2010: ο 1ος χρόνος της κρίσης - ΤΟ ΧΡΕΟΣ, ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ, ΤΑ ΜΕΤΡΑ - Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΔΝΤ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

Το «στρογγυλό τραπέζι» του Eurogroup (με όρους ισότητας των συμμετεχόντων) δεν θα είναι και τόσο στρογγυλό στις 18-19 Ιανουαρίου για τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου.

Το τρίγωνο «διαδηλωτές, Βουλή, αστυνομία» κυριαρχεί στις εικόνες του 2010. Μέσα στο Κοινοβούλιο, οι μάχες είναι λεκτικές και οι αποφάσεις προειλημμένες. Δικαιώματα που αποκτήθηκαν σε δεκαετίες χάνονται σε μία παράγραφο. Εξω, ξεχειλίζει η οργή, τα δακρυγόνα κόβουν την ανάσα, η βία συχνά υπογραμμίζεται με αίμα.Αν το Πρόγραμμα Σταθερότητας δεν «συνδιαμορφωθεί» με τους κοινοτικούς, οι επικρίσεις θα είναι σκληρές. Αλλά και αν εγκριθεί, υπάρχει ο κίνδυνος η πλατεία Συντάγματος, κάτω από το γραφείο του υπουργού Οικονομικών, να γεμίσει από διαδηλωτές.

Προφητικά πέρα για πέρα αποδείχτηκαν όσα η «Ε» είχε καταγράψει στο πρώτο ρεπορτάζ οικονομικού περιεχομένου στην αυγή του 2010.

Αν μη τι άλλο, ο χρόνος που μας αφήνει μας κληροδοτεί μερικές από τις λέξεις-υποθήκες (Μνημόνιο, τρόικα, spread), που θα μας συνοδεύουν βασανιστικά και τα επόμενα χρόνια, με όρους επώδυνους και δυσβάσταχτους. Παρατεταμένη κοινωνική αναταραχή, οξείες πολιτικές αντιδράσεις, απολύσεις, ανεργία, υψηλά επιτόκια, τράπεζες, αποπληθωρισμός.

Το ημερολόγιο της κρίσης ξεκινά τον Γενάρη με την ανάγκη δανεισμού του Δημοσίου και τους ελέγχους στα δημόσια οικονομικά από τα κλιμάκια της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ.

«Οχι στο ΔΝΤ»

Αξιομνημόνευτη παραμένει στις 13 Ιανουαρίου η συνέντευξη του πρωθυπουργού στο Ζάππειο, κατά την οποία απέκλειε το ενδεχόμενο να προσφύγει η χώρα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή να βγει από την ευρωζώνη.

Προς τα τέλη του Γενάρη ζεσταίνονται τα ταμεία του υπουργείου Οικονομικών με τα 8 εκατομμύρια ευρώ από το πενταετές ελληνικό ομόλογο, με το επιτόκιο όμως να αγγίζει τα 6,2%. Παράλληλα το spread μέσω Κίνας έφτασε το 6,77%. Ετσι ξεκινά ο χορός των κερδοσκόπων που καλά κρατεί για καιρό.

Ο Φλεβάρης, όχι λόγω καιρικού ψύχους αλλά εξαιτίας των επώδυνων μέτρων με πάγωμα μισθών στο Δημόσιο, αύξηση ορίων ηλικίας για σύνταξη και νέα αύξηση φόρων στα καύσιμα, μπαίνει ιδιαίτερα τσουχτερός.

Μάρτης γδάρτης... «Ζητάω απ' όλους θυσίες για την εθνική μας επιβίωση...», τόνιζε στην Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ ο πρωθυπουργός σε δραματικούς τόνους, προαναγγέλλοντας επί της ουσίας την πτώχευση της χώρας αν δεν ληφθούν σκληρά μέτρα και αν δεν γίνουν θυσίες απ' όλους.

Στις 3 Μαρτίου, η κυβέρνηση αποφάσισε να πει «ναι» σε μόνιμου χαρακτήρα μέτρα ξεπερνώντας την κόκκινη γραμμή και χωρίς να έχει εξασφαλίσει ουσιαστική βοήθεια από τους κοινοτικούς εταίρους.

Κατ' αρχήν συμφωνία για μηχανισμό στήριξης των χωρών της ευρωζώνης. Ωστόσο, η διαδικασία φαίνεται ότι θα είναι χρονοβόρα, καθώς χρειάζεται να αλλάξει η Συνθήκη της Ε.Ε. Η προσφυγή μιας χώρας στο Ταμείο θα συνοδεύεται με αυστηρούς όρους.

Στήριξη

Η Γερμανία, με την ανένδοτη στάση Σόιμπλε και με την υποστήριξη Ολλανδίας, Αυστρίας και Φινλανδίας, μπλόκαρε την έγκριση μηχανισμού οικονομικής στήριξης της Ελλάδας. Επειτα από ένα γαλλο-γερμανικό συμβιβασμό εγκρίθηκε τελικά ο μηχανισμός στήριξης της Ελλάδας με συμμετοχή και του ΔΝΤ, τον Μάιο.

Τον Ιούνιο μαζί με το Ασφαλιστικό θα κατατεθούν στη Βουλή τόσο το νομοσχέδιο για τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων και των ενστόλων όσο και η ρύθμιση για τη διευκόλυνση των απολύσεων. Μέσα σε 48 ώρες ανατρέπεται το εργασιακό και ασφαλιστικό τοπίο.

Κυβέρνηση και τρόικα καταλήγουν στο περιεχόμενο ενός προεδρικού διατάγματος (για τις απολύσεις), δύο υπουργικών αποφάσεων (Διαιτησία και αμοιβές κάτω των βασικών μισθών) και δύο νομοσχεδίων: το Ασφαλιστικό, και τα όρια ηλικίας ανδρών και γυναικών στο Δημόσιο που ψηφίζονται τον Ιούλιο.

Οι επικεφαλής του ΔΝΤ, Πολ Τόμσεν, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Σερβάς Ντερούζ, και της ΕΚΤ, Κλάους Μαζούχ, στρέφουν τα βέλη τους κατά φοροφυγάδων και πλουσίων.

Τον Αύγουστο αναθεωρείται το Μνημόνιο. «Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι τόσο το δημόσιο χρέος και το έλλειμμά της, αλλά κυρίως οι διαρθρωτικές αδυναμίες που παρουσιάζει η οικονομία». Με την παραδοχή αυτή ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην τρόικα, Πολ Τόμσεν, αναγνώρισε εμμέσως πλην σαφώς ότι η θεραπεία-σοκ που εφαρμόζεται στην ελληνική οικονομία μετά την υπογραφή του Μνημονίου δεν είναι η ενδεικνυόμενη.

Φόροι

Τον Οκτώβριο, σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2011, οι πολίτες καλούνται να πληρώσουν αυξημένους φόρους κατά 2,36 δισ. ευρώ σε σχέση με φέτος.

Ο προϋπολογισμός προβλέπει επίσης περικοπές δαπανών 800 εκατ. ευρώ και άλλα 500 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.

Το Νοέμβριο η ελεγκτική μηχανή της τρόικας στέλνει τελεσίγραφο για την άμεση προώθηση δεκάδων νομοσχεδίων και μεταρρυθμίσεων. Αγώνα για τις εντυπώσεις δίνει η κυβέρνηση ενισχύοντας το οικονομικό επιτελείο και με τον σύμβουλο του πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμο. Στόχος, να αποφευχθούν σκληροί χαρακτηρισμοί. Το αναθεωρημένο Μνημόνιο «κλειδώνει» τις επόμενες ημέρες.

Ακρίβεια

Κατατίθεται και ο προϋπολογισμός που προβλέπει: αύξηση τιμών σε τρόφιμα, ΔΕΗ, νερό, εστιατόρια, πετρέλαιο, εισιτήρια, ακίνητα. Απολύσεις 10.000 συμβασιούχων στο Δημόσιο και βλέπουμε...

Ανήμερα του Αγίου Νικολάου μάς επισκέπτεται ο επικεφαλής του Ταμείου Ντομινίκ Στρος-Καν, αρχιτέκτων της «θεραπείας-σοκ», στην οποία έχει υποβάλει την ελληνική οικονομία το ΔΝΤ και η Ε.Ε., και από τη Βουλή μάς συνιστά: «Μη μάχεστε εναντίον του γιατρού». Τάσσεται υπέρ της επιμήκυνσης του χρόνου αποπληρωμής του δανείου που έχει λάβει η χώρα μας, χωρίς να επιβληθούν πρόσθετοι όροι.

Στις 22 Δεκεμβρίου, σε μόνο τρεις ώρες και μέσα σε μουδιασμένη ατμόσφαιρα, το υπουργικό συμβούλιο ανέτρεψε όσα οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα και στις ΔΕΚΟ κατέκτησαν σε δεκαετίες. Το πολυνομοσχέδιο που καταργεί τις συλλογικές συμβάσεις και μειώνει τους μισθούς στις ΔΕΚΟ κατατέθηκε και ψηφίστηκε με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, με τη δικαιολογία του ασφυκτικού χρονοδιαγράμματος που επιβάλλει η τρόικα.

Το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, που επίσης εμπίπτει στο ίδιο ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα, θα κατατεθεί στη Βουλή τον Ιανουάριο! Πρόκειται κυρίως για επαγγέλματα όπως των δικηγόρων, των συμβολαιογράφων, των μηχανικών κ.ά., που είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στις τάξεις των βουλευτών. Ο νέος χρόνος, αν μη τι άλλο, προμηνύεται εκρηκτικός... *

Το 2010 μήνα προς μήνα

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

Επανέρχεται με τροπολογία η φορολόγηση κληρονομιών, δωρεών, γονικών παροχών, αυξάνεται κατά 20 % ο ειδικός φόρος στα ποτά, ενώ στα καπνά φτάνει το 70 %.

* Στο Ζάππειο ο πρωθυπουργός αποκλείει το ενδεχόμενο να προσφύγει η χώρα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

* Κατατίθεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση το πιο σφιχτό Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης προκειμένου να εξοικονομηθούν έσοδα και δαπάνες 11,4 δισ. ευρώ. Ορίζεται ο Θεόδωρος Πάγκαλος ελεγκτής του.

* Αγριο κερδοσκοπικό παρασκήνιο για υποτίμηση του ευρώ και άνοδο των spreads των ελληνικών ομολόγων.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

Επώδυνα μέτρα για να σταματήσει η πορεία προς τον γκρεμό ανακοινώνει ο Γιώργος Παπανδρέου. Γενικό πάγωμα μισθών στο Δημόσιο, αύξηση ορίων ηλικίας για σύνταξη, νέα αύξηση φόρων στα καύσιμα. Διατήρηση του αφορολόγητου ορίου μόνο με αποδείξεις, με ποινή 10 % για όσους δεν τις προσκομίζουν, αλλά και «μπόνους» έκπτωσης φόρου 10 % για πέραν των 12.000 ευρώ.

* Το Ecofin ζητεί νέα μέτρα. Στη χώρα μας κλιμάκιο ελεγκτών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του ΔΝΤ.

ΜΑΡΤΙΟΣ

Περικοπή κατά 20 % των δώρων Πάσχα και Χριστουγέννων, καθώς και του επιδόματος αδείας στο Δημόσιο εισηγήθηκε το οικονομικό επιτελείο στον πρωθυπουργό, ώστε να πείσει τους κοινοτικούς εταίρους να προσφέρουν στήριξη στην ελληνική οικονομία.

* «Κατάσταση πολέμου» επικαλείται ο Γιώργος Παπανδρέου προαναγγέλλοντας επί της ουσίας την πτώχευση της χώρας, αν δεν ληφθούν σκληρά μέτρα και αν δεν γίνουν θυσίες απ'όλους.

* Αξέχαστη μέρα η 3η του μήνα. Η κυβέρνηση, από τη μια, βάζει χέρι σε δώρα Πάσχα, Χριστουγέννων, επιδόματα και συντάξεις και, από την άλλη, αυξάνει τους φόρους για το σύνολο των πολιτών.

