Η ύπαιθρος (ξανα)ζωντανεύει

Συγγραφέας: 

Γιάννης Ξένος

 Με την ελληνική οικονομία να συμπληρώνει σε λίγες μέρες ένα χρόνο στο γύψο του Μνημονίου, το σύνολο των οικονομικών δεικτών παρουσιάζει αρνητικό πρόσημο. Η ύφεση το 2010 έφτασε το 4,5% (από το μακρινό και τραγικό για τον ελληνισμό 1974 έχει να καταγραφεί τέτοιο ποσοστό), η ανεργία, η επίσημα καταγεγραμμένη, ανήλθε στο 14,2%, ενώ οι προβλέψεις για το 2011 είναι ότι θα κυμανθεί από 16,2% (Τράπεζα της Ελλάδος) έως 22% (Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ). Σε μια σειρά επαγγελματικούς κλάδους, όπως εκείνοι των κατασκευών και της μεταποίησης, οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν 12% και 9%, αντιστοίχως. Σε αυτό το ζοφερό σκηνικό υπάρχει ένας τομέας της οικονομίας που όχι μόνο αντιστέκεται, αλλά και αναπτύσσεται, μετά από πολλές δεκαετίες: ο αγροτικός.

Ο αγροτικός τομέας, που το 1981 απασχολούσε το 27% του εργατικού δυναμικού, το 1991 έπεσε στο 19% και η πτώση συνεχίστηκε όλα τα επόμενα χρόνια μέχρι το 2008, όπου έφτασε να απασχολεί μόλις το 11% του ενεργού πληθυσμού. Σύμφωνα με στοιχεία από έρευνα της ΠΑΣΕΓΕΣ, από το τρίτο τρίμηνο του 2008, σιγά σιγά αρχίζει να καταγράφεται μια άνοδος. Αύξηση που συνεχίστηκε το 2009 και το 2010, και έφτασε συνολικά αυτά τα 2,5 χρόνια στο επίπεδο του 7% ή 38.000 θέσεις εργασίας. Τα στοιχεία για το 2010 είναι ακόμα πιο ενθαρρυντικά, μιας και το α΄ εξάμηνο η άνοδος ήταν 6,1%, ενώ το β΄, χωρίς να υπάρχουν ακόμα τελικά στοιχεία, υπολογίζεται σε 10%. Και μιλάμε για ανθρώπους που εντάσσονται στο επάγγελμα με όλες τις απαραίτητες διαδικασίες και δεν προσμετρώνται περιπτώσεις που καταπιάνονται με τις αγροτικές ασχολίες ως δεύτερο επάγγελμα.
Τη μεγαλύτερη αύξηση απασχόλησης παρουσιάζουν περιφέρειες όπως η Κρήτη (24,1%), το Νότιο Αιγαίο (21,8%), η Θεσσαλία (17,5%), η Αττική (14,2%), αλλά και οι υπόλοιπες, εκτός της Πελοποννήσου και των Ιονίων Νήσων, καταγράφουν σημαντική άνοδο. Ως προς την ηλικία των νέων αγροτών, η αύξηση στη νεότερη ηλικιακή κατηγορία (15-44) είναι μικρή στο σύνολο, αλλά εντυπωσιακά ποσοστά εντοπίζονται στις περιφέρειες του Νοτίου Αιγαίου (55%) και στην Κρήτη (31%), δηλαδή σε κατεξοχήν περιοχές που ο τουριστικός και κατασκευαστικός κλάδος κυριαρχούσε τα προηγούμενα χρόνια. Η κάμψη που παρατηρείται σε αυτούς τους κλάδους ωθεί τους νέους να γίνουν αγρότες. Η σημαντική άνοδος είναι στη μεσαία ηλικιακή ομάδα των 45-64, όπου υπάρχει αύξηση σε όλες τις περιφέρειες της χώρας και σε πέντε ξεπερνά το 20%. Γι’ αυτή την κατηγορία νέων αγροτών ισχύει ότι πολλοί μεταπήδησαν στον αγροτικό τομέα λόγω της ανεργίας που πλήττει τις κατασκευές, τη μεταποίηση, την κρίση στο εμπόριο κ.ά.
