Πνέει τα λοίσθια... για άλλη μια φορά

 του Τάσου Παππά

«Ο δικομματισμός πνέει τα λοίσθια». Αρκετές φορές στο παρελθόν αναλυτές, επικοινωνιολόγοι και στελέχη κομμάτων είχαν οδηγηθεί σ' αυτήν την πρόβλεψη. Επεσαν έξω

.

Ισως γιατί μπέρδεψαν τις επιθυμίες τους με την πραγματικότητα. Το βέβαιο είναι ότι υποτίμησαν τις ικανότητες των κομμάτων εξουσίας να επινοούν εφεδρικές λύσεις , αγνόησαν την ανάγκη της κοινωνίας για πολιτική σταθερότητα και τέλος υπερεκτίμησαν τις δυνατότητες των εχθρών του δικομματισμού. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων έδωσε παράταση ζωής σ' ένα σύστημα που μπορεί να έβγαινε τραυματισμένο από τις κρίσεις, ωστόσο διατηρούσε αποθέματα ισχύος τα οποία αξιοποιούσε, δίνοντας την εντύπωση ότι μηδένιζε το κοντέρ.

Τα δεδομένα στην παρούσα φάση είναι τα εξής: Τα δύο κόμματα εξουσίας βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο τους σ' ό,τι αφορά την εκλογική επιρροή τους. Ποτέ μέχρι τώρα οι δύο αρχηγοί τους δεν είχαν τόσο μικρή απήχηση στην κοινωνία. Ποτέ μέχρι τώρα «το κόμμα του κανένα» δεν συγκροτούσε πλειοψηφικό ρεύμα. Ο δικομματισμός φαίνεται ότι χάνει και στο πεδίο των προσώπων και στο πεδίο των εσωτερικών εναλλακτικών λύσεων.

Το κόμμα που βρισκόταν στην εξουσία, ακόμη και στις πιο παρακμιακές στιγμές του, μπορούσε να ποντάρει στην αίγλη του αρχηγού του. Οι ηγέτες πήγαιναν καλύτερα από τις κυβερνήσεις τους και συντηρούσαν την ψευδαίσθηση της ανάκαμψης. Σήμερα ούτε αυτό συμβαίνει. Οι επικεφαλής ακολουθούν την κατηφορική πορεία των παρατάξεών τους. Παλιότερα επίσης προέκυπταν από το εσωτερικό των κομμάτων προσωπικότητες που πλασάρονταν από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς ως το αντίπαλο δέος στις παραπαίουσες ηγεσίες, διαιωνίζοντας τις αυταπάτες περί νέου ξεκινήματος. Κι αυτό το ενδεχόμενο σήμερα φαντάζει αναιμικό. Ούτε αντι-Παπανδρέου ούτε αντι-Σαμαράς φαίνονται στον ορίζοντα.

Η εικόνα της απαξίωσης είναι γενικευμένη. Από τις ποιοτικές έρευνες συνάγεται ότι η κοινωνία είναι δύσπιστη προς όλους και όλα, απαισιόδοξη, χωρίς πίστη στις ηγεσίες, στους θεσμούς και στον εαυτό της. Ο συναινετικός δικομματισμός βρίσκεται σε αδυναμία αναπαραγωγής γιατί εφθάρησαν οι ιδεολογικές και πολιτικές σταθερές του. Πόσοι σήμερα πιστεύουν ότι οι αυτοδύναμες κυβερνήσεις μπορούν ν' αντιμετωπίσουν καλύτερα τα προβλήματα του τόπου, ότι είναι σε θέση ν' αντισταθούν αποτελεσματικότερα στις πιέσεις των εξωθεσμικών κέντρων και των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, ότι χωρίς αυτές θα οδηγηθούμε στο χάος της ακυβερνησίας;

Οι αντιλήψεις αυτές διακινήθηκαν συστηματικά όλα τα προηγούμενα χρόνια και απέδωσαν σε μεγάλο βαθμό, κρατώντας το σύστημα σε ισορροπία. Αλλοτε διά της διεύρυνσης του κύκλου των ευνοημένων από τις πελατειακές πρακτικές και άλλοτε διά της κυριαρχίας της λογικής του «μικρότερου κακού», η οποία έσπρωχνε τους πολίτες να επιλέγουν με μισή καρδιά πότε το ένα και πότε το άλλο σχήμα εξουσίας, ελπίζοντας, όχι πια σε καλύτερες μέρες, αλλά σε λιγότερο κακές.

Η βαθιά κρίση που βιώνει η χώρα και ο ασφυκτικός κλοιός του μνημονίου δεν επιτρέπουν στα δύο κόμματα να υποσχεθούν, χωρίς να γελοιοποιηθούν, λαγούς με πετραχήλια (τα συνθήματα «λεφτά υπάρχουν» και «θα εξαφανίσουμε το έλλειμμα σ' ένα χρόνο» μάλλον είναι τα τελευταία σ' αυτήν την κατηγορία των εσκεμμένων παραπλανήσεων), ενώ τη λογική του «μικρότερου κακού» την έχουν υιοθετήσει αρκετές φορές υπολογίσιμα τμήματα της κοινωνίας και η δυναμική της έχει εξασθενήσει.

Ο συνεπέστερος, διαχρονικά, αντίπαλος του συναινετικού δικομματισμού είναι η αριστερά. Εχει προαναγγείλει με τυμπανοκρουσίες άπειρες φορές το θάνατό του, αυτός όμως επιμένει να μην προσέρχεται στην τελετή ταφής του. Στις περιόδους έντονης κρίσης του, η αριστερά αποδείχθηκε κατώτερη των προσδοκιών όχι μόνο του στενού ακροατηρίου της, αλλά και ευρύτερων στρωμάτων, τα οποία ελλείψει προοπτικής, κατέφευγαν στο άκυρο, το λευκό, την αποχή ή πριμοδοτούσαν, κλείνοντας τη μύτη, το ΠΑΣΟΚ. Το φαινόμενο επαναλαμβάνεται.

Τα κόμματα της αριστεράς δεν λένε να ξεκολλήσουν από τα γλίσχρα ποσοστά τους. Ο πόλεμος που διεξάγεται ανάμεσα στις πτέρυγές της απωθεί τις πλατιές μάζες. Ο διάλογος θεωρείται έγκλημα καθοσιώσεως. Δαιμονοποιούνται ακόμη και οι απόπειρες σε άλλες χώρες. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει στην ηγεσία του ΚΚΕ την προσπάθεια που γίνεται στην Πορτογαλία μεταξύ του «Μπλόκου» (κάτι σαν τον δικό μας ΣΥΡΙΖΑ) και του ΚΚΠ (ομοτράπεζο του ΚΚΕ), λέγοντας ότι «εκεί οι αριστεροί επιχειρούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους», αλλά η Αλέκα Παπαρήγα προειδοποιεί τους πορτογάλους συντρόφους της ότι αν συνεχίσουν να συγχρωτίζονται με τους οπορτουνιστές θα έχουν την τύχη του ενιαίου Συνασπισμού, δηλαδή διάσπαση και καθίζηση. Ετσι, για πολλούς πολίτες η αποχή, το άκυρο και το λευκό παραμένουν οι μοναδικές διέξοδοι. Και το σύστημα φυσικά κερδίζει χρόνο...

*Άρθρο του Τάσου Παππά για την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»