Πέντε «όχι και τόσο προφανείς» αιτίες της εξέγερσης στη Μέση Ανατολή

Γνωρίζουμε τις σημαντικές αιτίες - όμως αφότου επισκέφτηκα την Αίγυπτο, κατάρτισα τη δική μου λίστα αυτών που έθρεψαν αυτή την μαζική στάση

Thomas L. Friedman 
THE NEW YORK TIMES

Οι μελλοντικοί ιστορικοί θα προβληματίζονται επί μακρόν για το πώς η αυτοπυρπόληση του τυνήσιου πλανόδιου πωλητή Μοχάμεντ Μπουαζίζι, ο οποίος διαμαρτυρόταν για την κατάσχεση του παράνομου πάγκου του με τα φρούτα, κατάφερε να πυροδοτήσει τις λαϊκές εξεγέρσεις στον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο. Γνωρίζουμε τις σημαντικές αιτίες – δεσποτισμός, ολοένα αυξανόμενες τιμές των τροφίμων, νεανική ανεργία και διαθέσιμα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όμως αφότου επισκέφτηκα την Αίγυπτο, κατάρτισα τη δική μου λίστα αυτών που αποκαλώ τις «όχι και τόσο προφανείς δυνάμεις» που έθρεψαν αυτή την μαζική στάση.

1. Ο παράγοντας Ομπάμα

Οι Αμερικανοί ποτέ δεν εκτίμησαν πληρώ πόσο ριζοσπαστική κίνηση ήταν στα μάτια του κόσμου η εκλογή αφροαμερικανού προέδρου με μεσαίο όνομα το Χουσεΐν. Είμαι πεπεισμένος ότι αυτοί που άκουσαν την ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα στο Κάιρο το 2009 –όχι τα λεγόμενα του, αλλά τον άνθρωπο- ήταν πολύ περισσότεροι από μερικούς νέους Άραβες που σκέφτονταν: «Χμ, για να δούμε. Είναι νέος. Είμαι και εγώ νέος. Είναι σκουρόχρωμος. Είμαι και εγώ σκουρόχρωμος. Το μεσαίο του όνομα είναι Χουσεΐν. Το όνομα μου είναι Χουσεΐν. Ο πάππους του ήταν μουσουλμάνος. Ο παππούς μου είναι μουσουλμάνος. Εκείνος είναι πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Και εγώ είναι ένας άνεργος νεαρός Άραβας χωρίς δικαίωμα ψήφου και λόγο στο μέλλον μου». 

2. Ψάξε στο Google Earth

Αν και το Facebook προβλήθηκε περισσότερο στις εξεγέρσεις της Αιγύπτου, της Τυνησίας και του Μπαχρέιν, δεν πρέπει να ξεχνάμε το πρόγραμμα Google Earth, που ξεκίνησε να ταράζει τα νερά της πολιτικής στο Μπαχρέιν το 2006. Μεγάλο ζήτημα στο Μπαχρέιν, κυρίως μεταξύ των που επιθυμούν να παντρευτούν και να χτίσουν σπίτι, αποτελεί η άνιση κατανομή γης. Στις 27 Νοεμβρίου 2007, την παραμονή των βουλευτικών εκλογών, η εφημερίδα Washington Post ανέφερε: «Ο Μαχμούντ ο οποίος ζει στο ίδιο σπίτι με τους γονείς του, τέσσερις συγγενείς και τα παιδιά τους δήλωσε ότι αγανάκτησε ακόμη περισσότερο όταν κοίταξε το Μπαχρέιν στο Google Earth και είδε μεγάλες εκτάσεις κενής γης, τη στιγμή που δεκάδες χιλιάδες κυρίως φτωχοί σιίτες συνωστίζονται μικρές, πυκνοκατοικημένες περιοχές. ‘’Είμαστε 17 άτομα στριμωγμένα σε ένα μικρό σπίτι, όπως πολλοί άλλοι στην νότια συνοικία. Και στο Google μπορεί κανείς να δει πόσα παλάτια υπάρχουν και πώς η βασιλική οικογένεια κρατάει για τον εαυτό της την υπόλοιπη χώρα.’’, είπε. Οι ακτιβιστές του Μπαχρέιν ενθάρρυναν τον λαό να ρίξει μια ματιά στη χώρα μέσω του Google Earth και δημιούργησαν μια ειδική ομάδα χρηστών τα μέλη της οποίας έχουν πρόσβαση σε περισσότερες από 40 εικόνες των βασιλικών παλατιών». 

