Για την κρίση φταίνε οι ανεξέλεγκτες τράπεζες

PAUL KRUGMAN


H ομιλία του προέδρου Ομπάμα για την κατάσταση του έθνους ήταν βαρετή υπόθεση. Ομως η επίσημη αντίδραση των Ρεπουμπλικανών διά στόματος του βουλευτή Πολ Ράιαν ήταν στ΄ αλήθεια ενδιαφέρουσα- αλλά όχι με την καλή έννοια. Ο κ. Ράιαν προχώρησε σε μερικές εξαιρετικά αμφιλεγόμενες παρατηρήσεις για την απασχόληση, την περίθαλψη και άλλα πολλά. Ομως αυτό που τράβηξε την προσοχή μου, διαβάζοντας τις δηλώσεις του, ήταν όσα είπε για άλλες χώρες: «Δείτε τι συμβαίνει στην Ελλάδα, την Ιρλανδία,το Ηνωμενο Βασίλειο και άλλα ευρωπαϊκά έθνη.Δεν ενήργησαν έγκαιρακαι τώρα οι κυβερνήσεις τους είναι υποχρεωμένες να επιβάλουν οδυνηρά μέτρα λιτότητας, όπως μεγάλες περικοπές συντάξεων και αύξηση της φορολογίας για όλους».

Είναι μια καλή ιστορία: οι Ευρωπαίοι το παράκαναν με τα ελλείμματα και αυτό οδήγησε στην κρίση. Δυστυχώς, αν και αυτό ισχύει λίγο-πολύ για την Ελλάδα, δεν ισχύει καθόλου για την Ιρλανδία ή τη Βρετανία. Ο λόγος είναι ότι οι αμερικανοί συντηρητικοί έχουν εδώ και χρόνια διαμορφώσει τη δική τους φανταστική εικόνα για την Ευρώπη- σαν ένα μέρος οικονομικής στασιμότητας και κάκιστων υπηρεσιών υγείας, μια κοινωνία που καταρρέει υπό το βάρος της Μεγάλης Κυβέρνησης. Το γεγονός ότι η Ευρώπη ουδεμία σχέση έχει με όλα αυτά διόλου δεν τους αποθαρρύνει.

Ας δούμε τι πραγματικά συνέβη στην Ιρλανδία και τη Βρετανία. Προτού ξεσπάσει η χρηματοπιστωτική κρίση, οι συντηρητικοί δεν είχαν παρά μόνον διθυράμβους να ξεστομίσουν για την Ιρλανδία- μια χώρα με χαμηλούς φόρους και χαμηλές δημόσιες δαπάνες σε σχέση με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Στον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας του συντηρητικού Ηeritage Foundation, η Ιρλανδία ξεπερνούσε κάθε άλλο δυτικό κράτος.

Το 2006 ο Τζορτζ Οσμπορν, ο σημερινός υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας, χαρακτήρισε την Ιρλανδία «φωτεινό παράδειγμα της τέχνης του εφικτού, όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη οικονομική πολιτική». Και η αλήθεια είναι ότι το 2006-2007 η Ιρλανδία παρουσίασε δημοσιονομικό πλεόνασμα, αλλά και ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα χρέους στον ανεπτυγμένο κόσμο. Τι πήγε στραβά; Η απάντηση είναι, βέβαια, οι ανεξέλεγκτες τράπεζες: οι ιρλανδέζικες τράπεζες το παράκαναν στα χρόνια της ευημερίας, δημιουργώντας μια τεράστια φούσκα στην αγορά ακινήτων. Οταν η φούσκα έσκασε, τα έσοδα εξανεμίστηκαν, προκαλώντας έκρηξη στο έλλειμμα αλλά και στο δημόσιο χρέος, καθώς η κυβέρνηση κατέληξε να αναλάβει τα χρέη των τραπεζών. Ομως ακόμη και οι πιο σκληρές περικοπές δαπανών, ενώ οδήγησαν σε τρομερές απώλειες θέσεων εργασίας, δεν αποκατέστησαν την εμπιστοσύνη των αγορών.

Το δίδαγμα της ιρλανδικής κατάρρευσης, λοιπόν, είναι το αντίθετο από αυτό που θα ήθελε να πιστέψουμε ο κ. Ράιαν. Δεν είναι «περικόψτε τις δαπάνες άμεσα, αλλιώς άσχημα πράγματα θα σας συμβούν»: το «μάθημα» που πρέπει να πάρουμε είναι πως ακόμη και οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί δεν αρκούν για να σε προστατεύσουν από την κρίση, αν πρώτα δεν ελέγξεις αποτελεσματικά τις τράπεζες. Ακριβώς το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε πρόσφατα και η δική μας Ανακριτική Επιτροπή για την Κρίση, που καταλήγει στο πόρισμά της ότι «30 χρόνια απορρύθμισης και αυτορρύθμισης» των τραπεζών συντέλεσαν στη δική μας οικονομική καταστροφή. Και η Βρετανία; Λοιπόν, σε αντίθεση με τους υπαινιγμούς του κ. Ράιαν, η Βρετανία δεν υποφέρει από κρίση χρέους. Είναι αλήθεια βέβαια πως ο Ντέιβιντ Κάμερον, που ανέλαβε την πρωθυπουργία τον περασμένο Μάιο, πραγματοποιεί μια απότομη στροφή προς τη λιτότητα. Αυτό όμως έγινε κατ΄ επιλογήν, όχι κατόπιν πίεσης από την αγορά.

Μια επιλογή που βέβαια σχετίζεται με την προσκόλληση της νέας βρετανικής κυβέρνησης στην ίδια θεωρία που χρησιμοποιούν και οι Ρεπουμπλικανοί για να αξιώσουν νέες περικοπές- την άποψη ότι η μείωση των δαπανών μιας οικονομίας σε ύφεση θα επιταχύνει την ανάπτυξη, αντί να τη βλάψει.

Ομως αυτή η θεωρία δεν τα πηγαίνει καλά. Η βρετανική οικονομία, που έδειχνε νωρίτερα να ανακάμπτει, επέστρεψε σε αρνητικό πρόσημο στο τέταρτο τρίμηνο του 2010. Εντάξει, έφταιξε και η σφοδρή κακοκαιρία, και δεν πρέπει να δίνει κανείς υπερβολικά μεγάλη προσοχή στα νούμερα ενός και μόνο τριμήνου: όμως το σίγουρο είναι πως η περιβόητη αύξηση στην επιχειρηματική εμπιστοσύνη, που υποτίθεται πως θα εξισορροπούσε τις δραματικές παρενέργειες της περικοπής μισού εκατομμυρίου θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα, δεν υλοποιήθηκε ως τώρα.

Ας επιστρέψουμε τώρα στον Πολ Ράιαν. Για άλλη μια φορά οι Ρεπουμπλικανοί χρησιμοποιούν τον μύθο της «αποτυχημένης» Ευρώπης για να πολεμήσουν την εφαρμογή προοδευτικών πολιτικών στην Αμερική. Καθώς όμως ο κ. Ράιαν εμφανίζεται σαν «διανοούμενος» του κόμματος, με ειδικές γνώσεις όσον αφορά τα χρέη και τα ελλείμματα, είναι πολύ ενδιαφέρουσα- με την κακή έννοια του όρου- η αποκάλυψη ότι δεν ξέρει τι του γίνεται σε θέματα κρίσης χρέους.

Ο κ. Πολ Κρούγκμαν είναι οικονομολόγος,κάτοχος του Νομπέλ Οικονομίας.


http://www.tovima.gr