By Wolfgang Münchau
Πριν από λίγο καιρό, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθερότητας (EFSF) είχε χαρακτηριστεί ευρωπαϊκή στρατηγική "σοκ και δέους" για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους. Σήμερα, το ίδιο ταμείο χαρακτηρίζεται πολύ μικρό, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και κάποια κράτη-μέλη δήλωσαν ότι θέλουν τα κεφάλαια που διαθέτει να επεκταθούν.
Πριν από λίγο καιρό, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθερότητας (EFSF) είχε χαρακτηριστεί ευρωπαϊκή στρατηγική "σοκ και δέους" για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους. Σήμερα, το ίδιο ταμείο χαρακτηρίζεται πολύ μικρό, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και κάποια κράτη-μέλη δήλωσαν ότι θέλουν τα κεφάλαια που διαθέτει να επεκταθούν.
Με την υπάρχουσα κατάσταση το EFSF μπορεί να δώσει πίστωση μόνο σε εθνικές κυβερνήσεις. Δεν μπορεί να δώσει δάνεια στον ιδιωτικό τομέα, δεν μπορεί να αγοράσει κρατικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά και τα επιτόκια που χρεώνει είναι πολύ υψηλά.
Το ερώτημα είναι εάν η κρίση θα αντιμετωπιζόταν δίνοντας στο EFSF περισσότερα κεφάλαια και αρμοδιότητες. Η απάντηση εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο θα διεξαχθεί αυτή η πολιτική.
Θεωρητικά, το μέγεθος του συνολικού πακέτου στήριξης που διαθέτει η ευρωζώνη ανέρχεται στα 750 δισ. ευρώ. Αυτό αντιστοιχεί σε 440 δισ. ευρώ από το EFSF, σε 60 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και σε 250 δισ. ευρώ από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αυτό το νούμερο, όμως, είναι μόνο για εκείνους που γράφουν τους τίτλους στις εφημερίδες. Δεν είναι πραγματικό. Δεν μπορεί να περιμένει κανείς ότι η Ελλάδα και η Πορτογαλία θα δανείσουν την Ιρλανδία και το αντίστροφο. Επιπλέον, για να αποκτήσει την απαραίτητη αξιολόγηση τριπλού "Α", το EFSF πρέπει να έχει collateral για τον δανεισμό που παρέχει. Κατά συνέπεια, το ταμείο μπορεί να δανείσει τελικά μόνο μέχρι 250 δισ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή μειώνει τις συνολικές δυνατότητες δανεισμού και από τις τρεις πηγές σε κάτι παραπάνω από 450 δισ. ευρώ.
Η Γερμανία έχει εκφράσει ετοιμότητα να μετατραπεί το θεωρητικό νούμερο των 750 δισ. ευρώ σε πραγματική δυνατότητα δανεισμού, ενδεχομένως αυξάνοντας τις παρεχόμενες εγγυήσεις. Το ποσό αυτό μπορεί να είναι αρκετό για να καλυφθεί τριετές πρόγραμμα για την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και -ίσως- για την Ισπανία. Εάν προστεθεί και το κόστος κάποιων προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων στους κανόνες του EFSF -όπως η αγορά κρατικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά-, τότε ίσως και αυτό το νέο πλαφόν να αποδειχτεί ανεπαρκές. Επιπλέον, δεν θα υπάρξουν σημαντικά οφέλη από αυτήν την απόφαση. Οι αγορές θα πανηγυρίσουν τη συμφωνία για λίγες ημέρες και στη συνέχεια θα δοκιμάσουν τις πραγματικές νέες αντοχές του ταμείου.
Υπάρχει, όμως, τρόπος να οικοδομηθεί το EFSF έτσι ώστε να αποτελέσει μέρος μιας γνήσιας λύσης για την κρίση. Στις Βρυξέλλες υπάρχουν ορισμένα άτομα με επιρροή που εξετάζουν τις λεπτομέρειες αυτού του σχεδίου. Ο κ. Willem Buiter, ο επικεφαλής ανάλυσης της Citigroup, επίσης εξετάζει αυτήν την προσέγγιση στην πιο πρόσφατη έκθεσή του για το θέμα αυτό (πρόκειται ίσως για την καλύτερη ανάλυση που έχω δει, προς το παρόν, για τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης).
Η προσέγγιση αυτή κάνει λόγο για τη μετατροπή -σε βάθος χρόνου- του EFSF και του διαδόχου του (του μόνιμου μηχανισμού στήριξης μετά το 2013) στον πυρήνα μιας ευρωπαϊκής υπηρεσίας δανεισμού κατά τέτοιον τρόπο ώστε τα ομόλογα που θα εκδίδει να μετατρέπονται σε ευρωπαϊκά ομόλογα.
Ένα πρώτο βήμα θα ήταν η σημαντική επέκταση των διαθέσιμων κεφαλαίων του - όχι μόνο στα 750 δισ. ευρώ (θεωρητικά ή πραγματικά), αλλά μάλλον στην κατεύθυνση των 2 τρισ. ευρώ. Δευτερευόντως, όπως επισημαίνει και ο κ. Buiter, οι εγγυήσεις θα πρέπει να είναι "πολλές και κοινές". Με άλλα λόγια, απαιτείται μία κοινή εγγύηση γι' αυτούς τους τίλους όλων των μελών της ευρωζώνης και όχι μία συλλογή των εγγυήσεων που παρέχουν οι εθνικές κυβερνήσεις.
Ένα πραγματικά μεγάλο βήμα θα ήταν να συγκεντρωθούν οι τίτλοι της ευρωπαϊκής περιφέρειας και να λάβουν την εγγύηση του EFSF. Θα μπορούσαμε να πάμε ακόμη παραπέρα δίνοντας στο EFSF τα απαραίτητα κεφάλαια και τις αρμοδιότητες για να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση κεφαλαίων του χρηματοοικονομικού κλάδου. Με μερικές δυσνόητες τεχνικές αλλαγές και… ιδού: έχουμε de facto δημιουργήσει ευρωομόλογο και δημοσιονομική ένωση... από την πίσω πόρτα.
Όπως παρατηρεί σε πρόσφατο άρθρο του και ο κ. Barry Eichengreen, καθηγητής οικονομικών και πολιτικών επιστημών στο Berkeley, υπάρχουν μόνο δύο βασικές λύσεις γι' αυτήν την κρίση: είτε η δυσάρεστη λύση της χρεοκοπίας των κρατών-μελών είτε μία γερμανικά καθοδηγούμενη στήριξη (και με τον όρο στήριξη εννοούμε την πραγματική καταβολή κεφαλαίων και όχι τις ανέξοδες εγγυήσεις που παρέχει το EFSF, που προς το παρόν θεωρούνται δεδομένες).
Αυτές οι δύο λύσεις ανταποκρίνονται στα δύο προτεινόμενα μοντέλα για το EFSF. Η πρόταση για διεύρυνση του ρόλου του ταμείου, όπως περιγράφεται παραπάνω, ουσιαστικά αντιστοιχεί σε στήριξη υπό γερμανική καθοδήγηση. Η προτεινόμενη εναλλακτική, που κάνει λόγο για ένα EFSF μετρίου μεγέθους και την οποία φέρεται να προκρίνει η Γερμανία, θα κατέληγε -αργότερα- σε δυσάρεστες χρεοκοπίες των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας και στη συνέχεια σε τραπεζική κρίση για την ευρύτερη ευρωζώνη, που θα δημιουργήσει και την ανάγκη για αναδιάρθρωση κεφαλαίων.
Παράλληλα, δεν είναι σαφές αν η επιλογή ενός μικρότερου EFSF (με συνεπακόλουθες κρατικές χρεοκοπίες) είναι πρακτικά και φθηνότερη. Αντιθέτως, για το συνολικό σύστημα η επιλογή αυτή ίσως αποδειχθεί πιο ακριβή και πιο επικίνδυνη. Για τις εθνικές κυβερνήσεις η επιλογή αυτή μπορεί να φαίνεται πιο εξυπηρετική από πολιτική άποψη, καθώς η αναπόφευκτη μεταφορά κεφαλαίων υλοποιείται στο εσωτερικό της κάθε χώρας -από την κυβέρνηση στις εγχώριες τράπεζες- και όχι σε διασυνοριακό επίπεδο. Βεβαίως, ανεξαρτήτως του ποια εναλλακτική λύση θα αποφασιστεί, τον τελικό λογαριασμό θα τον πληρώσει η Γερμανία.
