Η πανούργα «θεωρία του ντόμινο» και η Ελλάς

Tης Ζέζας Ζήκου

H ελληνική κρίση και οι ολέθριοι χειρισμοί από την κυβέρνηση του Γιώργου 

Παπανδρέου παρείχαν την ιστορική ευκαιρία στη διεθνή κερδοσκοπία να κεντήσει επιμελώς στις αγορές την πανούργα «θεωρία του ντόμινο». Η κρίση του τραπεζικού συστήματος, αφού μεταλλάχθηκε σε θύελλα χρεών προκαλώντας συνθήκες χρεοκοπίας των ασθενών οικονομιών της Ευρωζώνης, κατέστησε σαφές πως η Ευρωπαϊκή Ένωση βυθίζεται στις ταλαντώσεις του παγκόσμιου συστήματος.

Από τη φύση της η Ευρωζώνη είναι ο αδύναμος κρίκος του παγκόσμιου συστήματος. Και το σύστημα εδώ και τρία χρόνια βρίσκεται σε βαθιά –συστημική– κρίση. Συνεχώς μεταλλασσόμενη. Από το Μάιο και μετά, με αφορμή την Ελλάδα, μεταλλάχθηκε στη μητέρα όλων των κρίσεων. Στην κρίση του δημόσιου χρέους και των εθνικών κρατικών ομολόγων σε ευρώ. Αν σκάσει αυτή η «φούσκα», τότε θα πέσει το σύστημα συνολικά. Οι κερδοσκόποι το προσπαθούν. Κεντούν εφιάλτες, καλλιεργώντας το «σύνδρομο του ντόμινο».

Κι αφού το πρώτο ελληνικό ντόμινο έπεσε, οι επικεφαλής των μεγαλύτερων επενδυτικών κεφαλαίων του κόσμου και οι παγκοσμίου φήμης οικονομολόγοι «μόλυναν» με το «σύνδρομο» τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου και την Ιρλανδία, δημιουργώντας γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης. Τα προβλήματα είναι παντού. Ήδη στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αναρωτιούνται με τρόμο «αν θα καταντήσουμε όπως η Ελλάδα». Οι κερδοσκοπικές επιθέσεις επεκτάθηκαν στο μαλακό υπογάστριο της Ευρωζώνης, την Πορτογαλία και την Ισπανία, η οποία καλείται να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις «ιστορικών δια στάσεων».

H διαβόητη «θεωρία του ντόμινο» έγινε διά σημη στις HΠA όταν ο απερχόμενος στις 19 Ια νουαρίου του 1961 πρόεδρος Nτουάιτ Nτ. Aϊζενχάουερ συμβούλευσε τον Kένεντι πως η πτώση του Λάος –και άρα του Βιετνάμ– στους κομουνιστές θα επέφερε την πτώση ολόκληρης της Νοτιοανατολικής Ασίας και θα αποτελούσε σοβαρή απειλή για την ασφάλεια τη Δύσης. Ήταν ο ίδιος που εφήρμοσε τη θεωρία ιδιαίτερα στην Ινδονησία και στη Nοτιοανατολική Ασία. H συμβουλή προς τον Kένεντι το 1961 βασιζόταν στο ίδιο αξίωμα.

H «θεωρία του ντόμινο» βασάνισε τις HΠA καθ’ όλο τον πόλεμο του Βιετνάμ και πέρα από αυτόν. Αποτελούσε μια από τις δόλιες ιδέες στο ρεπερτόριο της εξωτερικής πολιτικής. Πρόκειται για μια μηχανιστική θεωρία, επειδή προϋποθέτει μια απαραίτητη διαδοχή από μια αρχική αφετηρία ως ένα προκαθορισμένο τέλος. Διογκώνει τη σημασία οποιασδήποτε μεμονωμένης απώλειας, κάνοντάς τη να επεκτείνεται σε μια ολόκληρη περιοχή ή και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ένα σχετικά μικρό μέρος του πλανήτη μπορεί να μεταμορφωθεί σε τεράστια καταστροφή, αν αρχίσουμε θεωρητικά να προσθέτουμε σε αυτό έναν οποιονδήποτε αριθμό κρατών.

Το μέλλον όμως δεν είναι ποτέ προκαθορισμένο. H απώλεια του Βιετνάμ δεν έφερε την κατάληψη της Νοτιοανατολικής Ασίας από τους κομουνιστές. Ένα χαμένο ντόμινο μπορεί να ρίξει κάτω άλλα ντόμινο, μπορεί όμως και να σημάνει ένα συναγερμό που θα σώσει άλλα ντόμινο. Με την απλοϊκότητα και τη μοιρολατρία της, η «θεωρία του ντόμινο» καθιστά άχρηστες τις περαιτέρω σκέψεις... Αλλά η τραγωδία της αμερικανικής πολιτικής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν αποτελεί τη σύγχρονη εκδοχή της «θεωρίας του ντόμινο».

Η κρίση χρέους σε περίοδο επικίνδυνης δοκιμασίας για τις οικονομικές συνθήκες και την απασχόληση έχει λάβει επικίνδυνες διαστάσεις. Η Ευρωζώνη είναι διχασμένη και βιώνει μια ανείπωτη θύελλα, αναζητώντας την οικονομική ενοποίηση. Αφενός, η παγκοσμιοποίηση έχει περιορίσει τη σημασία της ενοποίησης μέσα στα σύνορα της Ευρώπης και, αφετέρου, η νομισματική ενοποίηση δεν έχει δημιουργήσει μια ευρωπαϊκή οντότητα ικανή να αντικαταστήσει ή, έστω, να συμπληρώσει τις εθνικές οντότητες. Κι έτσι η ΕΕ χάνει την οικονομική της σημασία και αποδυναμώνεται ραγδαία η πολιτική της σημασία.

Ήδη από το 1991, η τότε κυβέρνηση Μιτεράν είχε υποστηρίξει ότι η νομισματική ένωση καθιστά απαραίτητη και την «κοινή οικονομική διακυβέρνηση» της Ευρώπης, ώστε να διασφαλιστούν η δομική συνοχή και ο εκσυγχρονισμός όλων των κρατών που συμμετέχουν σε αυτή. Ωστόσο, τελικά επικράτησε η γερμανική «Ordo-liberal» φιλοσοφία της «απαγόρευσης διάσωσης». Χάρη σε αυτή, ο καγκελάριος Κολ κατάφερε να πείσει τους ψηφοφόρους του να αποχωριστούν το γερμανικό μάρκο, υποσχόμενος ότι δεν θα χρειαστεί ποτέ να πληρώσουν εκείνοι για την ανευθυνότητα χωρών όπως η Ιταλία και η Ελλάδα.

Οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και τα απάνθρωπα μέτρα λιτότητας του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου αγγίζουν τα όρια μεταξύ πραγματισμού και άθλιου καιροσκοπισμού. Αλλά δεν είναι ακόμη σαφές αν έχει απολύτως κατασταλαγμένη ιδέα το πώς η κυβέρνηση θα τα εφαρμόσει... Όλοι σχεδόν οι έγκυροι αναλυτές κάνουν λόγο για «βαθιές ρωγμές» που μπορεί να οδηγήσουν σε κατάρρευση ολόκληρο το ανάχωμα που έχει στηθεί με το πακέτο οικονομικής διάσωσης των 110 δις ευρώ και μιλούν για την επόμενη πράξη του δράματος: τη χρεοκοπία του ελληνικού κράτους...

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα"