Υπάρχει εναλλακτική έξοδος; - Μια κριτική παρουσίαση των αντιμνημονιακών οικονομικών πολιτικών

Tου 

Μιχάλη Χατζηπέτρου

Εννέα μήνες μετά την υπογραφή και εφαρμογή του επαίσχυντου Μνημονίου, είμαστε σε θέση να κάνουμε κάποιες χρήσιμες παρατηρήσεις ως προς τα παρακάτω: Στην Ελλάδα υπάρχει ταύτιση φιλελευθέρων και αριστερών οικονομολόγων στο ότι το Μνημόνιο φέρνει ύφεση και ανεργία, που με τη σειρά τους επιτείνουν το χρέος, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε ένα φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης του εν λόγω τριπτύχου (ύφεση, ανεργία, χρέος κ.ο.κ). Ταύτιση υπάρχει περίπου και στις αιτίες της διεθνούς διάστασης της κρίσης, δηλαδή στην αυτονόμηση του χρηματιστικού κεφαλαίου από το παραγωγικό. Εδώ οι συγκλίσεις σταματούν.

H κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς το 2008 έδειξε δύο πράγματα:
Πρώτο, το ότι η παγκοσμιοποίηση όπως την ξέρουμε τελείωσε. Για άλλη μια φορά αποδείχθηκε ότι, «στη ροή της ιστορίας, όποια καπιταλιστική οικονομία μετασχηματίστηκε σε χρηματιστική έχασε την ηγεμονία της προς όφελος της παραγωγικής χώρας-δανειστή» (Τζ. Αρίγκι–Γ. Καραμπελιάς). Οι ιταλικές πόλεις, και ιδιαίτερα η Γένοβα, με τη στροφή τους στη χρηματιστική οικονομία, άρχισαν να χάνουν σταδιακά το προβάδισμα από την ανερχόμενη τότε Ολλανδία, την οποία διαδέχθηκε η Μ. Βρετανία, για να παραδώσει με τη σειρά της τη σκυτάλη στις ΗΠΑ. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και σήμερα με τις ΗΠΑ και την Κίνα.
2ον, «Το μοντέλο δυτικός-εβραιοαγγλοαμερικάνος τραπεζίτης-Ασιάτης παραγωγός, μας τελείωσε» (Δ. Γεωργόπουλος). Τις δύο προηγούμενες δεκαετίες, υπήρχε η «αφέλεια» των Δυτικών, που πίστευαν ότι η βαριά οχληρή βιομηχανία θα έμενε στην Ασία και τη Λ. Αμερική, ενώ η τεχνολογία και το τραπεζικό σύστημα στη Δύση –κι έτσι όλοι θα ήταν ευχαριστημένοι, και ο Δυτικός μισθωτός των 1500 ευρώ και ο Κινέζος των 100 δολαρίων. Πλην όμως, τώρα, η Κίνα καθίσταται ικανή να αντιγράψει τα πάντα, ενώ η υπόλοιπη Ασία και η Λατινική Αμερική δεν αφήνουν πλέον τους Δυτικούς να τους εκμεταλλεύονται όπως τις προηγούμενες δεκαετίες.
Το διεθνές πολιτικό σκηνικό, επομένως, μεταβάλλεται δραματικά τα τελευταία χρόνια, οι τεκτονικές πλάκες μετακινούνται και τίποτε δεν είναι όπως πριν.

