Το δίκοπο μαχαίρι των εκλογών

Μπορεί ο πρωθυπουργός και ο υπουργός...

Οικονομικών να δηλώνουν ότι υπάρχουν σημάδια ανάκαμψης της οικονομίας, αλλά η αγορά στέλνει τα αντίθετα μηνύματα. Η απόγνωση ξεχειλίζει από παντού. Είναι εξόφθαλμο ότι η ασκούμενη πολιτική παροξύνει την κρίση, χωρίς ταυτοχρόνως να εξυγιαίνει τα δημόσια οικονομικά. Έντυπα διεθνούς εμβέλειας δεν μιλούν μόνο για αδιέξοδο· μιλούν ευθέως για χρεοκοπημένες οικονομίες, καταλογίζοντας ευθύνες στην Ευρωζώνη, αφενός, για τη μη αποτελεσματική στήριξη των αδύναμων κρίκων της και, αφετέρου, επειδή απορρίπτει την αναδιάρθρωση του χρέους τους. Η συνεχιζόμενη βύθιση της οικονομίας στην ύφεση επηρεάζει καθοριστικά και καταλυτικά το πολιτικό κλίμα και οξύνει την κρίση νομιμοποίησης της εξουσίας. Η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών στρέφεται ολοένα και περισσότερο σε αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτή της κυβερνητικής πολιτικής. Δεν είναι μόνο οι αντιδράσεις των επαγγελματικών ομάδων που θίγονται από τα μέτρα· είναι ένα ευρύτατο φάσμα κοινωνικών στρωμάτων που ασφυκτιά. Ακόμα και το «κόμμα του Μνημονίου», που αποτελεί το βασικό στήριγμα της κυβέρνησης Παπανδρέου, έχει αρχίσει να παίρνει αποστάσεις. Τη θεωρεί ανίκανη να υλοποιήσει το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων και των άλλων διαρθρωτικών αλλαγών που ζητεί η τρόικα. Κι όσοι συνεχίζουν να τη στηρίζουν το κάνουν με κρύα καρδιά και επειδή τη θεωρούν το μικρότερο κακό. Αυτή η στήριξη, όμως, και συρρικνώνεται και δεν επαρκεί. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η κοινωνία συνειδητοποιεί ότι η πολιτική δημιουργίας ελλειμμάτων, προκειμένου να διατηρηθεί ένα επίπεδο ευημερίας, αποτελεί οριστικά παρελθόν. Βιώνουμε το τέλος μιας εποχής. Η παρούσα κρίση δεν είναι παρένθεση. Το κρίσιμο ζητούμενο, όμως, είναι μία πολιτική που θα αποτρέψει τη συσσώρευση οικονομικών και κατ’ επέκταση κοινωνικών ερειπίων, που θα προσφέρει διέξοδο. Ακόμα και οι υποστηρικτές της κυβέρνησης έχουν πάψει να πιστεύουν ότι αυτό μπορούν να το κάνουν ο Γιώργος Παπανδρέου και οι υπουργοί του. Τα προβλήματα διακυβέρνησης, άλλωστε, συνεχώς συσσωρεύονται και οξύνονται, εντείνοντας το αδιέξοδο. Η διαπίστωση ότι οι κυβερνώντες παραπαίουν οξύνει την κρίση εμπιστοσύνης, τη στιγμή που η κοινωνία έχει μεγαλύτερη παρά ποτέ ανάγκη να πιστέψει ότι υπάρχει και στιβαρή πολιτική διεύθυνση και επεξεργασμένο ρεαλιστικό σχέδιο. Οι πολίτες διαπιστώνουν ότι η κυβέρνηση δεν διαθέτει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Εδραιώνεται η εντύπωση ότι το παρόν σχήμα είναι ανομοιογενές, στο οποίο κυριαρχούν ερασιτέχνες ή, τουλάχιστον, ανεπαρκείς για τη σημερινή εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Ο πρωθυπουργός χρησιμοποιεί τις εκλογές σαν φόβητρο προς τους βουλευτές του, προκειμένου να ψηφίσουν το μεσοπρόθεσμο σχέδιο των 26 δις ευρώ. Η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ είναι πολιτικά κατακερματισμένη και στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Το μόνο που περιορίζει τις δημόσιες διαφοροποιήσεις και αποτρέπει τις «αντάρτικες» εκδηλώσεις σε ψηφοφορίες είναι ότι οι βουλευτές δεν βλέπουν διέξοδο. Από την άλλη πλευρά, όμως, η επαφή τους με τους ψηφοφόρους έχει καταντήσει σκληρή δοκιμασία. Συνειδητοποιούν ότι συμπαρασύρονται στην πολιτική απαξίωση. Από το πάλαι ποτέ κραταιό Κίνημα έχει απομείνει ένας κρατικοδίαιτος μηχανισμός εξουσίας, οι δεσμοί του οποίου με τον κεντροαριστερό χώρο έχουν διαρραγεί. Είναι ακριβώς αυτή η αντίφαση που σταδιακά αποσταθεροποιεί την κοινοβουλευτική βάση της κυβέρνησης. Προς το παρόν, όμως, δεν αναμένεται να προκύψει ρήγμα. Κατά πάσα πιθανότητα, οι «πράσινοι» βουλευτές θα υποκύψουν στον εκβιασμό των εκλογών και θα ψηφίσουν το σχέδιο Παπακωνσταντίνου. Ορισμένοι συστήνουν στον πρωθυπουργό να χρησιμοποιήσει τις εκλογές σαν μοχλό εκβιασμού όχι μόνο των βουλευτών, αλλά και της κοινωνίας. Του συστήνουν να τις προκηρύξει, θέτοντας ως δίλημμα την έγκριση ή την απόρριψη της ασκούμενης πολιτικής. Η εισήγηση αυτή στηρίζεται, αφενός, στο γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ συνεχίζει να προηγείται στις δημοσκοπήσεις και, αφετέρου, στο ότι η ΝΔ δεν έχει ανακάμψει πολιτικοεκλογικά. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για σχοινοβασία χωρίς δίχτυ. Η διαφορά είναι τόσο μικρή και το ποσοστό των αναποφάσιστων –για την ακρίβεια, απορρίπτουν συλλήβδην το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα– τόσο μεγάλο, που κάθε πρόβλεψη είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένη και, βεβαίως, η αυτοδυναμία καθίσταται όνειρο απατηλό. Η ειρωνεία είναι ότι η προσφυγή στις κάλπες μπορεί να προκύψει όχι ως επιλεγμένος ελιγμός, αλλά ως προϊόν της ολοένα και μεγαλύτερης δυσκολίας των κυβερνώντων να κυβερνήσουν. Ασφαλείς προβλέψεις για το χρόνο και για τη μορφή των πολιτικών εξελίξεων δεν μπορούν να γίνουν. Είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού, όμως, ότι η σημερινή ισορροπία γίνεται συνεχώς και πιο ασταθής, γεγονός το οποίο εκ των πραγμάτων εγγράφει τις εκλογές στην ατζέντα. Σταύρος Λυγερός Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα"