταλλακτική οικονομία φαίνεται πως κερδίζει φίλους και εκτός Μαγνησίας, καθώς το σκέφτονται και στην Αθήνα.