Η ελληνική περίπτωση

Η Ελλάδα εντάχθηκε παρασιτικά στη Δύση. Η όποια βιομηχανική της ανάπτυξη, που την κατηγοριοποιούσε, κατά τη δεκαετία του ’70, σε μια κατάσταση ανάλογη των σημερινών νεοανερχόμενων οικονομικών δυνάμεων (χώρες ΑΧΕ στην οικονομική βιβλιογραφία της εποχής, ήτοι Αργεντινή, Χιλή, Ελλάδα –τι ειρωνεία!–), εξαντλήθηκε από το ίδιο το φαύλο πολιτικό σύστημα. Η φαινομενική ευημερία των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων οφειλόταν στη «γεωπολιτική αξία του οικοπέδου Ελλάς» (Π. Κονδύλης) και στους σχεδιασμούς των Γερμανογάλλων σε σχέση με αυτή.
Το μνημόνιο ως υποθήκη
Ας παρομοιάσουμε την πατρίδα μας με μιας τεράστιας αξίας γη, που έχει στα όριά της ένα κακοχτισμένο σπίτι και έναν ανίκανο και κλέφτη διαχειριστή. Αντί ο τελευταίος να αναλάβει τις ευθύνες του, δανείζεται συνεχώς, με αποτέλεσμα τα τελευταία δανεικά (αυτά της τρόικας) να υποθηκεύσουν με διπλή υποθήκη τη γη μας. Απέναντι σ’ αυτή την πραγματικότητα, ποικίλες φωνές έρχονται να αμφισβητήσουν αυτό τον διαχειριστή. Προέρχονται από διαφορετικές ιδεολογικοπολιτικές αφετηρίες.
Στρατηγικές εξόδου από το μνημόνιο
Η φιλελεύθερη άποψη.
Αυτή εκφράζεται κυρίως από φιλελεύθερους οικονομολόγους, φίλα προσκείμενους στην ηγεσία της Ν.Δ. Άλλωστε, να μην ξεχνάμε ότι οι ίδιοι, κ.κ. Σαμαράς και Μηταράκης, είναι οικονομολόγοι. Εκείνο που εντυπωσιάζει στη φιλελεύθερη αντιμνημονιακή άποψη είναι ότι μένει στενά στη κριτική του φαύλου κύκλου ύφεσης-ανεργίας-χρέους, που αναπαράγει το Μνημόνιο, και δεν προχωράει παραπέρα. Η κατοχή της χώρας και η τριπλή υποθήκη μένουν στο απυρόβλητο. Το μείγμα των αιτημάτων της Δεξιάς περιλαμβάνει αποκρατικοποιήσεις και αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, ώστε να αποτινάξουμε από πάνω μας την επαχθή υποθήκη. Εναποθέτει στα ευρω-ομόλογα και την επιμήκυνση του δανεισμού τις ελπίδες εξόδου, ενώ ψελλίζει και κάτι περί επαναδιαπραγμάτευσης του Μνημονίου. Οι θέσεις αυτές συνεπάγονται διάφορους κινδύνους, για παράδειγμα αν στα πλαίσιά τους πωληθεί έστω και σε υψηλή τιμή η Αγροτική Τράπεζα, αυτή η επιλογή πρακτικά θα έχει χαρίσει μεγάλο μέρος της γης των Ελλήνων αγροτών στον αγοραστή (μέσω των δανείων και των υποθηκών).

Οι αριστερές απόψεις

Το ΚΚΕ προτείνει την κρατικοποίηση των πάντων. Φρονίμως ποιόν, δεν μιλάει για άρνηση χρέους (άλλωστε και οι Μπολσεβίκοι ανέλαβαν μέρος χρεών της τσαρικής Ρωσίας). Ως ριζικό φάρμακο προτείνει την πάγια θέση του περί αποχώρησης από την Ε.Ε.

Η άποψη της αποχώρησης από την Ευρωζώνη

Αυτή υποστηρίζεται από αναλυτές που έχουν ομοιότητες, αλλά και διαφορές μεταξύ τους. Την αποχώρηση από το ευρώ, ως λύση στη γενεσιουργό αιτία του χρέους των χωρών του Νότου, προτείνει ο καθηγητής στο Ηνωμένο Βασίλειο, Κ. Λαπαβίτσας, ο οποίος επηρεάζεται εξίσου και από την παραδοσιακή «αντιευρώ» αγγλοσαξονική σχολή.
Ο Δ. Καζάκης προκρίνει, εκτός από την αποχώρηση από το ευρώ, και την επιστροφή στη δραχμή, και την έξοδο από την Ε.Ε., την παράλληλη άρνηση του μεγαλύτερου μέρους του χρέους της χώρας (πλην αυτού που χρωστάμε σε μεμονωμένους ιδιώτες και ασφαλιστικά ταμεία του εξωτερικού –δηλαδή ένα 20%).
Οι απόψεις αυτές θα ήταν μονόδρομος –όχι βέβαια σε όλο το εύρος τους – σε περίπτωση διάλυσης της Ευρωζώνης ή σε περίπτωση διάσπασής της με ένα νέο γερμανικό ευρώ.
Όμως η μεγάλη αδυναμία αυτών των απόψεων είναι το πολιτικό κενό στο οποίο βρίσκονται, γιατί δεν τοποθετούνται πάνω στη διεθνή και την εθνική πολιτική και γεωπολιτική συγκυρία.
Στη Δύση (Ευρώπη–ΗΠΑ), η ταύτιση σοσιαλιστών και νεοφιλελευθέρων παροξύνει τα αδιέξοδα. Διαλυτικά ακροδεξιά φαινόμενα κάνουν έντονη την εμφάνισή τους στη λογική του «κοιτάω την πάρτη μου» (Λίγκα του Βορρά, Βλάαμς Μπλοκ, Κόμμα του Τσαγιού) και επιτίθενται έντονα στην όποια λογική κοινωνικής προστασίας ή άρσης περιφερειακών ανισοτήτων.
Αυτό το κλίμα παρέχει μια κοινωνική βάση που θα νομιμοποιήσει τις κυβερνήσεις να αντιδράσουν πολύ αρνητικά σε μια τέτοια κατεύθυνση. Μια τέτοιου τύπου άρνηση του χρέους θα συσπειρώσει εναντίον μας δυνάμεις που θα μας λιώσουν εδώ και τώρα για παραδειγματισμό. Επίσης, η επιστροφή στη δραχμή θα αυξήσει αμέσως κατά 30% το χρέος, οπότε, όποιο «κούρεμα» και να γίνει, μοιραία θα επιστρέψουμε στην ίδια κατάσταση που ήμασταν, μη έχοντας άλλη επιλογή πέρα από την ολική άρνηση του χρέους, επιστρέφοντας στο αδιέξοδο που θίξαμε παραπάνω.
Απέναντι σ’ αυτές τις προτάσεις, η ίδια η πραγματικότητα έχει πολλά να μας διδάξει. Για παράδειγμα, ο σημερινός πρόεδρος του Ισημερινού, Ρ. Κορέα, απέδειξε ότι μπορεί, στη λογική της άρνησης του επαχθούς χρέους, να γίνει αναδιαπραγμάτευση και κούρεμα ακόμα και με ένα σκληρό νόμισμα. Υπενθυμίζουμε ότι η χώρα έχει συνδεδεμένο το νόμισμά της με το δολάριο των ΗΠΑ.
Παράλληλα με όλα αυτά, είναι σαφές ότι οι παραπάνω απόψεις προσπερνούν εντελώς τον νεο-οθωμανικό παράγοντα, αλλά και τα παιχνίδια αποσταθεροποίησης που παίζουν χρόνια τώρα ΗΠΑ και Γερμανία στα Βαλκάνια, με φόντο τον έλεγχο της Ευρασίας και της Μ. Ανατολής.
Όπως δήλωσε κι ένας αναλυτής: «Αν πούμε δεν πληρώνω φράγκο, θα στείλουν την Τουρκία να εισπράξει». Διαφωτιστικό ως προς το τελευταίο είναι το ανατριχιαστικό σκίτσο γερμανικής εφημερίδας, που παρουσίαζε την Ακρόπολη, νοικιασμένη, να λειτουργεί υπό τουρκική σημαία.

