Το «μεγάλο παζάρι» άρχισε να καταρρέει...

Της Ζέζας Ζήκου


Στην Αργεντινή, λένε ότι «υπάρχουν δύο τύποι τρελών: οι τρελοί που δανείζουν και οι θεότρελοι που τους ξεπληρώνουν». Δεν είναι βέβαιο ότι θα είμαστε για πάντα, όπως ελπίζω, οι πιο τρελοί της ΕΕ. Παρά το ότι η Ελλάδα εφαρμόζει τα σκληρότερα δημοσιονομικά μέτρα από κάθε άλλη πλούσια χώρα μετά το 1945, το χρέος της θα φτάσει το 165% του ΑΕΠ το 2014. Το μοιραίο ερώτημα είναι: Γιατί θα έπρεπε η ελληνική οικονομία να υποστεί αυτή την πολυετή αφαίμαξη από τους διεθνείς τοκογλύφους και ο ελληνικός λαός να γίνει το ιδανικό πειραματόζωο με το Μνημόνιο; Όμως μην ρωτήσετε τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου ή τον υπουργό Οικονομικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου. Δεν θα σας απαντήσουν με ειλικρίνεια.

Μέχρι πρόσφατα, η συνήθης κριτική που δεχόταν η Άνγκελα Μέρκελ ήταν ότι παρακολουθούσε με σαδιστική αδιαφορία την κρίση των περιφερειακών χωρών, τις οποίες άφηνε απροστάτευτες έναντι των αγρίως κερδοσκοπικών αγορών. Τώρα, όμως, η Γερμανίδα καγκελάριος προκαλεί επικρίσεις για τον ακριβώς αντίθετο λόγο: Με πρόσχημα την προστασία του ευρώ, ο πραγματικός στόχος είναι η επανίδρυση της Ευρωζώνης κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν της Γερμανίας.

Ο εκβιασμός προφανής. Η φράου Μέρκελ επανήλθε δριμύτερη ζητώντας να συντονιστούν όλοι, με πρωσική αυστηρότητα, στο βηματισμό του Βερολίνου: Είναι χαρακτηριστική η αξίωση περί του «Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας». Για να δικαιολογήσει την αξίωση αυτή, η Γερμανία επικαλείται την υπεροχή της στο πεδίο της ανταγωνιστικότητας. Αυτή όμως δεν οφείλεται στην άνοδο της παραγωγικότητας, η οποία, κατά την τελευταία δεκαετία, ήταν μόλις 1,2% σε ετήσια βάση, έναντι 2,4% στην Ελλάδα. Ούτε στην εργατικότητα, αφού, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το 2008 ο μέσος Έλληνας δούλευε 2.120 ώρες το χρόνο, ενώ ο μέσος Γερμανός 1.432. Οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι κυβερνήσεις Σρέντερ και Μέρκελ, χάρη στη φτηνή εργατική δύναμη από την Ανατολική Γερμανία, τσάκισαν κυριολεκτικά το κόστος εργασίας, ασκώντας πολιτική κοινωνικού ντάμπινγκ εις βάρος των εταίρων τους.

Ένα εύλογο, επίσης, ερώτημα είναι γιατί ενώ ορισμένες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τόσο αμφισβητούμενες σε χώρες όπως η Γαλλία, ο Σαρκοζί έχει πλήρως υποκύψει στη Μέρκελ. Ιδιαίτερα, η δέσμευση στην ενιαία αγορά που βασίζεται «στον ελεύθερο και θεμιτό ανταγωνισμό». Εάν παίξουμε με τις λέξεις, διαπιστώνουμε ότι στο Παρίσι, το άκρως αντίθετο του «ανταγωνισμού» είναι η «αλληλεγγύη». Για τους οπαδούς του αγγλοσαξονικού μοντέλου η ενστικτώδης αντίδραση στον «ανταγωνισμό» είναι το «μονοπώλιο». Στο Παρίσι, η ιδέα ότι ένας θιασώτης της ελεύθερης αγοράς αμύνεται μιας ηθικής θέσης πολύ συχνά προκαλεί έκπληξη.

Από τις πρώτες ημέρες της ενιαίας αγοράς, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να τετραγωνίσουν τον κύκλο, παρουσιάζοντας το σχέδιο ως «το μεγάλο παζάρεμα». Η λαϊκή συναίνεση για την απελευθέρωση της αγοράς «αγοράστηκε» με την υπόσχεση της αλληλεγγύης με βάση ένα δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας σε εθνικό επίπεδο και την ισχυρή εισροή κεφαλαίων από τα πλούσια προς τα φτωχότερα κράτη.

Για μερικά χρόνια, αυτό λειτούργησε. Ξαφνικά, όμως, ένας σημαντικός αριθμός ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης επείσθη ότι το «μεγάλο παζάρι» άρχισε να καταρρέει. Αυτό μπορεί να φαίνεται παράξενο. Οι δρόμοι στην Ευρώπη είναι σχεδόν ήρεμοι. Όμως, ο διάλογος στις Βρυξέλλες είναι ζοφερός. Το θέμα του διαλόγου περιστρέφεται στο πώς θα αποφύγουμε την κατάρρευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή το «βαθμιαίο διαμελισμό» της Ευρωζώνης.

Ένα μέρος της απαισιοδοξίας είχε ήδη εκδηλωθεί πριν από το ξέσπασμα της κρίσης χρέους στην Ελλάδα και την Ευρώπη του Νότου. Οι οπαδοί της ενιαίας αγοράς υποδεικνύουν ότι οι εθνικές κυβερνήσεις και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποβάθμισαν μία κοινοτική οδηγία για την απελευθέρωση των υπηρεσιών, πολύ πριν ξεσπάσει η χρηματοπιστωτική «φούσκα» του 2008.

Η κρίση που εκφράστηκε αργότερα επέτεινε την απαισιοδοξία. Ανώτατοι «ευρωκράτες» προβάλλουν το επιχείρημα ότι η λαϊκή εμπιστοσύνη κλονίστηκε από την αντίληψη ότι η κατάρρευση προήλθε στην ουσία από την κρίση του αγγλοσαξονικού καπιταλισμού. Μιλούν για άνοδο του οικονομικού εθνικισμού και για υποχώρηση του λαϊκού αισθήματος νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των θεσμών της. Ανησυχούν ότι αυτές οι τάσεις ενδέχεται να τροφοδοτήσουν ένα φαύλο κύκλο.

Οι πολιτικοί σε πολλά κράτη, συμπεριλαμβανόμενων και των μεγαλυτέρων της ΕΕ, λένε στους ψηφοφόρους τους ότι η ενιαία αγορά «αποτελεί εμπόδιο για την ευημερία τους». Εντάξει. Η ΕΕ δεν μπορεί να βαδίζει πάντα κατ’ αυτό τον τρόπο. Όμως, οι πολίτες των χωρών-μελών της ΕΕ δικαίως αναζητούν μία «κοινωνική διάσταση»: εάν η ενιαία αγορά εξαρτάται μόνον από τους κανόνες του ανταγωνισμού, της στυγερής λιτότητας και της προώθησης των διαρθρωτικών αλλαγών, τότε «χαθήκαμε». Και, τελικώς, επικρατεί η εκβιαστική αξίωση περί του «Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας» αλά γερμανικά. Άκρως επικίνδυνο για όλους.

http://www.epikaira.gr/