Η νεοεκλεγείσα πρόεδρος της Βραζιλίας Ντίλμα Ρούσεφ θα συνεχίσει, όπως δήλωσε, την προσπάθεια του προκατόχου της για «οικονομική ανάπτυξη της Βραζιλίας» η οποία «δεν μπορεί να υπολογίζει στη στήριξη των αναπτυγμένων κρατών που έχουν πληγεί από την κρίση, αλλά στη δική μας πολιτική, στη δική μας αγορά, στη δική μας ώθηση και στις δικές μας οικονομικές αποφάσεις».
Όσο και αν κάποιοι ισχυρίζονται το αντίθετο, το βέβαιο είναι ότι η Βραζιλία τα τελευταία χρόνια έχει αποδυθεί σε μια μεγάλη προσπάθεια να αναβαθμίσει το γεωστρατηγικό της ρόλο. Η προεδρία Λούλα διαδραμάτισε καθοριστική σημασία σε αυτή την προσπάθεια. Πρώτα απ’ όλα γιατί κατάφερε να εξασφαλίσει μια στοιχειώδη κοινωνική συναίνεση. Τα τελευταία χρόνια μειώθηκε σχετικά η ακραία φτώχεια που μάστιζε τη βραζιλιάνικη κοινωνία. Το ποσοστό των επίσημα φτωχών κατέβηκε από το 35% του πληθυσμού στο 24%. Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι βαίνουν προς εξάλειψη οι βαθιές κοινωνικές ανισότητες. Μάλλον το αντίθετο παρατηρείται. Ενδεικτικά, να αναφέρουμε ότι το 1% του πληθυσμού ελέγχει το 45% της καλλιεργήσιμης γης ή ότι το 45% του πληθυσμού που είναι αφροβραζιλιάνοι συνιστούν το 64% των φτωχών και το 69% των ακραία φτωχών.
Απλά, η σταθεροποίηση και ισχυροποίηση των εγχώριων μεγάλων οικονομικών συμφερόντων πραγματοποιήθηκε μέσω του κρατικού ελέγχου σε στρατηγικούς τομείς όπως το πετρέλαιο και οι τράπεζες. Αυτό έδωσε επίσης τη δυνατότητα άσκησης μιας στοιχειώδους κοινωνικής πολιτικής προκειμένου να περιοριστούν τα πιο ακραία φαινόμενα. Η κοινωνική αυτή πολιτική, που είναι πολύ αμφίβολο αν θα συνεχιστεί στη νέα οικονομική και πολιτική συγκυρία, βοήθησε με τη σειρά της στην περαιτέρω σταθεροποίηση του συστήματος. Βοήθησε επίσης στην προσπάθεια των κυρίαρχων συμφερόντων να βελτιώσουν τη θέση τους στο διεθνές σκηνικό.
Ο κρατικός έλεγχος σε κομβικούς τομείς της οικονομίας επέτρεψε στο μεγάλο κεφάλαιο να πραγματοποιήσει κυριολεκτικά άλματα υπό τη σκέπη της κρατικής προστασίας. Τα οικονομικά επιτεύγματα ώθησαν με τη σειρά τους σε περισσότερο φιλόδοξους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς. Αυτοί δεν είναι καινούργιοι, δεν εμφανίστηκαν επί προεδρίας Λούλα. Υπήρχαν και πρωτύτερα, όμως μόνο επί της προεδρίας του τελευταίου ολοκληρώθηκαν και εμφανίστηκαν με πιο συγκροτημένο τρόπο.
Δύο αιχμές
Οι δυο περιοχές που η Βραζιλία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εξάπλωση της οικονομικής και πολιτικής παρουσίας της είναι η Λατινική Αμερική και η Αφρική. Είναι γνωστός ο ρόλος της Βραζιλίας στη MERCOSUR και την UNASUR. Ενδεικτική του ρόλου της στη Λ. Αμερική είναι η παρέμβασή της στην κρίση της Ονδούρας μετά το αμερικανόπνευστο πραξικόπημα που ανέτρεψε τον εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας Μ. Σελάγια στον οποίο πρόσφερε στήριξη η βραζιλιάνικη κυβέρνηση όχι τόσο από ιδεολογική συμπάθεια όσο από γεωπολιτική σκοπιμότητα.
Εμφανής είναι επίσης ο ρόλος της Βραζιλίας μέσω της αποστολής στρατευμάτων της στην Αϊτή. Η αποστολή τελεί βέβαια τυπικά υπό την αιγίδα του ΟΗΕ λόγω της κρίσιμης κατάστασης που επικρατεί στην ταλαιπωρημένη αυτή χώρα. Ωστόσο, τίποτα δεν μπορεί να κρύψει τον παρεμβατική σημασία τέτοιων αποστολών που έχουν στρατιωτικούς, πολιτικούς και οικονομικούς στόχους όσο και αν οι ιθύνοντες επιχειρούν να τους καλύψουν με το πέπλο της ανθρωπιστικής βοήθειας.
Καρπός αυτής της πορείας επέκτασης της επιρροής της υπήρξαν εξάλλου οι κατά καιρούς τριβές της Βραζιλίας με την άλλη ισχυρή περιφερειακή δύναμη, την Αργεντινή. Στην ίδια αιτία πρέπει να αναζητηθεί η, πρόσκαιρη είναι αλήθεια, αντιπαράθεση με τη Βολιβία του Έβο Μοράλες όταν η κυβέρνηση του τελευταίου εθνικοποίησε τη βιομηχανία πετρελαίου της χώρας στην οποία η Βραζιλία διατηρούσε σημαντικές επενδύσεις.
Επιχειρώντας να εδραιώσει και να επεκτείνει τη θέση της στη Λατινική Αμερική ισχυροποιείται ως περιφερειακή δύναμη και, παράλληλα, θέτει την υποδομή για την εξάπλωσή της σε παγκόσμιο επίπεδο. Το επόμενο βήμα στην κατεύθυνση αυτή είναι το άλμα προς τη γειτονική Αφρική.
Ειδικότερος στόχος η Αφρική
Η Αφρική προσφέρεται για το σκοπό αυτό καθώς διαθέτει ιστορικούς και γλωσσικούς δεσμούς με τη Βραζιλία. Από τη μαύρη ήπειρο οι πρώτοι σκλάβοι μεταφέρονταν στη λατινοαμερικάνικη αυτή χώρα ενώ η Μοζαμβίκη, η Αγκόλα, η Γουινέα Μπισάου, το Σάο Τομέ μιλούν την πορτογαλική γλώσσα καθώς υπήρξαν αποικίες της Πορτογαλίας. Η Βραζιλία φιλοδοξεί επίσης να αξιοποιήσει το γεγονός ότι μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της αποτελείται από αφροβραζιλιάνους. Οι τελευταίοι είναι περισσότεροι από 80 εκατομμύρια στο σύνολο των 190 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας. Στην ίδια κατεύθυνση της διάνοιξης διόδων διείσδυσης εντάσσεται η αποστολή βοήθειας προς την Αφρική στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας.
Ο πρώην πρόεδρος Λούλα, αξιοποιώντας το προοδευτικό του προφίλ και την πολιτική συσπείρωσης του «φτωχού Νότου» ενάντια στον «πλούσιο Βορά», πραγματοποίησε επί της προεδρίας του δέκα περίπου ταξίδια στην Αφρική κατά τη διάρκεια των οποίων επισκέφθηκε 20 χώρες. Δέκα νέες πρεσβείες της Βραζιλίας σε αφρικανικά κράτη άνοιξαν από το 2005. Ο Λούλα ήταν επίσης ο επίσημος προσκεκλημένος της Αφρικανικής Ένωσης τον περασμένο Ιούλιο στη Λιβύη.
Έτσι, οι εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στη Βραζιλίας και στην Αφρική εξαπλασιάστηκαν μέσα σε 7 μόλις έτη. Το 2002 ήταν 5 δισεκατομμύρια δολάρια ενώ το 2009 ξεπέρασαν τα 30 δισεκατομμύρια. Οι σχέσεις αυτές πρόκειται να επεκταθούν στο βαθμό που θα υλοποιηθούν οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών ανάμεσα στη MERCOSUR και στη SACU. Η πρώτη, όπως είναι γνωστό, περιλαμβάνει εκτός από τη Βραζιλία την Αργεντινή, την Παραγουάη και την Ουρουγουάη ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει τη Νότια Αφρική, τη Μποτσουάνα, το Λεσότο, τη Ναμίμπια και τη Σουαζιλάνδη.
Είναι περισσότερο από οφθαλμοφανές ότι πρόκειται για συμφωνίες ευρύτερων διαστάσεων. Σχετίζονται με το ενδιαφέρον της Βραζιλίας για εξαγωγές αλλά και για τις αφρικανικές πρώτες ύλες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επενδυτική δραστηριότητα της Βραζιλίας στον πετρελαϊκό τομέα στη Νιγηρία και στην Αγκόλα ενώ το σύνολο των εισαγωγών της Βραζιλίας σε κάρβουνο προέρχεται από τη Μοζαμβίκη.
Η Βραζιλία δεν είναι μόνη της σε αυτή την προσπάθεια. Είναι επανειλημμένα επιβεβαιωμένες οι επιδιώξεις των ΗΠΑ, αλλά και των πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων της ΕΕ (ιδίως Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία) ενώ η οικονομική επέλαση της Κίνας στη Μαύρη ήπειρο τείνει να σαρώσει κάθε ανταγωνιστή.
Διεθνής παίκτης
Για να επιτύχει πιο αποτελεσματικά τους σκοπούς της, η Βραζιλία επιχειρεί παράλληλα να οικοδομήσει μια συμμαχία με τη Νότια Αφρική οποία βέβαια αποτελεί αδιαμφισβήτητα περιφερειακή δύναμη. Η συμμαχία αυτή έχει περιφερειακή – αφρικανική αλλά και διεθνή σημασία. Το 2003, στη συνάντηση αρχηγών κρατών ιδρύθηκε το φόρουμ IBSA. Περιλαμβάνει την Ινδία, τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική. Η Βραζιλία αποτελεί επίσης μέλος του BRIC το οποίο απαρτίζουν, εκτός από τη Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα. Τελευταία διεξάγεται συζήτηση για τη διεύρυνση του BRIC με τη συμμετοχή της Νότιας Αφρικής.
Όλα δείχνουν ότι η Βραζιλία, μέσω των επιλογών της αυτών επιχειρεί μια μετάβαση, η οποία είναι αλήθεια, δεν είναι τόσο εύκολη αλλά δεν είναι και αδύνατη. Επιχειρεί να ξεπεράσει το status του «κομβικού κράτους»[1] και να γίνει, σε πρώτη φάση σε συμμαχία με άλλες δυνάμεις, διεθνής παίκτης.
Έτσι εξηγείται, εκτός των άλλων, τόσο η εμμονή της για κατάκτηση μιας μόνιμης έδρας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ όσο και ο δραστήριος ρόλος των αντιπροσώπων της Βραζιλίας στην πρόσφατη σύνοδο του G-20. Η Βραζιλία είναι η πρώτη χώρα που μίλησε ανοιχτά για «νομισματικό πόλεμο». Ο αρμόδιος υπουργός της κατήγγειλε (όπως και άλλοι βέβαια) ιδιαίτερα έντονα την πολιτική των ΗΠΑ οι οποίες φαίνεται να ξεκινούν ένα νομισματικό πόλεμο με τις ανταγωνίστριες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις προκειμένου να τονώσουν τις εξαγωγές τους σε βάρος των υπολοίπων.
Η όξυνση της καπιταλιστικής κρίσης και οι κοινωνικές εντάσεις που επιφέρει καθώς και η συνακόλουθη όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις θέτει, επομένως, πολλές προκλήσεις για τη νέα πρόεδρο της Βραζιλίας.
[1] Βλ. R. Case, E. Hill, P. Kennedy (επιμ), Τα κομβικά κράτη και η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, εκδ. Παπαζήση, σελ. 291 επ.
http://www.inprecor.gr/
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ας είμαστε ευγενείς στο σχολιασμό.