Ποιά η εναλλακτική έξοδος από το μνημόνιο

Η έξοδος από την τριπλή κατοχή πρέπει να είναι απότοκος όχι μόνο οικονομικών, αλλά και πολιτικο-κοινωνικών όρων. Πρέπει να παίρνει υπόψη της τη βασική αρχή ότι δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή στο προηγούμενο καταναλωτικό και παρασιτικό μοντέλο.
Το κυριότερο είναι να μην πεινάσει η χώρα: «Αν ρίξουμε όλες μας τις δυνάμεις στον αγροτικό τομέα, θέλουμε περίπου δυο χρόνια για τη διατροφική μας αυτάρκεια» (Ν. Ντάσιος). Από εκεί και πέρα, «μπορούμε να βρούμε εναλλακτικές πολιτικές δανεισμού (Ρωσία-Κίνα) με αντίστοιχες οικονομικοπολιτικές συμφωνίες (Μ. Θεοδωράκης, Ιδρυτική διακήρυξη ΣΠΙΘΑΣ).
Τέτοιες συμφωνίες ενδέχεται να βοηθήσουν και στην αμυντική θωράκιση της χώρας από τον νεο-οθωμανισμό. Μπορεί εκ παραλλήλου να υπάρξει, με σοβαρή προεργασία, αναδιαπραγμάτευση ενός μεγάλου μέρους του χρέους ως «επαχθούς», όπως έκανε νόμιμα και πετυχημένα ο Κορέα στον Ισημερινό. Και όλα αυτά συνδυάζονται άνετα με τη δυναμική διεκδίκηση των 162 δισ. ευρώ που μας οφείλει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γερμανία.
Κυρίως όμως εκείνο που πρέπει να υπάρξει είναι η αλλαγή του κοινωνικοπολιτικού υποδείγματος, του πτώματος της μεταπολίτευσης.
Αυτοδυναμία ενεργειακή και διατροφική για την πατρίδα, στήσιμο νέων εναλλακτικών οικονομικών δικτύων «παγκόσμιας εμβέλειας, βασισμένα στην τοπικότητα, όπως αυτή διαμεσολαβείται από το διαδίκτυο με κυρίαρχο ρόλο των ελληνισμό της διασποράς» (Δ. Μάρτος).
Δημιουργική επιστροφή στην τοπική παράδοση. Να δούμε τι μπορούμε να αναβιώσουμε από τον μεγάλο πλούτο της τοπικής παραγωγής που είχε η Ελλάδα.
Κοντολογίς, ο τόπος χρειάζεται μια νέα πατριωτική παραγωγική συμμαχία όπου μπορούν να ενταχθούν ακόμα και τμήματα του μη κρατικοδίαιτου και διαπλεκόμενου, αλλά παραγωγικού, εθνικού κεφαλαίου.
Την αλλαγή του υποδείγματος πρέπει να την προκαλέσει ένα νέο κίνημα, που έργο του θα είναι να αποξηράνει τον μεταπολιτευτικό βάλτο και να βάλει φωτιά σε όσα ξερόχορτα απομένουν. Κλείνοντας, θα ήθελα να θυμίσω, προς επίρρωσιν τον τελευταίων, τα επίκαιρα λόγια του Πέδρο Βούσκοβιτς, υπουργού Οικονομικών στην κυβέρνηση του δολοφονημένου Σαλβατόρ Αλιέντε: «Για να πάει καλά η οικονομία, πρέπει να πάει καλά το πολιτικό κίνημα των εργαζομένων». 

http://www.ardin.gr/