Κάποια άλλα στοιχεία άξια αναφοράς είναι ότι σημαντική αύξηση θέσεων εργασίας καταγράφεται και στον κλάδο των υποστηρικτικών υπηρεσιών (γεωπόνοι, υπάλληλοι συνεταιρισμών κ.ά.) προς τους αγρότες, που σημαίνει ότι αρχίζει να δημιουργείται ένα υποστηρικτικό πλέγμα, που σαφώς θα βοηθήσει τα επόμενα κύματα νέων αγροτών. Να πούμε ότι, ενώ οι νέοι αγρότες που εργάζονται ως μισθωτοί αυξήθηκαν στην τριετία κατά 40%, η κυρίαρχη κατηγορία αγροτών, παραμένει, με τεράστια διαφορά από τις υπόλοιπες, αυτή των αυτοαπασχολούμενων αγροτών που αποτελούν το 60% του αγροτικού κόσμου.
Η αύξηση του αγροτών είναι η πρώτη θετική ένδειξη ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε την κρίση με δημιουργικό τρόπο. Φυσικά, τα πράγματα για τον αγροτικό κόσμο παραμένουν δύσκολα. Για παράδειγμα, η συμμετοχή του στο ΑΕΠ είναι μόλις 3,5%, ενώ απασχολεί το 12,5% του ενεργού πληθυσμού. Η ψαλίδα τιμών μεταξύ παραγωγού - καταναλωτή τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με έρευνα της ΠΑΣΕΓΕΣ, αυξήθηκε περισσότερο, αφού οι κερδοσκόποι μεσάζοντες, επικαλούμενοι την κρίση, αγοράζουν τα προϊόντα από τους αγρότες φθηνότερα, τα μεταπωλούν όμως στον καταναλωτή ακριβότερα. Ας δούμε το άνοιγμα της ψαλίδας σε κάποια βασικά είδη: Στο χωριάτικο ψωμί, το άνοιγμα τιμών ανάμεσα στην τιμή του σταριού και το ψωμί τον Δεκέμβριο του ’10 έφτασε το 1543% από 891% τον Νοέμβριο του ’08,  στα μακαρόνια σε 764% από 513%, στο ρύζι σε 658% από 324% και στα λάχανα 536% από 267%. Σε αυτό το σημείο, δηλαδή στο να φτάνουν τα αγροτικά προϊόντα στον καταναλωτή σε χαμηλότερη τιμή, ο αγρότης να τα πουλά σε καλύτερη τιμή και να περιοριστούν οι μεσάζοντες, έχουν πολλά ακόμη να γίνουν. Το θετικό είναι ότι μια μικρή κίνηση αναβίωσης των συνεταιρισμών υπάρχει σε ορισμένες περιοχές και, όπου αυτό γίνεται, βοηθιούνται οι νέοι αγρότες που εγκαθίστανται, ενώ ελπιδοφόρο είναι ότι αρχίζει να αναπτύσσεται και το ηλεκτρονικό εμπόριο μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή.
Η τάση για επιστροφή στην ύπαιθρο και η ενασχόληση με τον αγροτικό τομέα αναμένεται (πρέπει όμως να γίνουν και κάποιες ενέργειες από την πολιτεία προς αυτή την κατεύθυνση) τα επόμενα χρόνια να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο, κάτι απολύτως αναγκαίο για μια χώρα με τεράστιο πρόβλημα συγκέντρωσης πληθυσμού σε μια πόλη, αλλά και που αντιμετωπίζει σημαντικό διατροφικό έλλειμμα. Αυτές οι μερικές δεκάδες χιλιάδες συμπατριώτες μας, που ξαναέπιασαν τη γη τους, αποτελούν ένα παράδειγμα για το ότι την κρίση μπορούμε να την ξεπεράσουμε όχι μεταναστεύοντας στο εξωτερικό ή τρώγοντας ο ένας τον άλλο στην Αθήνα, αλλά υφαίνοντας τον παραγωγικό ιστό της χώρας μας.

http://www.ardin.gr/