3. Η τιμωρία της διαφθοράς στο Ισραήλ

Το αραβικό τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera διαθέτει μια μεγάλη ομάδα δημοσιογράφων που καλύπτουν το Ισραήλ. Παραθέτω μερικά από τα ρεπορτάζ που έχουν προβληθεί στον αραβικό κόσμο: ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Εχούντ Ολμέρτ αναγκάστηκε να παραιτηθεί διότι κατηγορήθηκε ότι πήρε «φακελάκι» από έναν Εβραίο-αμερικανό υποστηρικτή του. 

Ένα ισραηλινό δικαστήριο καταδίκασε πρόσφατα τον πρώην πρόεδρο του Ισραήλ Μοσέ Κατσάβ για δύο υποθέσεις βιασμού που βασίστηκαν σε κατηγορίες υπαλλήλων του και μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, ανακάλεσαν τον διορισμό του στρατηγού Γιοάβ Γκαλάντ ως νέου Αρχηγού του Ισραηλινού Στρατού όταν ισραηλινοί περιβαλλοντολόγοι απέδειξαν ότι ο στρατηγός είχε καταλάβει δημόσια γη κοντά στο σπίτι του. Αυτή η είδηση σίγουρα προκάλεσε μερικά γέλια στην Αίγυπτο. Εκεί οι πωλήσεις γης σε «μεγαλοκαρχαρίες» και φίλους του καθεστώτος οι οποίες οδήγησαν σε κολοσσιαία κέρδη εν μία νυκτί αποτελούσαν κεντρικό θέμα των συζητήσεων της περασμένης χρονιάς. Όταν ζει κανείς δίπλα σε μια χώρα που επιβάλει δικαιοσύνη για ζητήματα διαφθοράς ακόμη και στους κορυφαίους ηγέτες του και ζει σε μια χώρα με πολλούς διεφθαρμένους ηγέτες, αυτό είναι κάτι που το προσέχει. 

4. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου

Η Κίνα και η Αίγυπτος είναι δύο χώρες με πολύ σπουδαίους πολιτισμούς, οι οποίες έχουν υποστεί τον ιμπεριαλισμό και ήταν και οι δύο πάμπτωχες στη δεκαετία του 1950 - με την Κίνα τότε φτωχότερη από την Αίγυπτο. Σήμερα όμως, η Κίνα έχει την δεύτερη σημαντικότερη οικονομία παγκοσμίως και η Αίγυπτος συνεχίζει να ζει με ξένη οικονομική βοήθεια. Τι πιστεύετε ότι σκέπτονταν οι νεαροί Αιγύπτιοι όταν παρακολουθούσαν την φαντασμαγορική τελετή έναρξης των Ολυμπιακών του Πεκίνου, στο 2008; Οι Ολυμπιακοί της Κίνας ήταν άλλο ένα «καμπανάκι» που έλεγε στους νεαρούς Αιγυπτίους ότι κάτι πάει πολύ στραβά με την χώρα τους. 

5. Ο παράγοντας Φαγιάντ

Ο παλαιστίνιος πρωθυπουργός Σαλάμ Φαγιάντ εισήγαγε μια νέα μορφή κυβέρνηση στον αραβικό κόσμο κατά τα τελευταία τρία χρόνια. Φαίνεται να λέει: «Κρίνετε με από την απόδοσή μου, το πώς εκτελώ το κυβερνητικό μου έργο, μαζεύω τα σκουπίδια ή δημιουργώ θέσεις εργασίας και όχι απλώς από το πώς ’’αντιστέκομαι’’ στη Δύση ή το Ισραήλ». Κάθε Άραβας μπορεί να συμπαραταχθεί με αυτή την άποψη. Οι Κινέζοι εκχώρησαν την ελευθερία τους, αλλά σε ανταπόδοση έλαβαν οικονομική ανάπτυξη και μια αξιοπρεπή κυβέρνηση. Οι Άραβες εκχώρησαν την ελευθερία τους και έλαβαν σε ανταπόδοση ανεργία και την άραφο-ισραηλινή σύγκρουση.

Πρόσθετε τα όλα αυτά μαζί και τι θα έχετε; Μια ανίσχυρη σύγκλιση δυνάμεων που οδηγούν ένα ευρύ κίνημα για αλλαγή. Βρισκόμαστε στην αρχή κάτι πολύ μεγάλου. Αν δεν αποκτήσουμε μια πιο σοβαρή ενεργειακή πολιτική, η διαφορά μεταξύ μιας καλής και μιας κακής ημέρας στην Αμερικής από εδώ και πέρα θα ορίζεται από το πώς ο 86χρονος βασιλιάς της Σουηδικής Αραβίας θα διαχειριστεί όλες αυτές τις αλλαγές.