Ένας «μονόδρομος» που οδηγεί σε αδιέξοδο

 

Του Στάυρου Λυγερού

Aκόμα και καλοπροαίρετοι, που πίστεψαν ότι το Μνημόνιο εγγυάταιτην πολυπόθητη διέξοδο από την κρίση, υποχρεώνονται από τα γεγονότα να κάνουν δεύτερες σκέψεις. Είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού ότι η συνταγή δεν βγαίνει. Η οικονομία βυθίζεται σε ανατροφοδοτούμενη ύφεση. Βασιλικότεροι του βασιλέως, όπως συνήθως, οι ντόπιοι ιεροφάντες του Μνημονίου κραυγάζουν ότι το λάθος δεν είναι συνταγή, αλλά η ελλιπής εφαρμογή της. Οι πιο ακραίοι, μάλιστα, απ’ αυτούς κραυγάζουν ότι χρειάζεται ακόμη πιο ισχυρή δόση. Αντιθέτως, η τρόικα εμφανίζεται πιο προβληματισμένη. Την περασμένη Τρίτη οι εκπρόσωποί της άνοιξαν το δρόμο για επιμήκυνση. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, το ΔΝΤ έχει αρχίσει σχετικές μυστικές διαβουλεύσεις με κατόχους ελληνικών ομολόγων για συναινετική επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής τους με προσαρμοσμένο επιτόκιο.

Εκμεταλλευόμενος την κρίση δανεισμού, ο Γιώργος Παπανδρέου κατέστησε αναμφισβήτητη αλήθεια το εκβιαστικό δίλημμα «Μνημόνιο ή χρεοκοπία». Παραλλήλως, φρόντισε να ενοχοποιήσει τους πολίτες για την κατάντια της χώρας, φωτίζοντας υπαρκτές παθογένειες των μικρομεσαίων στρωμάτων. Με την αμέριστη βοήθεια των ΜΜΕ η κυβέρνηση επέτυχε τη σαλαμοποίηση όχι μόνο των αντιδράσεων, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας. Στην πραγματικότητα, οι απεργίες έχουν ηθικοπολιτικά κηρυχθεί αντικοινωνικές ενέργειες. Οι διαδοχικές ήττες των κάθε είδους απεργών έχουν ενισχύσει την εντύπωση ότι οι κινητοποιήσεις είναι ατελέσφορες.

Η κοινωνία βρίσκεται ακόμα υπό το κράτος του φόβου για το χειρότερο. Δέχεται ευθείες απειλές ότι δεν θα υπάρχει χρήμα για πληρωμή μισθών και συντάξεων, ότι οι καταθέσεις θα απαξιωθούν. Τα νοικοκυριά προσπαθούν να επιβιώσουν. Το ιδεολόγημα του μονοδρόμου και οι βαρύτατες ευθύνες της κυβέρνησης Καραμανλή είναι οι αιτίες που, παρά την έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια, το κυβερνών κόμμα, έστω και με συρρικνωμένη επιρροή, διατηρεί ακόμα προβάδισμα. Υπό την πίεση της πραγματικότητας, όμως, το δίλημμα «Μνημόνιο ή χρεοκοπία» φαίνεται να χάνει σταδιακά την εμβέλειά του. Επιβεβαιώνεται ότι η αναγόρευση του Μνημονίου σε μπούσουλα κυβερνητικής πολιτικής οδηγεί σε αυτό που υποτίθεται ότι θα αποτρέψει, στη χρεοκοπία.

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι το Μνημόνιο περιέχει μέτρα που έπρεπε να είχαν προ πολλού ληφθεί. Συνολικά, ό- μως, είναι ένα στοίχημα, το οποίο ήταν εξαρχής φανερό πως δεν μπορούσε να κερδηθεί. Το φαύλο κύκλο της ύφεσης μπορεί να σπάσει μόνο ένα εθνικό σχέδιο εξυγίανσης και ανάπτυξης. Οι οριζόντιες περικοπές του Μνημονίου είναι ο εύκολος δρόμος. Ο δύσκολος είναι οι πολλές στοχευμένες παρεμβάσεις στο επίπεδο και των εσόδων και των δαπανών. Η κλεπτοκρατία, η σπατάλη και ο ανορθολογισμός είναι ακόμα τόσο εκτεταμένα φαινόμενα, που από τη δραστική καταπολέμησή τους μπορούν να εξοικονομηθούν τεράστια ποσά.

Η εξυγίανση μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά, αλλά το παιχνίδι θα κριθεί στο επίπεδο της ανάπτυξης. Καλοί οι αναπτυξιακοί νόμοι και το ΕΣΠΑ, αλλά εδώ χρειάζονται τολμηρές πρωτοβουλίες για την αξιοποίηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας, που σήμερα λιμνάζουν. Θα μπορούσαν να γίνουν πάρα πολλά χωρίς χρήματα, εάν υπήρχε πολιτική βούληση, επεξεργασμένο σχέδιο και ευελιξία για να επιλυθούν τα οργανωτικά και θεσμικά προβλήματα. Δυστυχώς, η κυβέρνηση Παπανδρέου αποδεικνύεται απρόθυμη ή ανίκανη να κινηθεί προς μία τέτοια κατεύθυνση. Πορεύεται με αποκλειστικό μπούσουλα το Μνημόνιο.

Το αποτέλεσμα ήδη φαίνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αλλεπάλληλες καθησυχαστικές δηλώσεις αξιωματούχων της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ για την ελληνική οικονομία δεν πείθουν τις Αγορές. Οι Αγορές αμφιβάλλουν για την ικανότητα της εφαρμοζόμενης θεραπείας να αποτρέψει την ελεγχόμενη χρεοκοπία. Αυτή ακριβώς την αμφιβολία αντανακλά η παραμονή των επιτοκίων δανεισμού σε απαγορευτικά επίπεδα.

Η αρνητική δυναμική της οικονομίας θα καθορίζει ολοένα και περισσότερο το πολιτικό κλίμα. Η αύξηση της ανεργίας και η καταστροφή μικρομεσαίων επιχειρήσεων καθιστούν το κοινωνικό τοπίο εύφλεκτο. Βαίνουμε προς το τέλος της φάσης, που στην κοινωνία κυριαρχούσε ο φόβος για το χειρότερο και η ελπίδα ότι με τα ήδη ληφθέντα μέτρα θα ξεπεραστεί η κρίση. Την ελπίδα αντικαθιστά η απόγνωση. Όταν θα έχει συγκεντρωθεί η κρίσιμη μάζα, η απόγνωση δεν αποκλείεται να μετατραπεί σε οργή. Τότε, μία αφορμή θα είναι ικανή να προκαλέσει κοινωνική ανάφλεξη.

Οι ιεροφάντες του Μνημονίου είναι κοντόθωροι, αλλά στα ηγετικά κλιμάκια της τρόικας ο φόβος αυτός υπάρχει. Μία κοινωνική ανάφλεξη στην Ελλάδα δεν αποκλείεται να κάνει μετάσταση και σε άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες, οι οποίες έχουν μπει στη μέγκενη επώδυνων προγραμμάτων λιτότητας.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 25/11/10