Φοβάμαι ότι οδεύουμε στην επιλογή ενός μικρότερου EFSF (με τη συνεπαγόμενη λύση των κρατικών χρεοκοπιών). Ενδεχομένως στόχος του γερμανικού και θεσμικού κατεστημένου να μην είναι να καταστραφεί η ευρωζώνη. Βασικός τους στόχος, όμως, είναι ο περιορισμός της ευθύνης.
Η πρόσφατη ανησυχητική έκθεση του κ. Otmar Issing, του πρώην επικεφαλής ανάλυσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία ανταποκρίνεται στις προτάσεις για σχετικά μέτρια οικονομική σύγκλιση, είναι ενδεικτική των αντιδράσεων που θα πρέπει να περιμένει η κ. Angela Merkel στην περίπτωση που θα αποφάσιζε να κινηθεί στην κατεύθυνση της κοινής και ευρείας υπευθυνότητας. Η Γερμανίδα καγκελάριος ακολουθεί μία ρεαλιστική προσέγγιση. Δεδομένων όμως των πολιτικών θέσεων στο Βερολίνο αλλά και των νομικών περιορισμών που αντιμετωπίζει, δεν θα θελήσει να αναλάβει τον κίνδυνο που ενέχει μία γνήσια ενίσχυση του EFSF.
Κατά συνέπεια, θα καταλήξουμε σε μία συγκρατημένα ισχυρότερη χρηματοοικονομική ομπρέλα, σε ολοένα μεγαλύτερη λιτότητα και εν τέλει σε κρατικές χρεοκοπίες και σε περισσότερες τραπεζικές κρίσεις. Ακόμη δεν έχει διατυπωθεί μία ευρεία στρατηγική για την αντιμετώπιση του προβλήματος, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις.
Υπάρχει, όμως, τρόπος να οικοδομηθεί το EFSF έτσι ώστε να αποτελέσει μέρος μιας γνήσιας λύσης για την κρίση. Στις Βρυξέλλες υπάρχουν ορισμένα άτομα με επιρροή που εξετάζουν τις λεπτομέρειες αυτού του σχεδίου. Ο κ. Willem Buiter, ο επικεφαλής ανάλυσης της Citigroup, επίσης εξετάζει αυτήν την προσέγγιση στην πιο πρόσφατη έκθεσή του για το θέμα αυτό (πρόκειται ίσως για την καλύτερη ανάλυση που έχω δει, προς το παρόν, για τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης).
Η προσέγγιση αυτή κάνει λόγο για τη μετατροπή -σε βάθος χρόνου- του EFSF και του διαδόχου του (του μόνιμου μηχανισμού στήριξης μετά το 2013) στον πυρήνα μιας ευρωπαϊκής υπηρεσίας δανεισμού κατά τέτοιον τρόπο ώστε τα ομόλογα που θα εκδίδει να μετατρέπονται σε ευρωπαϊκά ομόλογα.
Ένα πρώτο βήμα θα ήταν η σημαντική επέκταση των διαθέσιμων κεφαλαίων του - όχι μόνο στα 750 δισ. ευρώ (θεωρητικά ή πραγματικά), αλλά μάλλον στην κατεύθυνση των 2 τρισ. ευρώ. Δευτερευόντως, όπως επισημαίνει και ο κ. Buiter, οι εγγυήσεις θα πρέπει να είναι "πολλές και κοινές". Με άλλα λόγια, απαιτείται μία κοινή εγγύηση γι' αυτούς τους τίλους όλων των μελών της ευρωζώνης και όχι μία συλλογή των εγγυήσεων που παρέχουν οι εθνικές κυβερνήσεις.
Ένα πραγματικά μεγάλο βήμα θα ήταν να συγκεντρωθούν οι τίτλοι της ευρωπαϊκής περιφέρειας και να λάβουν την εγγύηση του EFSF. Θα μπορούσαμε να πάμε ακόμη παραπέρα δίνοντας στο EFSF τα απαραίτητα κεφάλαια και τις αρμοδιότητες για να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση κεφαλαίων του χρηματοοικονομικού κλάδου. Με μερικές δυσνόητες τεχνικές αλλαγές και… ιδού: έχουμε de facto δημιουργήσει ευρωομόλογο και δημοσιονομική ένωση... από την πίσω πόρτα.
