Σινοαμερικανικά διλήμματα

Του Paul Gewirtz* / The International Herald Tribune

Δύο εκ διαμέτρου αντίθετοι δρόμοι ανοίγουν για τις σινοαμερικανικές σχέσεις μετά τη Σύνοδο Κορυφής των προέδρων Ομπάμα και Χου. Ο πρώτος είναι αυτός της συνεργασίας και των κινήσεων που θα οικοδομήσουν κλίμα εμπιστοσύνης και θα δημιουργήσουν αμοιβαία οφέλη. O δεύτερος είναι η συνέχιση της τωρινής καθοδικής πορείας των σχέσεων, με περαιτέρω πλήγματα κατά της εμπιστοσύνης και νέες αντιπαραθέσεις. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα έχουν πολλά κοινά συμφέροντα δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα τα εξυπηρετήσουν. Ούτε σημαίνει ότι η αναδυόμενη οικονομική και στρατιωτική δύναμη της Κίνας οδηγεί σε αναπόφευκτη σύγκρουση, όπως υποστηρίζουν καταστροφολόγοι σε αμφότερες τις πλευρές. Και υπάρχουν τόσα πολλά παγκόσμια προβλήματα, η λύση των οποίων εξαρτάται από τη σινοαμερικανική συνεργασία -μεταξύ τους η αλλαγή του κλίματος, η έλλειψη ενεργειακών αποθεμάτων, η διάδοση των πυρηνικών όπλων, οι γενοκτονίες και οι πανδημίες- που μας δίνουν κίνητρα όσο και ευθύνες.

Το βασικό πρόβλημα στις σινοαμερικανικές σχέσεις σήμερα είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης. Μεγάλο ποσοστό Κινέζων πολιτικών και πολιτών πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βαλθεί να σταματήσουν την άνοδο της Κίνας και δραστηριοποιούνται με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης. Παρότι πολλοί Κινέζοι θεωρούν την Αμερική παρακμάζουσα δύναμη, αντιλαμβάνονται παράλληλα την ισχύ της και αντιδρούν στην αμερικανική κριτική κατά της Κίνας, θέτοντας στο μικροσκόπιο ιστορικά γεγονότα, όπως η κατοχή και ο «εξευτελισμός» της Κίνας από την Ιαπωνία και τις δυτικές χώρες.

Μεγάλο ποσοστό Αμερικανών ανησυχεί για την ταχεία οικονομική ανάπτυξη της Κίνας ειδικά αυτή την εποχή των μεγάλων οικονομικών δυσκολιών για τις ΗΠΑ. Παράλληλα με την οικονομική της δύναμη, η Κίνα αναπτύσσει και τη στρατιωτική της δύναμη. Πολλοί Αμερικανοί φοβούνται αυτή την ανάπτυξη, δεδομένης της αβεβαιότητας για τους στρατιωτικούς στόχους της Κίνας, ειδικά στον Ειρηνικό, δεδομένης και της αδηφάγου όρεξής της για ενέργεια και φυσικές πηγές (που οι ΗΠΑ μοιράζονται). Παρότι πρόκειται για ένα μονοκομματικό, αυταρχικό κράτος, όπου λαμβάνουν χώρα πολυάριθμες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Κίνα δεν είναι μονόλιθος. Η αλήθεια, στην πράξη, είναι ότι η Κίνα αποτελεί μια πολύπλευρη και διαρκώς μεταβαλλόμενη οντότητα. Εκατομμύρια άτομα έχουν αναδυθεί από τη φτώχεια. Πολλοί πολιτικοί διαφωνούντες καταστέλλονται με σκληρότητα, ωστόσο μέρα με τη μέρα περισσότεροι Κινέζοι αποκτούν ελευθερία στη ζωή τους, ενώ υπήρξαν πολλές θετικές μεταρρυθμίσεις στο κινεζικό νομικό σύστημα.

Ενθουσιώδες επιχειρηματικό πνεύμα επικρατεί παντού. Πολιτικοί και πολίτες υιοθετούν και εκφράζουν πολλές διαφορετικές απόψεις. Οι Κινέζοι μεταρρυθμιστές, τόσο στην κυβέρνηση, όσο και έξω από την κυβέρνηση, αυξάνονται. Οι ηγέτες της Κίνας κατανοούν ότι η χώρα τους αντιμετωπίζει τεράστιες εσωτερικές προκλήσεις, που πηγάζουν από την άνιση ανάπτυξη και προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματα.

Υπάρχει τρόπος να διαλυθεί η αμοιβαία δυσπιστία που χαρακτηρίζει σήμερα τις σινοαμερικανικές σχέσεις: να την αναγνωρίσουμε και να εργαστούμε από κοινού, ώστε να παραχθούν σαφή συμπεράσματα που θα καταδεικνύουν την καλή πίστη της κάθε πλευράς και τα οφέλη της συνεργασίας αντί της αντιπαράθεσης. Οι ηγέτες μας πρέπει να διευθετήσουν τα μεγάλα ζητήματα που εγκυμονούν κινδύνους σύγκρουσης, αλλά και ευκαιρίες για συνεργασία, επιτρέποντας τον παράλληλο διάλογο εμπειρογνωμόνων που δεν ανήκουν στην κυβέρνηση.

Οι συναλλαγές πρέπει να διευρυνθούν, ώστε να παραχθούν πιο συμπαγή θεμέλια για θετικές σινοαμερικανικές σχέσεις. Δεν είναι αφέλεια να υποθέτουμε ότι αυτά τα πράγματα είναι εφικτά, αν και είναι σίγουρα αφελές να σκεφτούμε ότι θα είναι εύκολα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να δώσουν στην Κίνα κίνητρα για να ακολουθήσει μια συμφέρουσα οδό ανάπτυξης - κίνητρα που μοιραία θα περιλαμβάνουν τόσο διαβεβαιώσεις όσο και πιέσεις, αλλά θα προσφερθούν μέσα σ’ ένα πλαίσιο συνεργασίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Η Κίνα σε αντάλλαγμα, πρέπει να κάνει ενέργειες στον οικονομικό τομέα, ώστε να πειστούν οι ΗΠΑ ότι η χώρα είναι δίκαιος ανταγωνιστής, πρέπει να τηρήσει τους διεθνείς κανόνες, να δώσει διαβεβαιώσεις για την αναπτυσσόμενη στρατιωτική της δύναμη και να παίξει ισχυρότερο ρόλο στην παγκόσμια σκηνή, έναντι προκλήσεων, όπως αυτή της Βόρειας Κορέας. Οπως δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Τίμοθι Γκάιτνερ, υπάρχουν μερικά πράγματα που η Κίνα θέλει από μάς και τα οποία θα πράξουμε μόνο εάν η Κίνα κάνει μερικά πράγματα, τα οποία θέλουμε εμείς από αυτήν. Επίσης, πρέπει να θυμόμαστε ότι υπάρχει και η κινεζική εκδοχή της ίδιας θεωρίας: Υπάρχουν μερικά πράγματα που η Αμερική θέλει από την Κίνα και η Κίνα θα τα κάνει μόνο εάν οι ΗΠΑ κάνουν μερικά πράγματα (ή αποφύγουν μερικά άλλα) που ενδιαφέρουν την Κίνα.

*Ο κ. Paul Gewirtz είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή του Yale και επικεφαλής του Κέντρου Νομικών Μελετών της Κίνας. Υπηρέτησε στην κυβέρνηση Κλίντον και εργάστηκε για τις δύο Συνόδους Κορυφής του προέδρου Μπιλ Κλίντον με τότε πρόεδρο της Κίνας, Ζιανγκ Ζεμίν.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