* Υστερα από ένα γάλλο-γερμανικό συμβιβασμό εγκρίνεται τελικά ο μηχανισμός στήριξης της Ελλάδας.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

Στα ύψη το κόστος δανεισμού για το Ελληνικό Δημόσιο. Πολιτική συμφωνία οικονομικής στήριξης της Ελλάδας με συγκεκριμένα μέτρα, αν και όποτε χρειαστεί, παίρνουν Ε.Ε., ΕΚΤ και ΔΝΤ.

* Αντιμέτωποι τώρα με τα spreads των αγορών.

* Η κυβέρνηση επιλέγει την άνευ όρων προσφυγή στο μηχανισμό οικονομικής στήριξης, ανοίγοντας ουσιαστικά το δρόμο για την επιβολή μέτρων σύμφωνα με τις επιθυμίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

ΜΑΪΟΣ

Επικυρώνεται η συμφωνία της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ενωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την παροχή οικονομικής βοήθειας - μαμούθ, αλλά το τίμημα είναι βαρύ, για τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους, την ανάπτυξη της χώρας.

* Η νέα καταιγίδα μέτρων πλήττει πρωτίστως τους εργαζομένους στο δημόσιο τομέα, οι οποίοι πληρώνουν τη διαχρονική ανικανότητα των κυβερνήσεων να εξυγιάνουν το κράτος, να πατάξουν τη διαφθορά και τη σπατάλη που συνοδεύουν τη λειτουργία του.

* Σε εργατικό συλλαλητήριο ύστερα από εμπρησμό στην Μαρφίν της Σταδίου χάνουν τη ζωή τους τρεις εργαζόμενοι.

ΙΟΥΝΙΟΣ

Δρομολογούνται ανατροπές - εξπρές σε Ασφαλιστικό και Εργασιακό.

* Στο μικροσκόπιο της τρόικας των δανειστών μπαίνει η ελληνική οικονομία. Σκοπός του πρώτου ελέγχου είναι να βεβαιωθούν πως δεν θα υπάρξουν αποκλίσεις, καθώς αναζητούνται έσοδα 5,3 δισ. ευρώ τον τρέχοντα μήνα, ώστε να πιάσουν τα 25 δισ. ευρώ που προβλέπει η Σύμβαση Δανεισμού.

ΙΟΥΛΙΟΣ

Ψηφίζεται το Ασφαλιστικό. Η πιο επώδυνη ασφαλιστική και εργασιακή μεταρρύθμιση των τελευταίων δεκαετιών είναι πλέον γεγονός. Το επίμαχο νομοσχέδιο είναι νόμος του κράτους. Παρά τις αντιδράσεις και τα υπονοούμενα, οι βουλευτές της πλειοψηφίας το υπερψήφισαν. Δεν ήταν έκπληξη. Ακολούθησαν τον, συνήθη σ'αυτές τις περιπτώσεις, κανόνα της κομματικής πειθαρχίας.

* Μετά την περικοπή των 13ου και 14ου μισθών και την ψήφιση των νέων ασφαλιστικών και εργασιακών ρυθμίσεων, υιοθετούνται οι επιταγές του Μνημονίου, που υπέγραψε η κυβέρνηση με τους δανειστές της χώρας.

* Η 2η δόση θα εκταμιευθεί στις 13 Σεπτεμβρίου, η τρόικα ζητεί την επίσπευση διαρθρωτικών μέτρων.

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Δεκάλογο με εντολές απαιτεί η τρόικα. Απελευθέρωση υπηρεσιών, άνοιγμα ακόμη έξι επαγγελμάτων, άνοιγμα αγοράς ενέργειας, συρρίκνωση συγκοινωνιών, έλεγχος προμηθειών νοσοκομείων, ενιαίο σύστημα πληρωμών Δ.Υ., αναδιάρθρωση υπουργείου Οικονομικών κ.ά.

* Το οικονομικό επιτελείο επισπεύδει τα διαρθρωτικά μέτρα του 2011, καθώς πιέζεται από την απόκλιση 3,02 δισ. ευρώ του ελλείμματος του προϋπολογισμού, την ύφεση 3,5 % και τους 602.185 ανέργους.

