Η άνοδος της Κίνας

Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Παντείου

Για πρώτη φορά εδώ και αιώνες στις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο δεν συγκαταλέγεται καμία ευρωπαϊκή.
Η οικονομία της Κίνας, που στις αρχές του 21ου αιώνα ήταν έβδομη στην παγκόσμια κατάταξη, πέρασε μέσα σε μια δεκαετία τις οικονομίες της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γερμανίας και φέτος της Ιαπωνίας. Το 2009 η Κίνα ξεπέρασε τις ΗΠΑ ως η υπ’ αριθμόν ένακαταναλώτρια χώρα σε ενέργεια (με ολέθριες περιβαλλοντικές συνέπειες).

Η ραγδαία άνοδος της Κίνας στην παγκόσμια οικονομική κατάταξη είναι χωρίς προηγούμενο. Το πλησιέστερο ιστορικό παράδειγμα είναι η επίσης ραγδαία άνοδος των ΗΠΑ κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα. Τέτοιες βαρυσήμαντες αλλαγές στον διεθνή καταμερισμό ισχύος στο παρελθόν οδηγούσαν σε μείζονες αναταραχές. Oπως διαπίστωνε ο Χάλφορντ Μακίντερ το 1919, «οι μεγάλοι πόλεμοι της ιστορίας ?τους τελευταίους αιώνες είχαμε έναν παγκόσμιο πόλεμο σχεδόν κάθε εκατό χρόνια? είναι το αποτέλεσμα, άμεσο ή έμμεσο, της άνισης ανάπτυξης των εθνών».

Είναι γεγονός ότι η κινεζική οικονομία παραμένει πολύ πίσω από αυτήν των ΗΠΑ. Θα χρειαστεί, στην καλύτερη περίπτωση, δύο δεκαετίες για να φτάσει τα μεγέθη της αμερικανικής οικονομίας. Υπάρχουν και κάποια σοβαρά ερωτηματικά, όσον αφορά την ικανότητα της Κίνας να συνεχίσει να αναπτύσσεται στο μέλλον με τους θεαματικούς ρυθμούς των προηγούμενων τριάντα χρόνων.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Eθνη, ο εργάσιμης ηλικίας πληθυσμός της Κίνας θα αποκορυφωθεί το 2016. Στη συνέχεια, λόγω της πολιτικής του ενός τέκνου ανά οικογένεια (με εξαιρέσεις στον αγροτικό τομέα) θα επέλθει γήρανση του πληθυσμού και μείωση του εργατικού δυναμικού.

Επιπλέον, το κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης μέσω εξαγωγών πλησιάζει κάποια φυσιολογικά όρια, εν μέρει επειδή οικονομίες όπως του Βιετνάμ το αντιγράφουν βασιζόμενες σε φτηνότερο πλέον εργατικό κόστος ? το κόστος εργασίας ανεβαίνει στη σημερινή κινεζική βιομηχανία. Ακόμα και αν μειωθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας πάντως, η Κίνα θα συνεχίσει να αυξάνει το ειδικό βάρος της στο παγκόσμιο στερέωμα.

Σύμφωνα με κινεζικές παραδόσεις χιλιετιών, η Κίνα ήταν το «μεσαίο βασίλειο», το κέντρο του κόσμου. Ενώ τα άλλα τρία ιστορικά κέντρα πολιτισμού, δηλαδή η Ευρώπη, η Μέση Ανατολή και η Ινδία, είχαν πολλές επαφές μεταξύ τους λόγω ευκολίας επικοινωνιών, μεταξύ Ινδίας και Κίνας παρεμβάλλονταν τα Ιμαλάια, ο μεγαλύτερος ορεινός όγκος του πλανήτη. Ως εκ τούτου, η Κίνα ήταν πιο απομονωμένη και πιο συνηθισμένη να βλέπει τον εαυτό της ως το κέντρο του διεθνούς στερεώματος. Τέτοιες τάσεις ασφαλώς θα αναβιώσουν, εφόσον συνεχίσει να ανέρχεται στη διεθνή κατάταξη των μεγάλων δυνάμεων.

Ωστόσο, πίσω από την Κίνα αναδύεται και η Ινδία, η μόνη άλλη χώρα με πληθυσμό πάνω από ένα δισεκατομμύριο. Εφόσον οι δύο αυτοί πληθυσμιακοί κολοσσοί φτάσουν έστω και στο μισό κατά κεφαλήν εισόδημα της Ελλάδας, θα είναι σε συνολικά μεγέθη οικονομικές ?και επομένως αργά ή γρήγορα και στρατιωτικές... υπερδυνάμεις. Στους διαφαινόμενους ανταγωνισμούς μεταξύ τους θα είναι μείζων παίκτης και οι ΗΠΑ, που έχουν ισχυρά συμμαχικά ερείσματα στην Ανατολική Ασία. Το κέντρο βάρους της διεθνούς πολιτικής μετατοπίζεται από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό.

Χαράλαμπος Παπασωτηρίου

http://www.ethnos.gr