Το τέλος της αραβικής εξαίρεσης

του Jean-Yves Moisseron

Πάντα τριτώνει. Μετά την Τυνησία και την Αίγυπτο, η Λιβύη. Το Μπαχρέιν και η Υεμένη φλέγονται επίσης. Το νέο στοιχείο είναι ότι η αραβική επανάσταση αγγίζει και τις πλούσιες χώρες. Ο κατά κεφαλήν πλούτος στο Μπαχρέιν είναι ίδιος με της Γαλλίας! Το ΑΕΠ της Λιβύης ξεπερνά της Τουρκίας, ακόμη και της Ρουμανίας και της Βραζιλίας.

Τα παραδείγματα της Λιβύης, της Υεμένης και του Μπαχρέινδείχνουν ότι ένα φαινόμενο ντόμινο εισάγει ολόκληρο τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο σε μια νέα ιστορική περίοδο. Αυτό εξηγείται από το χάσμα, το οποίο έχει γίνει αφόρητο, ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη που οδηγεί παντού σε ένα σύγχρονο τρόπο ζωής και την διατήρηση ξεπερασμένων καθεστώτων στην εξουσία.

Το πιο εύγλωττο παράδειγμα είναι του Μουαμάρ Καντάφι, που κυβερνά επί 40 χρόνια έχοντας καταργήσει κόμματα και εκλογές. Νόμος του '71 τιμωρεί με θάνατο όποιον επιδιώξει την σύσταση ομάδας ή οργάνωσης που απαγορεύεται από τη νομοθεσία.

Ολόκληρη η κοινωνία της Λιβύης βρίσκεται στο έλεος των Επαναστατικών Επιτροπών που ελέγχουν το σύστημα αλλά συγχρόνως απαντούν στις ανάγκες της κοινωνίας. Δεν κυβερνά τη χώρα μόνο η δύναμη και η βιαιότητα. Σε περίπτωση ανάγκης _ χρήματα, κατοικία, πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες _, οι Επαναστατικές Επιτροπές φροντίζουν τον λαό. Οπως και σε άλλες χώρες, το καθεστώς βαστάει χάρη σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο. Ο λαός επωφελείται από τα πετρελαϊκά έσοδα της Λιβύης πράγμα που έχει επιτρέψει εκπληκτικές κοινωνικές προόδους.

Πάμπτωχη στη δεκαετία του '50, η Λιβύη είναι σήμερα η πλουσιότερη χώρα της Αφρικής. Χάρη στο πετρέλαιο, παιδεία, στέγη και υγεία προσφέρονται σχεδόν δωρεάν σε όλους. Οι Λίβυοι είναι μορφωμένοι. Η θέση των γυναικών είναι ζηλευτή, τόσο νομοθετικά όσο και στην πράξη, και η πολυγαμία απαγορεύεται. Η πρόσβαση στο ίντερνετ είναι περιορισμένη.

Η Λιβύη έχει αλλάξει ριζικά: παιδεία και κυρίως νεανικός πληθυσμός που πλήττεται από ανεργία 30% ή βρίσκει μια ψευτοδουλειά στο δημόσιο, ως επί το πλείστον άχρηστη, η οποία όμως εξαγοράζει την κοινωνική ειρήνη. Εχει αλλάξει επίσης η πρόσβαση στην πληροφορία: το Αλ Τζαζίρα, τα κινητά τηλέφωνα, τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν τα στοιχεία μιας ηλεκτρονικής επανάστασης που πραγματοποιείται στη Λιβύη. Μεγάλη αλλαγή τέλος αποτελεί και το δημογραφικό: οι νέοι σε ηλικία και αστοί ξεπερνούν το 80% του πληθυσμού.

Η εξέγερση στη Λιβύη εκφράζει λοιπόν την ρήξη με το «συμβόλαιο της πράσινης βίβλου», για να αναφερθούμε στο περίφημο βιβλίο του Καντάφι το οποίο παρέχει επί 30 και πλέον χρόνια τις ιδεολογικές βάσεις του καθεστώτος. Ο αραβικός κόσμος απέκτησε συνείδηση ότι δεν είναι αναγκαστικά ταγμένος σε αρχαϊκά και ολοκληρωτικά καθεστώτα με ηγέτες που ανήκουν στην εποχή της απο-αποικιοκρατικοποίησης. Πρόκειται για το τέλος της αραβικής εξαίρεσης, που ήθελε μορφωμένες κοινωνίες να μην έχουν πρόσβαση στη δημοκρατία.

*Ο κ. Moisseron είναι οικονομολόγος και αρχισυντάκτης της επιθεώρησης «Maghreb-Machrek». Αναδημοσίευση της μετάφρασης του άρθρου του από τη Le Monde, στο Βήμα Online της 22/02/2011

Βήμα Online