* Πράσινο φως για τη δόση του Σεπτεμβρίου ανάβει η Ε.Ε. στην Ελλάδα, καταγράφοντας εντυπωσιακή εξυγίανση στα δημόσια οικονομικά.

* Τελεσίδικη περικοπή δαπανών 3,9 δισ. ευρώ.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Με την αναγνώριση πλασματικού χρόνου έναντι αμοιβής, η κυβέρνηση επιχειρεί να λειάνει τις αντιδράσεις από την εφαρμογή των δρακόντειων διατάξεων του νέου Ασφαλιστικού.

* Με 148 ευρώ για κάθε μήνα, οι ασφαλισμένοι μπορούν να αναγνωρίσουν έως και 4 έτη από τις αρχές του 2011 και να θεμελιώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα, κατοχυρώνοντας τα ηπιότερα - μεταβατικά όρια ηλικίας που θα ισχύουν τη διετία 2011 - 12.

* Ομολογία ΔΝΤ από τον επικεφαλής των επιτηρητών Πολ Τόμσεν: «Εδωσαν λάθος συνταγή για Ελλάδα. Δεν φταίει το χρέος, αλλά η ιδιομορφία της οικονομίας σας».

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

Η κυβέρνηση δίνει το έναυσμα για το ενιαίο μισθολόγιο 750.000 δημόσιων υπαλλήλων, που θα ισχύσει από το 2011.

* Μετά τις περικοπές 1,6 δισ. ευρώ στη διετία 2010 - 2011, στο πλαίσιο του Μνημονίου, ανοίγει η συζήτηση για το μείζον θέμα. Στο στόχαστρο μπαίνουν όλα τα επιδόματα, καθώς καλύπτουν το 38 % του μισθολογικού κόστους.

* Τυπώνεται το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2011, σύμφωνα με το οποίο οι πολίτες θα κληθούν να πληρώοουν αυξημένους φόρους κατά 2,36 δισ. ευρώ σε σχέση με φέτος.

* Ο προϋπολογισμός προβλέπει επίσης περικοπές δαπανών 800 εκατ. ευρώ και άλλα 500 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

Δρακόντειες διατάξεις κατά της εργασίας των συνταξιούχων προβλέπει το νέο Ασφαλιστικό.

* Με εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας αναστέλλεται η σύνταξη για όσους είναι κάτω των 55 ετών και αναλάβουν εργασία. Για μεγαλύτερες ηλικίες, όποιος παίρνει σύνταξη πάνω από 993 ευρώ και εργάζεται, θα χάνει το 70 % (της σύνταξης).

* Οικονομική αναταραχή στις χώρες της ΟΝΕ. Κατατίθεται ο προϋπολογισμός, που ανεβάζει τις τιμές σε τρόφιμα, υπηρεσίες και μειώνει τα εισοδήματα και τις θέσεις εργασίας.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Στην πρόβλεψη για μείωση των μισθών έως 12 % με «ειδική επιχειρησιακή σύμβαση» και αντάλλαγμα το «πάγωμα» των απολύσεων για δύο χρόνια συμφώνησαν οι κοινωνικοί εταίροι ΓΣΕΕ - ΣΕΒ.

* Στη Βουλή των Ελλήνων ο επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος - Καν υπερασπίστηκε τη θεραπεία - σοκ, στην οποία έχουν υποβάλει την ελληνική οικονομία οι δανειστές. Ο ίδιος συνέστησε: «Μη μάχεστε εναντίον του γιατρού».

* Νόμος του κράτους στις 22 Δεκεμβρίου ο προϋπολογισμός λιτότητας, που επιβάλλει 43 μέτρα, αξίας 14,33 δισ. ευρώ με στόχο να μειωθεί το έλλειμμα πολύ λιγότερο, κατά 4,9 δισ. Σε τρεις ώρες και μέσα σε μουδιασμένη ατμόσφαιρα το υπουργικό συμβούλιο ανέτρεψε όσα οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα και στις ΔΕΚΟ κατέκτησαν για δεκαετίες.