Όπως παρατηρεί σε πρόσφατο άρθρο του και ο κ. Barry Eichengreen, καθηγητής οικονομικών και πολιτικών επιστημών στο Berkeley, υπάρχουν μόνο δύο βασικές λύσεις γι' αυτήν την κρίση: είτε η δυσάρεστη λύση της χρεοκοπίας των κρατών-μελών είτε μία γερμανικά καθοδηγούμενη στήριξη (και με τον όρο στήριξη εννοούμε την πραγματική καταβολή κεφαλαίων και όχι τις ανέξοδες εγγυήσεις που παρέχει το EFSF, που προς το παρόν θεωρούνται δεδομένες).
Αυτές οι δύο λύσεις ανταποκρίνονται στα δύο προτεινόμενα μοντέλα για το EFSF. Η πρόταση για διεύρυνση του ρόλου του ταμείου, όπως περιγράφεται παραπάνω, ουσιαστικά αντιστοιχεί σε στήριξη υπό γερμανική καθοδήγηση. Η προτεινόμενη εναλλακτική, που κάνει λόγο για ένα EFSF μετρίου μεγέθους και την οποία φέρεται να προκρίνει η Γερμανία, θα κατέληγε -αργότερα- σε δυσάρεστες χρεοκοπίες των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας και στη συνέχεια σε τραπεζική κρίση για την ευρύτερη ευρωζώνη, που θα δημιουργήσει και την ανάγκη για αναδιάρθρωση κεφαλαίων.
Παράλληλα, δεν είναι σαφές αν η επιλογή ενός μικρότερου EFSF (με συνεπακόλουθες κρατικές χρεοκοπίες) είναι πρακτικά και φθηνότερη. Αντιθέτως, για το συνολικό σύστημα η επιλογή αυτή ίσως αποδειχθεί πιο ακριβή και πιο επικίνδυνη. Για τις εθνικές κυβερνήσεις η επιλογή αυτή μπορεί να φαίνεται πιο εξυπηρετική από πολιτική άποψη, καθώς η αναπόφευκτη μεταφορά κεφαλαίων υλοποιείται στο εσωτερικό της κάθε χώρας -από την κυβέρνηση στις εγχώριες τράπεζες- και όχι σε διασυνοριακό επίπεδο. Βεβαίως, ανεξαρτήτως του ποια εναλλακτική λύση θα αποφασιστεί, τον τελικό λογαριασμό θα τον πληρώσει η Γερμανία.
Φοβάμαι ότι οδεύουμε στην επιλογή ενός μικρότερου EFSF (με τη συνεπαγόμενη λύση των κρατικών χρεοκοπιών). Ενδεχομένως στόχος του γερμανικού και θεσμικού κατεστημένου να μην είναι να καταστραφεί η ευρωζώνη. Βασικός τους στόχος, όμως, είναι ο περιορισμός της ευθύνης.
Η πρόσφατη ανησυχητική έκθεση του κ. Otmar Issing, του πρώην επικεφαλής ανάλυσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία ανταποκρίνεται στις προτάσεις για σχετικά μέτρια οικονομική σύγκλιση, είναι ενδεικτική των αντιδράσεων που θα πρέπει να περιμένει η κ. Angela Merkel στην περίπτωση που θα αποφάσιζε να κινηθεί στην κατεύθυνση της κοινής και ευρείας υπευθυνότητας. Η Γερμανίδα καγκελάριος ακολουθεί μία ρεαλιστική προσέγγιση. Δεδομένων όμως των πολιτικών θέσεων στο Βερολίνο αλλά και των νομικών περιορισμών που αντιμετωπίζει, δεν θα θελήσει να αναλάβει τον κίνδυνο που ενέχει μία γνήσια ενίσχυση του EFSF.
Κατά συνέπεια, θα καταλήξουμε σε μία συγκρατημένα ισχυρότερη χρηματοοικονομική ομπρέλα, σε ολοένα μεγαλύτερη λιτότητα και εν τέλει σε κρατικές χρεοκοπίες και σε περισσότερες τραπεζικές κρίσεις. Ακόμη δεν έχει διατυπωθεί μία ευρεία στρατηγική για την αντιμετώπιση του προβλήματος, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ας είμαστε ευγενείς στο σχολιασμό.