Η μάταιη προσπάθεια για τη σωτηρία της Ευρωζώνης

Για όσους διατηρούν μνήμες από την ανεπιτυχή απόπειρα για την αποτροπή της υποτίμησης της στερλίνας της περιόδου 1961-1967, τα τεκταινόμενα περί το ευρώ θα τους είναι ανατριχιαστικά οικεία. Καταρχήν υπάρχει μια ξαφνική απώλεια εμπιστοσύνης. Στη συνέχεια έχουμε αλλεπάλληλα εγχειρήματα διάσωσης, που κατά κανόνα παίρνουν τη μορφή διεθνών εγγυήσεων ενός ή άλλου τύπου. Αυτά με τη σειρά τους υποστηρίζονται από τη λήψη μέτρων λιτότητας στο εσωτερικό των χωρών τα οποία οδηγούν τις οικονομίες τους σε ύφεση. Με τον καιρό οι πιέσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών εξασθενούν και τα πράγματα φαίνονται να προσεγγίσουν ξανά το φυσιολογικό. Αλλά τότε, και όταν πολύ λίγοι το περιμένουν, ακολουθεί μια δεύτερη κρίση, την οποία διαδέχονται ξανά διεθνή εγχειρήματα διάσωσης, τα οποία διαδέχεται ξανά ένας γύρος περιοριστικών μέτρων. Και πάει λέγοντας. Στο τέλος ο αγώνας εγκαταλείπεται και οι πολιτικοί και οικονομικοί αξιωματούχοι προσπαθούν να μαζέψουν τα κομμάτια.

Από τη στιγμή που οι χώρες της Ευρωζώνης έχουν εγκαταλείψει τα εθνικά τους νομίσματα, οι πιέσεις παίρνουν τη μορφή της διεύρυνσης των αποδόσεων μεταξύ των γερμανικών κρατικών ομολόγων και των κρατικών ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Ο κύκλος των εγχειρημάτων διάσωσης έχει ήδη αρχίσει και υποτίθεται ότι το ευρώ ‘έχει σωθεί’. Αλλά μπορούμε να μαντέψουμε τι θα γίνει από δω και πέρα.

Η αποδιάρθρωση της Ευρωζώνης θα είναι καταστροφική διαδικασία και θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να ξεκαθαρίσει αν θα υπάρξει επιστροφή στα εθνικά νομίσματα ή τη θέση της Ευρωζώνης θα πάρουν δύο ή τρεις νομισματικές ζώνες. Στην πραγματικότητα η επιμονή της γερμανικής κυβέρνησης σε μη εφαρμόσιμες αυστηρές δημοσιονομικές πολιτικές μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν το Βερολίνο όντως θέλει τη συνέχιση του ευρώ στην παρούσα μορφή του. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, Γερμανός Υπουργός Οικονομικών, λέει: «Σε περίπτωση που ένα μέλος της Ευρωζώνης δεν καταφέρει εντέλει να σταθεροποιήσει τον προϋπολογισμό του και να αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητά του, μπορεί να βγει από τη νομισματική ένωση ενώ θα έχει τη δυνατότητα να παραμείνει μέλος της ΕΕ». Δεν θέλει και πολύ μυαλό για να δει κανείς πως αν μια χώρα βγει από την Ευρωζώνη, η προσοχή των χρηματοπιστωτικών αγορών θα στραφεί στο πιο ευάλωτο από τα μέλη που έχουν απομείνει.

Ο οικονομολόγος Κρίστοφερ Σμάλγουντ, σε πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό Capital Economics, ανέλυσε διεξοδικά τη θεμελιώδη αστάθεια της Ευρωζώνης. Ο Σμάλγουντ  υπήρξε επί σειρά ετών διευθυντής πολιτικής στο φιλο-ευρωπαϊκό Βρετανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και δεν έχει καμία αντι-ευρωπαϊκή προκατάληψη. Παρά ταύτα, στο άρθρο του υποστήριξε πειστικά ότι οι περικοπές δαπανών και οι φορολογικές αυξήσεις στις οποίες δεσμεύτηκαν τα κράτη της Μεσογείου σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη των ευρωπαίων εταίρων τους και του ΔΝΤ είναι 100%  μη ρεαλιστικές. Η άμεση δημοσιονομική σύσφιξη κατά 7% του ΑΕΠ που πραγματοποιεί σήμερα η ελληνική κυβέρνηση κάνει το Βρετανό Υπουργό Οικονομικών Τζορτζ  Όσμπορν να μοιάζει … αθώο περιστεράκι. Μια δημοσιονομική σύσφιξη τέτοιας κλίμακας πνίγει την οικονομία και μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο χρέους και αποπληθωρισμού.

Αλλά ακόμα και αν οι δημοσιονομικές υποχρεώσεις και οι υποχρεώσεις του δημοσίου χρέους των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας γίνουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης κάπου στη συνέχεια, το πρόβλημα δεν θα έχει λυθεί. Ο Σμάλγουντ αναφέρει πως κατά τη δεκαετία του ευρώ το μοναδιαίο κόστος εργασίας αυξήθηκε στις χώρες της περιφέρειας κατά 30% σε σχέση με τη Γερμανία. Μπορεί να πει βέβαια κανείς πως οι δείκτες αυτοί αποδίδουν υπερβολική έμφαση στη βιομηχανία, αλλά αυτό δεν φτάνει για να βασιστούμε προκειμένου να προβλέψουμε μια αισιόδοξη  έκβαση. Πολλοί ελπίζαμε ότι το ευρώ θα απέτρεπε την επαναβεβαίωση των ιστορικών διαφορών. Αλλά να που οι ιστορικές διαφορές επέστρεψαν. Ακόμα και οι Έλληνες συνταγματάρχες, ο Φράνκο, ο Μουσολίνι και ο Σαλαζάρ θα δυσκολευόταν πολύ για να επιβάλλουν μια μείωση των ονομαστικών αμοιβών της απαιτούμενης κλίμακας.

Οι οπαδοί της ενιαίας Ευρώπης παλεύουν με νύχια και με δόντια να αποτρέψουν την αποδιάρθρωση της Ευρωζώνης. Στην προσπάθειά τους αυτή ενισχύονται καίρια από τις τράπεζες που έχουν επενδύσει στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Αλλά αν κάτι δεν είναι βιώσιμο, απλά δεν πρόκειται να ζήσει. Πολλές χώρες εγκατέλειψαν νομισματικές ενώσεις στο παρελθόν και ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η αποχώρηση της Ιρλανδίας από τη νομισματική ένωση με τη Βρετανία το 1979. Ο κ. Σμάλγουντ συζητά το ενδεχόμενο μιας μεταβατικής περιόδου με υψηλά επιτόκια που θα διασφαλίσουν την παραμονή των ελληνικών καταθέσεων εντός της χώρας, με ενίσχυση από εγγυήσεις σε δραχμή που θα παράσχει ο ‘δανειστής εσχάτου καταφυγίου’, η ελληνική κεντρική τράπεζα.

Στα χρόνια που η υποτίμηση της στερλίνας ήταν γνωστή έως το ‘μεγάλο ανομολόγητο’,  ορισμένοι αξιωματούχοι του Υπουργείου Οικονομικών κρατούσαν ένα επονομαζόμενο ‘βιβλίο πολέμου’ για το πώς θα αντιμετώπιζαν το ανομολόγητο αν συνέβαινε. Ο πρωθυπουργός Χάρολντ Γουίλσον διέταξε να καεί το ‘βιβλίο πολέμου’, πράγμα που βέβαια δεν έγινε. Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι δεν υπάρχει ένα τέτοιο εγχειρίδιο σήμερα στην Αθήνα, τη Φραγκφούρτη και ίσως άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Πολλοί Γερμανοί θα ήθελαν την επιστροφή στο γερμανικό μάρκο. Και είναι ανθρώπινη η επιθυμία των Ευρωπαίων του Νότου για τα όσα καλά εκόμιζε το ευρώ. Αλλά στο τέλος είναι βέβαιο ότι θα καλωσορίσουν τη δυνατότητα να ανακτήσουν τον έλεγχο του πεπρωμένου τους αντί να μένουν παγιδευμένοι σε μια απροσδιόριστη περίοδο στασιμότητας και πτώσης του βιοτικού τους επιπέδου. Η Γαλλία είναι άλλη υπόθεση. Αλλά σίγουρα μια μέρα ακόμα και οι Γάλλοι ηγέτες θα συνειδητοποιήσουν ότι κανένα από τα ιδιοφυή νομισματικά σχέδια που επεξεργάζονταν τις τελευταίες δεκαετίες δεν θα τους δώσει το πάνω χέρι στη Γερμανία που τόσο θέλουν.

σοφοκλεους10